Απολαυστική επανάληψη

Η νέα ταινία του Λάνθιμου απέδειξε ότι η επεξεργασία  του ίδιου θέματος ,απαράλλαχτου όταν γίνεται σε βάθος δεν είναι επανάληψη.

 Στον Αστακό επαναλαμβάνεται το μοτίβο του Κυνόδοντα (πηγή) και των Άλπεων :

 Ο αφηγητής μπορεί να παρουσιάσει με τον πιο ρομαντικό ανθρώπινο τρόπο την ωρίμανση και την απόδραση από  ένα επινοημένο σκληρό κόσμο αυστηρών κανόνων ,Στον Κυνόδοντα η οικογένεια ,στις Άλπεις η εταιρεία ,στον Αστακό το ίδρυμα ζευγαρώματος και η αντάρτικη ομάδα των μοναχικών ,είναι ιεραρχικές δομές που αναφέρονται εμμέσως στην εμπειρία , αλλά παρουσιάζονται ως ακραία απάνθρωπα συστήματά "ανθρωποποίησης" .

Οι εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι συμπεριφέρονται ως άνθρωποι κατασταλμένοι, μηχανοποιημένοι  με περιορισμένα ρεπερτόρια επικοινωνίας . Οι ήρωες του Λάνθιμου μιλούν και κινούνται περίπου ως υπερνοήμονα ανδροειδή παρά ως άνθρωποι .Η ομιλία ,η στάση σώματος το βάδισμα παραπέμπουν σε λοβοτομημένους η φαρμακοεξαρτημένους .
Αυτός ο τύπος ανθρώπου ,σε όλες τις ταινίες του Λάνθιμου, αφού σοκάρει με την σκληρότητα του , στο τέλος μπορεί να αποκαλύψει και να αναδείξει μια αναπάντεχη λεπτότητα ένα πολυδαίδαλο συναισθηματισμό.Το μοτίβο αυτό , ´όπου τα " υπερνοήμονα ανδροειδή" ενός βάναυσου κόσμου, αποκαλύπτουν τα πιο ιδιαίτερα συναισθήματα θα μπορούσε να είχε εξαντληθεί σε μια ταινία αλλά στον Λάνθιμο αυτό γίνεται όλο και πιο επεξεργασμένο ,πιο πλούσιο .

 Έτσι έχοντας δει τις προηγούμενες ταινίες η εξέλιξη του Αστακού ,δραματουργικά ήταν απολύτως προβλέψιμη ,αλλά η περιπέτεια συναισθημάτων μέχρι το τέλος ήταν τόσο απολαυστική .Η αλληλουχία σκληρότητας ,απορίας , λεπτότητας είναι μοναδική. Το μίγμα παραπέμπει σε ύστερο Trier αλλά υπερτερεί σε μινιμαλισμό .Ο Trier εδώ και καιρό έχει χάσει το μέτρο.

Μια σειρά από εικαστικές ρουτίνες επαναλαμβάνονται σε όλες τις ταινίες  : ορχήστρες και χοροί  a la fifties,ρεσιτάλ κλασικής  κιθάρας για λίγους , ιδιαίτερη σχέση με τα ζώα , ερωτικές συνευρέσεις μηχανικού σεξ.

Είναι απορίας άξιο από που προέρχεται αυτός  ο "ελάχιστος " κόσμος ,  αυτό το θέατρο του απέριττου  .Ενώ στον Οικονομιδη (πηγή) , όπου ομοίως το ίδιο θέμα αναδύεται πιο εμπλουτισμένο από ταινία σε ταινία  , ο κόσμος της ταινίας είναι εμπειρικά προσβάσιμος και γνωστός , στον Λάνθιμο ο κόσμος αυτός προκύπτει από αφαιρέσεις και για αυτό τελικά μπορεί να είναι τόσο αποδεκτός στο διεθνές σινεμά .Από τα κοφτά ελληνικά των εκατό λέξεων ,στις  Άλπεις ,  στα αντίστοιχα αγγλικά και γαλλικά του αστακού η διαδρομή είναι πολύ μικρή.Ακόμη και ο ψευδισμός γίνεται στοιχείο ενός περιορισμού της γλώσσας .

Η γλώσσα του σώματος είναι όντως πολύ ιδιαίτερη .

