Σταθερότητα και δομή εντός ενός χαοτικού λόγου. ( Μ.Κατσαρός Πας -Λακίς- Michelet )

 

 

Ο Μιχάλης Κατσαρός, χαρακτηριστικός ποιητής της α’ μεταπολεμικής γενιάς, γεννήθηκε το 1919 στην Κυπαρισσία, αλλά από το 1945 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου έζησε μέχρι το θάνατό του το 1998. Αριστερός στις πολιτικές πεποιθήσεις του, έλαβε στη διάρκεια της Κατοχής μέρος στην Αντίσταση.

Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ο Κατσαρός, παρότι έγραψε και τύπωσε 15 βιβλία, είναι ουσιαστικά ποιητής ενός μόνο βιβλίου, της συλλογής Κατά Σαδδουκαίων, το οποίο αρκεί, ωστόσο, να τον χαρακτηρίσει σπουδαίο ποιητή. Η ποιητική παραγωγή του Κατσαρού θα μπορούσε να χωριστεί σε δύο φάσεις, που διακρίνονται μεταξύ τους μ’ ένα μεγάλο διάστημα σιωπής. Η πρώτη περιλαμβάνει τα 3 πρώτα βιβλία του, από το 1949 έως το 1956 (ή λίγο αργότερα με κάποιες δημοσιεύσεις σε λογοτεχνικά περιοδικά), και η δεύτερη το διάστημα από το 1975 μέχρι το 1997, που περιλαμβάνει τα υπόλοιπα 12 βιβλία του.

Η δεύτερη περίοδος δεν έχει να εμφανίσει κάτι αξιόλογο ποιητικά, καθώς δεν υπάρχει ούτε λογικός ειρμός ούτε δυνατότητα προσδιορισμού τόσο του λόγου του όσο και του κλίματος που επιδιώκει. Η γραφή του δεν είναι καν υπερρεαλιστική της αυτόματης γραφής, είναι αυθαίρετη, χωρίς ακολουθία νοημάτων και χωρίς στόχο. Δύσκολα βρίσκει κανείς εδώ ολοκληρωμένα ποιήματα, ενώ διασώζονται ένθεν κακείθεν κάποιοι στίχοι. Β.Στεργίοπουλος In gr

To 1973 εκδίδεται το «Πας Λακίς Michelet» , γραμμένο το 1967. Το βιβλίο ορίζεται με τον υπότιτλο «Φιλοσοφικαί Ιδέαι και Μορφαί» και είναι σε πεζό λόγο σε ύφος δοκιμίου. Οι τρεις ενότητες διαιρούνται σε  13 υποκεφάλαια . Η πρώτη ανάγνωση αποκαλύπτει ένα πληθωρικό λόγο αυθαίρετο , ασυνεχή με  αναπάντεχες νέες αναφορές με πολλούς επικαλυπτόμενους στόχους.  Το κείμενο έχει στοιχεία παραληρήματος .Το βιβλίο δεν έχει επανεκδόσεις έκτοτε. Υποστηρίζω πως το χαοτικό αυτό κείμενο έχει τελικά ένα σχέδιο-σκελετό ,μια θεματολογία που αναπτύσσεται παλινδρομικά χρησιμοποιεί  σταθερές τεχνικές .

Ας δούμε τα θεμέλια του κειμένου:

Οι Πας Λακίς Michelet είναι φυσικά πρόσωπα σε μια χρονολογική σειρά παλαιότητας ( Ο Πας είναι αρχαιότερος ) . Είναι τρεις φιλοσοφικές μορφές με διαφορετικά προτάγματα ο καθένας. Τα ονόματα είναι άκλιτα  ,παρότι η καθαρεύουσα θα επέτρεπε ενδιαφέρουσες αναπτύξεις ( Ο Λακίς , του Λακίδος κλπ) . Τα άκλιτα ονόματα σηματοδοτούν ότι οι μορφές αυτές έχουν ένα χαρακτήρα και μια σήμανση εποχής.

