Η διαφορά του 1962 έχει παραμείνει και ίσως έχει μεγαλώσει.

 

 

 

 

Η ιδιόμορφη τηλεοπτική κατάσταση με το πλήθος των επαναλήψεων και τις ταινίες παρέχει μερικές ενδιαφέρουσες ευκαιρίες: κλασσικές ταινίες .

Πριν μερικές ημέρες προβλήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα  η «Έκλειψη» του Αντονιόνι και η «Φαίδρα» του Ντασέν.Ο συγχρονισμός της προβολής είχε αποκρύψει άλλες συνάφειες.

Και οι δύο ταινίες είναι του 1962.

Στηρίζονται στις «Μούσες» των σκηνοθετών Μόνικα Βίτι και Μελίνα Μερκούρη. Δομούν την ερωτική πλοκή πάνω σε δύο οικονομικούς συντελεστές της εποχής.

Στην «Έκλειψη»  οι Ντελόν Βίτι γνωρίζονται στο χρηματιστήριο της Ρώμης ενώ η «Φαίδρα» ξεκινά με την καθέλκυση ενός νέου πλοίου στα Ναυπηγεία του Σκαραμαγκά.

Στην εξέλιξη των ταινιών το χρηματιστήριο της Ρώμης έχει ένα μίνι κραχ  ενώ ο εφοπλιστής σύζυγος της «Φαίδρας»  αντιμετωπίζει ένα ναυάγιο με πολλούς νεκρούς.Οι μεγάλες διαφορές των ταινιών όμως αναδύονται  στην ερωτική πλοκή

Στην «Έκλειψη» ο Αντονιόνι ανατέμνει , διερευνά την ερωτική συνάντηση δύο σύγχρονων προσώπων της νέας αστικής πραγματικότητας του 60 : Υπαρξιακή περιδίνηση , ασάφεια προσδοκιών ,αδιέξοδες συναντήσεις σχεδόν προγραμματικά υπονομευμένες  αναδεικνύονται σε ένα αρχιτεκτονικό τοπίο της μεταπολεμικής Ρώμης. Δεν είναι τυχαίο πως σήμερα η «’Έκλειψη»  είναι αντικείμενο έρευνας για την μοναδική αρχιτεκτονική εικαστική παρουσίαση    της «μεταμοντέρνας» Ρώμης

Στην «Φαίδρα» ο Ντασέν βασίζεται στον κλασσικό μύθο του Ευριπίδη « Ιππόλυτος» και αναδεικνύει αρχετυπικούς ερωτικούς τύπους παιγμένους  με αδρό σχεδόν υπερβολικό τρόπο. Το δράμα είναι δεδομένο , απόλυτο.  

Όσο και αν η ερωτική σχέση είναι πυρηνικά προσωπική , ο τρόπος που αυτή αναδεικνύεται σε μια ταινία δεν μπορεί να αφαιρέσει τους μίτους και τους ιστούς με την οποία η στενή «πολιτική και οικονομία» την περιβάλλουν. Έτσι το 1962 το Ελληνικό σινεμά  δεν έχει κανένα επίπεδο αναφοράς για να στοχαστεί για ελλειπτικούς έρωτες της πόλης . Μπορεί να αναπαράγει τους θεμελιακούς μύθους  τους οποίους ανασυγκροτεί στο νέο περιβάλλον όπως αυτό  προκύπτει από την συνθήκη του μεταπολέμου. Ο Αντονιόνι έχει μια νέα Ρώμη με αρχιτεκτονικές καινοτομίες ενώ ο Ντασέν έχει νέα Ναυπηγεία.

Η διαφορά του 1962 είναι αδιαμφισβήτητη.

Η επιθετική αυστηρή δραματική Μερκούρη δεν έχει σχέση με την αφηρημένη , απορημένη γοητεία της Βίτι. Η Φαίδρα δεν είναι μια μόνη υπαρξιακά ριζικά διαφορετική από την Βιτόριας , «προηγείται» ιστορικά. Η Βιτόρια της Βίτι έπεται της Φαίδρας.

Σχεδόν 55 χρόνια μετά τα μισά ονόματα εταιρειών που παρεμβάλλονται στο ταμπλό του Χρηματιστηρίου της Ρώμης , στις δύο μαεστρικές σκηνές της  «Έκλειψης»  είναι ενεργά και σήμερα. Τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά όμως εδώ και δεκαετίες φυτοζωούν και παραμένουν μια οιονεί κρατική χρεοκοπημένη εταιρία. Με μια έννοια το αστικό περιβάλλον του Αντονιόνι έχει εξελιχθεί , έχει διαφθαρεί ίσως αλλά υπάρχει. Αντίθετα το οικονομικό όνειρο των Ναυπηγείων που περιβάλει ως αχλή τους ήρωες του Ντασέν έχει καταρρεύσει.

Η διαφορά του 1962 έχει παραμείνει και ίσως έχει μεγαλώσει.

Παρότι τεχνικές συντεταγμένες της Ελληνικής κρίσης ανήκουν στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής δομής ( Ευρώ, χρέος κλπ) εν τούτοις οι ιστορικές και ψυχολογικές αναφορές με ένα βασανιστικό τρόπο  αναδεικνύουν ένα έλλειμμα ,μια απόσταση, το οποίο μεταφέρεται από δεκαετία σε δεκαετία. Αν  τεχνικά η οικονομική κρίση  στον Νότο έχει ομοιότητες εν τούτοις σε εμάς παίρνει δυσμορφικά χαρακτηριστικά αυτοκαταστροφής και δράματος. Το εμβληματικό σύμβολο του ελληνικού κινηματογράφου, ο Απόλλων ,έχει καεί μαζί με τους ανθρώπους της διπλανής τράπεζας. Κάποια στιγμή θα ανοίξει και  ίσως προβάλει την «Έκλειψη» και την «Φαίδρα». Το ότι αυτές οι προβολές μπορεί να γίνουν σε ένα τόπο καύσης κτιρίων και ανθρώπων  μου προκαλεί μια αμηχανία.

Αυτή η αμηχανία είναι ισότιμη με την αισθητική και ψυχολογική  διαφορά που χαράζουν οι ταινίες του 1962.

Φαίνεται πως έστω και με τον Ευριπίδη στις αποσκευές πάμε κάπου αλλού από ότι νομίζουμε εδώ και πολλά χρόνια. Η  «Έκλειψη» είναι μια ταινία αναφοράς για το Ελληνικό κοινό σινεφίλ. Γιατί υπάρχουν και σε εμάς εστίες και νησίδες νέου αστικού βίου που αναγνωρίζουν οργανικά , παραγωγικά στην αισθητική και υπαρξιακή διαπραγμάτευση  του Αντονιόνι .Μπορούμε να δούμε σε εμάς και δίπλα μας τους ρευστούς Ντελόν και Βίτι της «Έκλειψης» εν τούτοις το αυστηρό δραματικό περιβάλλον της Φαίδρας με την φαντασίωση του εφοπλισμού και των Ναυπηγείων σηματοδοτεί  την μετακινούμενη απόσταση μας από τους «Δυτικούς» μας γείτονες.

Η διαφορά του 1962 μεταφέρεται ανά δεκαετίες  παρότι μια ορισμένη «δυτικόφιλη»  φαντασίωση θεωρεί ότι έχει μειωθεί. Όταν θα δούμε την Μόνικα και την Μελίνα  στην οθόνη του Απόλλωνα δίπλα από τα αποκαΐδια των καμένων της Μαρφίν τότε θα επιμετρήσουμε και την απόσταση .