Η σκηνή απόδρασης στους δρόμους όπου η Rachel Weisz  βαδίζει τόσο δύσκολα εξ αιτίας του ανυπέρβλητου προβλήματος της και ο Colin Farrell γιατί έχει λάθος παντελόνι , οι μοναχικοί χώροι στο δάσος , ο κώδικας επικοινωνίας των εραστών ,διαστέλλουν κωμικά αυτα τα φοβισμένα " θωρακισμένα" σώματα. Η σκληρότητα της πειθαρχίας έχει κατασκευάσει περιορισμένα συσταλμένα σώματα που δεν μπορούν να εκταθούν ούτε σε έκτακτες καταστάσεις .Ο Αστακός είναι μια ταινία του σωματικού ενεργειακού μινιμαλισμού, ενός απόλυτου “θωρακισμού” στην έννοια του W.Reich.

Είναι σαν να ξέρουμε την εξέλιξη της νέας ταινίας του Λανθιμου αλλά η επανάληψη είναι πάντα τόσο απολαυστική

Lisboa-Αθήνα-بغداد

Περίπου τις ίδιες μέρες δημοσιεύονται δυο ειδήσεις για την Πορτογαλία.

Το Bloomberg (πηγή) μας ενημερώνει πως η Λισαβόνα συναγωνίζεται το Σ. Φραντσίσκο σε ελκυστικότητα εταιρειών start up . Η Αυγή (πηγή) αναφέρει πως μια αριστερόστροφη  συμμαχία ,τύπου Συριζα , ΠΑΣΟΚ  ΚΚΕ  απειλεί να ρίξει την επιλογή των ευρωπαϊκών ελίτ , την  κεντροδεξιά μειοψηφική κυβέρνηση Κοέλιου.

Αυτομάτως η συζυγία των δύο ειδήσεων αναδεικνύει ένα βασικό επίδικο :το πρόσημο μιας διακυβέρνησης έχει διαφορετικό βάρος όταν αυτό προσδιορίζει  κοινωνίες με ετεροβαρή προβλήματα.

Η αδρή αγχολυτική αφήγηση μπορεί να επικαλεστεί ότι  τα ζητήματα , ανεργίας μισθών είναι ισοδύναμα εντός η εκτός μνημονίων .Άραγε ποιος δεν θα ήθελε το Bloomberg να αναφέρει πχ τον Πειραιά ως νέο City η την Κρήτη ως ανταγωνιστή του Σκανδιναβικού πλέγματος  βιοτεχνολογίας και ας είχαμε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ  ,Ανταρσύα ,ΚΚΕ με υποτιθέμενο πρόγραμμα του πιο καθαρού αντικαπιταλισμού;

 Η πιο επεξεργασμένη αφήγηση , προερχόμενη από την πάλαι ποτέ ανανεωτική αριστερά έχει μια συνθετική προσέγγιση : δεδομένου του προσανατολισμού προς μια αναπτυγμένη οικονομία των υψηλών αξιών , τα θεσμικά ελλείμματα της αστικής διαχείρισης θα τα ολοκληρώσει μια αριστερόστροφη εκσυγχρονιστική διακυβέρνηση .Παρότι η θέση είναι ελκυστική προέρχεται από τον πιο old fashion μαρξισμό των σταδίων.

Αυτή είναι ας πούμε η πιο υγιής εκδοχή του ενεστώτος Συριζαίκού  εγχειρήματος ,η  πράξη όμως αναδύεται διαφορετικά . H αριστερόφωνη διακυβέρνηση περιορίζεται στην παρηγορητική διαχείριση ενός βαλτωμένου καπιταλισμού , ενός οικονομικού σχηματισμού με λυμφατικό εξωστρεφή εξαίρετισμο , απουσία μεγάλων neoliberal projects και πολλαπλές στοιβάδες παγωμένων εκφράσεων πόνου και άμυνας .

Μια άλλη main stream αφήγηση ,εντοπίζει το πρόβλημα στην απουσία συναίνεσης. Όμως  παραγνωρίζει όμως ότι στο παρελθόν υπήρξαν κύματα δυτικότρoπου εκσυγχρονισμού χωρίς πολιτική συναίνεση σε συνθήκες ακραίας πόλωσης.