Οι τρεις εποχές είναι  :

Μια αρχεγονική εποχή που ορίζεται ως χώρα-κόσμος με ιδεολογικό επικυρίαρχο τον Πας. Η χώρα κατοικείται μόνο από άντρες που διαθέτουν κυρίως μονοσύλλαβα ονόματα και σπανίως δισύλλαβα.  Στον κόσμο του Πας λειτουργεί ένας τύπος αιθέρα ή Ραιχικής οργόνης η οποία έχει δύο αναβαθμούς : τον Αρφ και τον Μεμ. Στον ίδιο κόσμο λειτουργεί μια μηχανή μετασχηματισμού ενέργειας που αποκαλείται ιματζότ . Παράλληλα έχουμε τα εξαγγελτήρια που είναι ταυτόχρονα τόποι εξαγγελίας αλλά και οι ίδιες οι εξαγγελίες. Ο Πας διατυπώνει την αρχή : «Μη γράφετε , μη δράττετε μη πιστεύετε στα Σαβ και Μπασαβ».  Η εποχή του Πας σηματοδοτείται με το όραμα κατασκευής του λεγόμενου Απρόσιτου Ναού ,ενός ναού που λειτουργεί χωρίς πιστούς

Η δεύτερη εποχή έπεται χρονολογικά, Σ’ αυτήν απουσιάζουν τα Αρφ , τα Μεμ η μηχανή Ιματζοτ. Η εποχή χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο ιδεών και αποφθεγμάτων διατυπωμένων από τον Λακίς . Οι ιδέες αυτές διατυπώνονται υπό τη μορφή μικρών ιστοριών στο ύφος του Ζαρατούστρα του Νίτσε και συγκροτούν τη ονομαζόμενη «Σοφία Λακίς». Τα κείμενα της Σοφίας είναι γραμμένα σε απλή δημοτική και είναι απολύτως συνεχή με ειρμό .Αυτόνομη η Σοφία Λακίς είναι ένα «στρωτό» ομαλό κείμενο. Εντός της Σοφίας γίνονται αναφορές στο Κάμα Σούτα ( όχι Σουτρα)  *οι αναφερόμενοι είναι Γιόνες ( Ίωνες) ενώ ο Γιον ( Ίων) συνομιλεί με ένα ερημήτη κάτοχο της Σοφίας.

Η  Τρίτη εποχή ακολουθεί και χαρακτηρίζεται από τον ερευνητή φιλόσοφο Michelet ( Μιχάλης ;  ) .  Ο Michelet έχει σαφείς σχέσεις με τη  Ρ Λούξεμπουργκ , και εμφανίζεται μυστηριωδώς είτε στη Ρωσία της Μεγάλης Αικατερίνης ή στη Μάνη και τον Άθωνα. Έχει νομαδικό τσιγκάνικο ή ινδιάνικο τρόπο ζωής.  . Έχει διάγει μια σκοτεινή περίοδο στον Καύκασο. Επηρεάζεται από τη προφορική παράδοση της Σοφίας Λακίς και Πας , αλλά τις «κοινωνιστικές ιδές» του 19^ου αιώνα αλλά έχει προσκολληθεί ιδεολογικά «ως βεντούρι» ( υδραυλικό μηχανισμό) προς ιδέες από το Χογκ- Κονγκ ( Κίνα;  ) .  Είναι σαφές πως σκιαγραφείται ένας τρέχων Μιχάλης Κατσαρός που βυθίζεται αυτοαναφορικά στο πλέγμα ιδεών του βιβλίου.  Η αυτοναφορικότητα έχει ήδη αναδυθεί από τα προηγούμενα κεφάλαια όπου ο συγγραφέας με άλλη γραμματοσειρά και ύφος κάνει ένα εκτενή κριτικό σχολιασμό στα «στρωτά κείμενα» της Σοφίας Λακίς. Ο σύγχρονος Michelet περιγράφεται και ως ιδιότυπος Χριστιανός που ήρθε σε διαμάχη με Καρδιναλίους.

Στο κείμενα αυτά , χρησιμοποιείται  η Δημοτική ( Σοφία Λακίς)  και η απλή Καθαρεύουσα ( όλο το υπόλοιπο) . Στο βιβλίο χρησιμοποιούνται τρεις διαφορετικές γραμματοσειρές . Σε  δύο εγκιβωτισμένα κείμενα, κριτικής της Σοφίας Λακίς γραμμένα σε ύφος σύγχρονης λογοτεχνικής κριτικής με πυκνές ιστορικές αναφορές του 20 αιώνα έχουμε τυπογραφική σειρά υποσημειώσεων, η Σοφία Λακίς είναι σε αραιή σειρά και το υπόλοιπο σε μια κύρια  γραμματοσειρά

Έχουμε λοιπόν μια οιονεί κοσμολογία με στοιχεία συγκρητισμού ( Βίβλου και Ουπανισάντ) . Μια εκκίνηση από ένα κόσμο δυναμικό με μετασχηματισμούς ενέργειας και ένα αίτημα Νιρβάνα ( μη διαβάζετε, μη δράττετε) προς ένα κόσμο αφορισμών και καθαρών γνωματεύσεων και τέλος σε ένα σύγχρονο κόσμο που ταλαιπωρείται από το δίλλημα «καταστροφή ή ανόρθωση» . Σε αυτόν το σύγχρονο κόσμο ο Michelet (Μιχάλης) αιωρείται ιδεολογικά καθώς συνυπάρχουν εντός του όλες οι προηγούμενες εποχές ( Πας και Λακίς) και οι τρέχουσες ιστορικές συντεταγμένες ( κοινωνισμός, αγκύρωση σε πραγματικούς τόπους). Έτσι όταν ο Michelet  τελικά εμπλέκεται στην υλοποίηση του αρχεγονικού προτάγματος της κτίσης του Απρόσιτου Ναού, ως αστός περατώνει το έργο του με τη διευκρίνιση πως οι ιδέες δεν απευθύνονται στο ευρύ κοινό.

Παρότι υπάρχει ένα πλήθος αναφορών και συμβολισμών που απαιτούν μια περαιτέρω εργασία, είναι φανερό πως έχουμε με μια πολύ πιο σταθερή κειμενική δομή από φαίνεται αρχικά. Ο παραληρηματικός χαοτικός λόγος μεταβάλλεται ανά εποχή: Η εποχή Πας βρίθει από καινοφανή ονόματα, καταστάσεις επιστημονικής φαντασίας και υπερρεαλισμού . Η φάση Michelet έχει ένα πλήθος ιστορικών πολιτικών υπαινιγμών και συμβολισμών με σαφείς σύγχρονες αγκυρώσεις. Το κείμενο παραπέμπει σε μια εκτραχηλισμένη αποσυνθεμένη Πολιτική Θεολογία τύπου Benjamin .

Συμπερασματικά, η λεγόμενη σκοτεινή περίοδος του Κατσαρού δεν σηματοδοτεί απλά ένα έργο χωρίς έρμα, αλλά φαίνεται πως υπάρχουν ιδιοσυγκρασιακές τεχνικές και νοηματικές αναζητήσεις. Είναι ενδιαφέρον πως αναφαίνονται  προδρομικά στοιχεία: Η Εποχή Πας με τα μονοσύλλαβα ονόματα  (2), μοιάζει πολύ με τη εποχή μας των e-moji , των συμπυκνωμένων παραφθορών της γλώσσας. Στις διαγώνιες ιστορικές αναφορές , που ευρίσκονται στο τρίτο «ιστορικό-γειωμένο» μέρος Michelet, o ποιητής προσημαίνει , με το δικό του χαοτικό τρόπο, συγκεκριμένες μεταβολές , όπου είναι σαφές πως ενυπάρχουν στοιχεία πολιτικής ανάλυσης της συγκυρίας . (1)

Το ίδιο το βιβλίο αυτό έχει ακόμα ένα τεράστιο υλικό συμβόλων, αναφορών, συνειρμών, για το οποίο η ανάλυση μπορεί να αναδείξει περισσότερα.

 

1.-Ονόματα προσώπων εποχής Πας : Μαν, Σαβ, Μπασάβ,Αγν,Ακν, Πορ,Ροπ,Ματ , Σομ ( ονομασία Ιερού) , Γανόμ-Γκανόμ, Σαμαρ-Νταλακέζα ( ιερές εκφωνήσεις) ,Θαν,Κοθνς,Σαρ,Σου.