Το πρόβλημα δεν είναι η απουσία συναίνεσης αλλά η απίσχναση των κοινωνικών μειοψηφικών δυναμικών ομάδων της πολιτικής της οικονομίας των ιδεών .Μακάρι να είχαμε τον πιο τρελαμένο αντικαπιταλισμό σε ένα περιβάλλον ακριβού καπιταλισμού σταθερών  θεσμών λειτουργικών υπηρεσιών .Το ορατό μέλλον αναδύει ένα εσωστρεφή κόσμο αδύναμων καπιταλιστών , ασταθών θεσμών , απελπισμένων outsiders , εκτραχηλισμένων λογοπλαίσιων. H συνεχής επίκληση της γεωπολιτικής, της γεωγραφίας , των ορυκτών, του τουρισμού  αποδεικνύει την αδυναμία οργάνωσης μιας οικονομίας και κοινωνίας των πιο σύνθετων μορφών.

Τα ποντιακά της εβδομάδας που έτρεξε, εκφράζουν ακριβώς αυτήν την υστερία της αδυναμίας , την αγωνία μιας κενότητας .Μεταφορικά η συζήτηση είναι σκανδαλωδώς επίκαιρη .Συζητάμε για θύματα, αίματα , σφαγές , στην παραλία του Καυκάσου. Η μεσανατολική διάσταση των ορίων μας επανέρχεται με στρεβλό τρόπο. Αντί τα ανατολικά στοιχεία να αναδυθούν ως δυναμισμός (όπως γίνεται στην Κύπρο και το Ισραήλ) εισέρχονται στην συζήτηση ως παγωμένος ιστορικισμός.

Ο συγχρονισμός είναι αδυσώπητος και καταθλιπτικός. Βαθμιαία μετατοπιζόμαστε όλο και πιο ανατολικά  όχι γεωγραφικά αλλά ιδεολογικά .

Η κυβέρνηση παριστάνει την ευρωπαϊκή αριστερά σε συνθήκες Μεσανατολικού καπιταλισμού ενώ είναι σταθερή επειδή ακριβώς κινείται στις ασφαλείς ράγες του πρώιμου ερντογανισμού (πηγή)

Η δεξιά βυθίζεται στο βαλκανικό παρελθόν του λαϊκού κόμματος και των επιστράτων

 Ο χρυσαυγητισμός αποδεικνύεται όλο και πιο οργανικός πιο αυθεντικά ελληνικός σε αντίθεση με την φαντασίωση περί εξαίρεσης

Οι λυμφατικές αυθεντικές δυτικότροπες  δυνάμεις της οικονομίας της πολιτικής (αριστεράς και δεξιάς)  της ιδεολογίας παλεύουν με τους γνωστούς περιορισμούς τους. Τα όρια εκλογικού νανισμού των πάλαι ποτέ Κοδησο, ΚΚΕ Ες  που δεν απέτυχαν γιατί ήταν δεξιοί αλλά γιατί φαντάστηκαν και επεξεργάστηκαν  μια πόλωση δεξιά άριστα ως copy paste των κέντροευρωπαϊκών συνθηκών , παραμένουν αξεπέραστα .

 Η τελευταία αισιόδοξη εκδοχή που είδα αποτυπώνεται  στο τελευταίο βιβλίο του Καλύβα (πηγή) : είμαστε υπέρ φιλόδοξοι οι αποτυχίες μας ακολουθούνται από αδιανόητες εξάρσεις. Το κακό είναι πως το σχήμα του Καλύβα , ( όπως και του Κωστή  (πηγή) σε άλλο τόνο ) εμπεριέχουν μια  επαναλαμβανόμενη «συνθήκη Ναβαρίνο» : τις  δύσκολες στιγμές η ξένη παρέμβαση μας διασώζει ως «κακομαθημένα παιδιά».

 Όμως η ιστορία αρέσκεται σε κενοφάνειες . Φίλος που ασχολείται με την οικονομική ιστορία της Μ Ανατολής μου ανέφερε ένα στοιχείο που βασίζεται σε στοιχεία των ΔΝΤ, Παγκόσμιας Τράπεζας .Το 1990 η χώρα με τους καλύτερους θεσμούς , βιομηχανική υποδομή , παιδεία κλπ  σε σχέση με τις ισοδύναμες της , ήταν το  Ιράκ.