2.-Προδιαγράφεται μια στροφή του κόσμου προς το Χονγκ Κονγκ ( Κίνα) , Τουρκία του Γκορουμ ( Ισλάμ) Σομαλία ( Αφρική)

* Το ερωτικό στοιχείο υπολανθάνει στο κείμενα .Υπάρχουν αναφορές για την ομοφυλοφιλία , ( ερωτευμένοι άντρες με άντρα) και μια  αναφορά για σωματική ερωτική επαφή  άνδρα  με  έφηβο.

Τρυφερή ματιά στον "ταπεινό" χωρο

 

Επισκέπτεσαι ένα μέρος και φεύγοντας δε βλέπεις την ώρα να το περιγράψεις στους φίλους σου. Σίγουρα σου έχει τύχει. Ένα μέρος που πιστεύεις, πως καθένας θα έπρεπε να επισκεφθεί τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του. Γιατί εντάξει, είναι ωραίο να στο περιγράφουν, όμως, είναι αλλιώς να το έχεις δει με τα δικά σου μάτια. Λοιπόν, ξέρεις κάτι; Είναι 12 και είναι υπέροχοι, διασκορπισμένοι σε όλη την Ελλάδα. (Discover Greece)

Αυτό είναι περίπου το μοτίβο της τουριστικής εμπειρίας: τόποι που παραμένουν ανεξίτηλοι στη μνήμη, τόποι που κάτι τους «πρέπει» γιατί έχουν κάτι το εξαιρετικό , κάτι μοναδικό. Αυτά τα μοναδικά πολλαπλασιάζονται με εκθετικό τρόπο και τελικά κουράζουν με τη ομοιομορφία τους: αυτή είναι η μοίρα του «εξαιρετικού τόπου». Ας αναφέρουμε μερικά από τα στοιχεία των μοναδικών τόπων: ειδικές παραλίες, παλιές γειτονιές, κάστρα, γωνιές με απολαυστική θέα κλπ κλπ.

Κι’ όμως όλοι έχουμε δει τόπους χωρίς κανένα τυπικό γνώρισμα «μοναδικότητας» : χωριά χωρίς εξαιρετικό περιβάλλον, χωρίς ειδικά κτίσματα, με «άχρωμες πλατείες» , συνηθισμένες εκκλησίες, καφενεία απλά, σπίτια χωρίς αξιώσεις αισθητικής . Είναι συνήθως τόποι που αναφέρονται για να σηματοδοτήσουν το ενδιάμεσο μιας διαδρομής προς ένα άλλο «μαγικό» τοπόσημο.

Ταυτόχρονα είναι και τόποι που «περιέργως πως» ασκούν γοητεία και έλξη: κάτι σαν την ερωτική επιθυμία που προκαλούν οι προσωπικότητες που δεν έχουν κανένα προσόν του μενού της ερωτικής στερεοτυπίας αλλά διαθέτουν ένα απροσδιόριστο μαγνητικό πεδίο.

Ενώ οι τόποι της «μοναδικότητας» σηματοδοτούν μια αναχώρηση, ένα επέκεινα μια «έξοδο» οι απλοί τόποι παραπέμπουν σε ένα παρόν, σε ένα ενεστώτα διαρκείας. Ίσως γι’ αυτό  οι μοναδικοί στην ταπεινότητα και συστολή, τόποι ενίοτε αναδεικνύονται στην τέχνη ως χώροι αναφοράς όπου εντός της «ησυχίας» τους διεξάγονται ακραία γεγονότα. Χρειάζεται πάντα ένα αγκυρωμένο σταθερό άχρωμο παρόν για να σχηματιστεί εντός του ένα τούνελ προς το «εξαιρετικό».

Αυτό το μοναδικό παρόν ,μιας Ελλάδας της καθημερινότητας του «κανονικού» χωριού έχει αναδείξει η Μαρίνα Σάττι με το βίντεο κλιπ του τραγουδιού της «Πάλι».

Ένα χωριό του κάμπου, μια εκκλησία , ένα μικρό σπίτι, μια πλατεία , μηχανόβιοι με «σούζες», μια είσοδος εργοστασίου εκτός λειτουργίας: τίποτα τυπικά ιδιαίτερο.

Σ’ αυτόν τον ενεστώτα διαρκείας μιας Ελλάδας του 2020 η Σάττι βρίσκει ένα αισθητικό μικρό σύμπαν που φιλοξενεί το μουσικο-χορευτικό της περιεχόμενο: μια απλή ηλεκτρονική λούπα βυθισμένη σε ένα υβριδικό κόσμο με υλικά Indi και  Ρωμά . Η ταπεινότητα του χώρου φιλοξενεί ένα μουσικό μινιμαλισμό που φωτίζεται με όλα τα έντονα χρώματα μιας παλέτας της «ανατολής».

Με τη σύνθετη τέχνη της η Σάττι  αναδεικνύει πως η ενεστώσα Ελλάδα του «άχρωμου» χωριού σαγηνεύει και έλκει. Δεν πρόκειται για μια αισθητική απόδραση προς μια ανύπαρκτη παρελθούσα αγνότητα της υπαίθρου και της φύσης της ( βασικό μοτίβο της μουσικής του Θ.Παπακωνσταντίνου) ούτε για έναν βαλκανικό «έθνικ» διάδρομο πολλαπλών διακλαδώσεων καθώς η παλέτα της παραπέμπει σε Κουστουρίτσα.

Αυτόν τον εκάστοτε ενεστώτα χώρο προσπάθησε να αναδείξει σε βάθος ο τότε «Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος» : το χωριό της «Αναπαράστασης»  του Αγγελόπουλου, η επαρχία του «Προξενιού της Άννας» του Βούλγαρη, ο οικισμός της «Ευδοκίας» του Δαμιανού, μας έδειξαν πρώτοι μια καθημερινή , μη εξαιρετική Ελλάδα. Οι  τοίχοι και αυλές μιας ταπεινής ρουτίνας με μικρές πινελιές αισθητικών προτάσεων : καθρέπτες ,κάδρα γλάστρες κομμάτια μιας αέναης επανάληψης του «ιμιτασιόν» της διπλανής πόρτας.

Το «Πάλι» μας επανεισάγει αυτό το βλέμμα: την  τρυφερή ματιά προς το αγαπημένο καθημερινό κιτς του ταπεινού χώρου.

 

Ο "ανόργανος" και "τεχνολογικός" Ελύτης

 

Αν ήθελε κάποιος να συμπυκνώσει την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτης σε τρεις γραμμές θα χρησιμοποιούσε τον τίτλο της Τ.Μανδηλαρά από την Lifo ( 18.10.2020)

Ο ποιητής της δικής μας μοίρας: Ο Έλληνας ποιητής που έζησε και δημιούργησε με τη δύναμη του φωτός και την ανοιχτοσύνη της θάλασσας.

Είναι τόσο γνωστό, τραγουδημένο και αναλυμένο το έργο του Ελύτη που περιττεύουν άλλες αναφορές.

Κι’ όμως , στο Ελυτικό σύμπαν αναδύονται έντονα δύο «μικρόκοσμοι» προερχόμενοι από εντελώς αντίρροπες  περιοχές του λόγου , του βιώματος και  της εμπειρίας. Στην ποίηση του  Ελύτη ενυπάρχουν με  ένα σαφές και διακριτό στίγμα , ο  ανόργανος κόσμος και η τεχνολογία. Με μια πρόχειρη συσχέτιση με άλλους ποιητές θα μπορούσε να πει πως κανένας από τους «μεγάλους» ποιητές δεν έχει αφομοιώσει  ούτε καν σπέρματα ή υβρίδια ενός ανόργανου ή τεχνολογικού κόσμου όσο ο Ελύτης.

Παρότι τα «τεχνολογικά» στοιχεία του Ελύτη έχουν μια ενδιαφέρουσα πύκνωση σε ορισμένες περιόδους , μάλιστα έχουμε μια ενδιαφέρουσα σώρευση στον πρώιμο Ελύτη ας ξεκινήσουμε τη περιδιάβαση από το πιο γνωστό ποίημα – έκπληξη : την «Alfa Romeo». Δημοσιευμένο το 1972 στα «Ρω του Έρωτα» , το ποίημα κάνει ένα οριακό αισθητικό συνειρμό: Ο Παρθενώνας με το χρυσό κανόνα  συζεί ποιητικά με μια καλή και ωραία Alfa Romeo.

Θαύμασα τον Παρθενώνα
και στην κάθε του κολόνα
βρήκα τον χρυσό κανόνα

Όμως σήμερα το λέω
βρίσκω το καλό κι ωραίο
σε μια σπορ Alfa Romeo

Καλοκαίρια και χειμώνες
να ‘ναι γύρω μου ελαιώνες
πίσω μου όλ’ οι αιώνες

Κι όπου μπρος μου ο δρόμος βγάζει
και σε πειρασμό με βάζει
δώσ’ του να πατάω το γκάζι

Με τη δύναμη του λιόντα
και με του πουλιού τα φόντα
πιάνω τα εκατόν ογδόντα

Γεια σας θάλασσες και όρη
γεια σας κι έχω βάλει πλώρη
για της Αστραπής την Κόρη.

H συνάφεια όμως του Ελύτη με τις εταιρείες τεχνολογίας δεν αρκείται στα αυτοκίνητα. Σε ένα τμήμα (σ  της Μαρίας Νεφέλης ( 1978)  έχουμε μια πλήρη σειρά όλων των εταιρειών τεχνολογίας.

Και ο Αντιφωνητής:

SWISSAIR BEA TWA

Αχ Νεράιδες μου δε θ' αξιωθώ
τ' όνομά μου τυπωμένο να δω

DIE WELT TIMES FIGARO

αλλά πίσω απ' το θάνατο με χαίτη

KODAK PHILIPS OLIVETTI

λάμπουσα με περιμένει το άτι

να περάσω το φράχτη να περάσω το φράχτη

του ήχου της αφάνειας εγώ

JAGUAR CHEVROLET PEUGEOT

το ποτήρι στα χείλη σου θα σταματήσει και

JOHNNY WALKER CINZANO PERRIER

περιττή θα σου γίνει η γήινη οίηση
μόνο η ποίηση μόνο η ποίηση
μ' αστραπής αμάξι θα σε πάρει

SAAB MERCEDES FERRARI

σκίζοντας τις προσόψεις παλαιών σπιτιών

NESCAFÉ LINGUAPHONE

σαν εξώφυλλα περιοδικών όπου όλες μπήκ-

PARKER WATERMAN BIC

μπήκανε κάποτε οι ωραίες μιας μέρας
τριανταφυλλένιες όπως το κορίτσι
της ELIZABETH ARDEN και της NINA RICCI.

 

Μαρία πούμα των δημοσίων οδών
μες στο διάφανο νάιλον ή το ντραλόν
η μισή στάχτη που καίει

PHILIP MORRIS KENT CRAVEN A

κι η μισή εξάτμιση εκνευριστική

MOBILOIL SHELL BP

στης ψυχής μας την απέραντη Αριζόνα
στέπα του πιο τρομερού χειμώνα

 

Σε άλλα σημεία της Μαρίας Νεφέλης (σ 393) έχουμε αναφορά στα ρολόγια «Patek Philippe» ενώ έχουμε και το Linguaphone  της ηδονής ( σ 409) . Τέλος έχουμε μια «Σελήνη στο Σιδεράδικο» ( Τα Ρω του Έρωτα σ.315 )

Όμως, ταυτόχρονα,  στον Ελύτη έχουμε μια συνεχή ανάδυση του ανόργανου κόσμου των ορυκτών  και των  μετάλλων.

Χρησιμοποιώ την έκδοση του Ίκαρου του 2002 και παραθέτω τα στοιχεία και τη σελίδα

Αναφορά	Σελίδα
Μια μορφή από αλάτι	24
Μαζί με τις υδρίες των όρθρων που συμπερπατούν φωτοσκιασμένες με ήλεκτρο	25
Ουράνια τόξα πλεύσετε μες τους κρυστάλλους και τους ουρανούς που έστειλαν ως εδώ κεχριμπαρένια πλοιάρια	25
Κι όλος ο κόπος στάζει σε διαμάντια	27
Τα κρύσταλλα ευωδιάσανε, τώρα μας λείπει μόνο ένα καράβι	31
Ποιο μέταλλο είν’ αυτό που κρυώνει τα μάτια ποια χαμένη νεότητα	32
Νυχτερινό υφαντούργημα	34
Ακόμα ένα χιλιόμετρο και θα σου δείξω γιατί βγήκα σ ένα τέτοιο αγνάντεμα	34
Η μαγνητική βελόνα κινδυνεύει	52
Να ξαναγυρίζεις στο νησί της ελαφρόπετρας	53
Όταν από φωνή σε στόμα σπάσει ο σταλαγμίτης	67
Ω να σπάσουν οι πέτρες και να λυγίσουνε τα θυμωμένα σίδερα	80
Με χείλια μπρούτζινα κορμιά γυμνά	81
Μια πολιτεία με γούρνες μαρμάρινες	81
Μπογιές , κατράμι, νέφτι	87
Ο ασβέστης που βαστάει στη ράχη του τα μεσημέρια	87
Μεγάλο καλοκαίρι από κιμωλία	87
Κι αν είναι αυτό που μας μεθάει μαγνήτης το γνωρίζουμε	89
Με τι πέτρες τι αίμα και τι σίδερο	90
Φίλε μου όταν ανάβ η  νύχτα την ηλεκτρική σου οδύνη	90
Οι νύχτες χαλκεύουνε στα έγκατα σας	91
Χωρίς κοπέλες ροζακιές ρίξαν βεγγαλικές	94
Και στόμα, στόμα δροσερόν από χαλκό και αμάραντο	110
Μακριά χτυπούν οι καμπάνες από κρύσταλλο	113
Μακριά χτυπούν οι καμπάνες από κρύσταλλο	115
Και σιμά στη λάμψη του κρυστάλλου χαμογελούν οι μασκοφορεμένοι	151
Στων Εθνών τα κρυμμένα εργοστάσια με το στάρι ετοιμάζουν μέταλλα	161
Ορυχεία βαθαίνω και στους ουρανούς εργάζομαι	165
Λοιπόν , εβρέθηκε ο χρυσός της λιόριζας	190
Έριξα τους ορίζοντες μες στον ασβέστη	197
Γενεά κυλώντας το Κακό αποθηριωθεί μες στο παντερειπωτικό ουράνιο	197
Όρθια πάνω από τους ατμούς που ανεβάζει το θειάφι της θαλάσσης	199
‘Εχοντας εγώ απαγγείλει τα λόγια που απομαγνητίζουν το άπειρο	199
Τι γυαλόπετρες φούχτες	209
Μες στις βρωμούσες και τα παλιοσίδερα	219
Στων αστεριών τη χόβολη	240
Οι πελώριες λιάνες και των ηφαιστείων οι λάβες	255
Λαμπερά θα μας κάνουν πετρώματα , μ’ ακούς	255
Να χωράς στο κεράκι τη στεντόρεια λάμψη την ηφαιστειακή	257
Ντούκου Ντούκου Μηχανάκι	275
Οι παπαρούνες μες στη λάμψη της χειροβομβίδας	329
Λουλούδια ζώα φιλιά ευωδιές κοπριές κοτρόνια και διαμάντια	332
Από ίασπι και ορείχαλκο μπλε κοβαλτίου	379
Πετρελαιοπηγών και άλλων πλουτοφόρων περιοχών	391
Στουμπωμένος δηλητηριώδη αέρια	391
Έκθετος σε βροχές μετεωριτών	391
Μ’ αρέσουνε και μένα τα πετρώματα	403
Έτη αρετής μες στον ασβέστη	421
Απαράμιλλη μάρκα ηλεκτρικών λαμπτήρων	429
Χρόνια χυμένα θα’ λεγες ακάθαρτο πετρέλαιο	458
Μίνιο	523
Ώχρα	526
Πικρόν υδράργυρον	595

Φαίνεται λοιπόν πως ο ποιητής του Φωτός , της Θάλασσας της Ελληνικής μοίρας έχει γειώσεις στο υπέδαφος , στα ορυκτά και τους κρυστάλλους τους, στα χημικά παράγωγα και την τεχνολογία της εποχής του.