Αποπαγκοσμιοποίηση , όχι ευχαριστώ. Η Αυτοκρατορία είναι εδώ.

 

Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε μια υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης προς όφελος των εθνικών κρατών. Όμως αυτή η τάση συνοδεύεται με πολλαπλές εξαιρέσεις:

·       Η Ρωσία και Ουκρανία είναι διασυνδεμένες με ενεργούς αγωγούς φυσικού αερίου.

·       Το Ισραήλ και ο Λίβανος οριοθετούν ΑΟΖ για εξορύξεις στη θάλασσα.

·       Η Κίνα διατηρεί αναλλοίωτη τη διακράτηση των Αμερικανικών ομολόγων.

·       Οι στρατηγικοί αντίπαλοι Ινδία Κίνα ενισχύουν το κοινό  σχήμα Brics κλπ κλπ.

Επομένως η διαδικασία «αποπαγκοσμοιοποίησης» είναι ένα πιο περίπλοκο φαινόμενο που δεν αναιρεί την κυρίαρχη επιβολή ενός υπερεθνικού δυναμικού σχηματισμού που οι Negri Hardt όρισαν σαν «Αυτοκρατορία».

Παραθέτω το απόσπασμα από το τελευταίο κοινό βιβλίο τους «Assemply», που τοποθετεί ένα πιο άρτιο εννοιολογικό πλαίσιο για την κατανόηση της περίπλοκης διαδικασίας.

 

Η καπιταλιστική παραγωγή αξίας, όπως έχουμε πει επανειλημμένα, δεν λαμβάνει χώρα πλέον πρωτίστως μέσα στα τείχη του εργοστασίου. Η αξία παράγεται στο κοινωνικό εργοστάσιο που εκτείνεται σε ολόκληρο το κοινωνικό έδαφος και σε όλους τους χώρους παραγωγής και αναπαραγωγής. Αλλά ούτε αυτό είναι αρκετό. Πολύ συχνά οι οικονομικές αναλύσεις, εστιάζοντας στην παραγωγή, αφήνουν έξω ή υποβαθμίζουν τις εκτιμήσεις της κυκλοφορίας και της κατανάλωσης και, εστιάζοντας στην επιμέρους επιχείρηση, αποτυγχάνουν να κατανοήσουν τον συνολικό κύκλο του κεφαλαίου. Χρειαζόμαστε μια επεκτατική άποψη που να μπορεί να ενσωματώσει την παραγωγή, την κυκλοφορία και την κατανάλωση στο επίπεδο του κοινωνικού συνόλου.

Η επιχειρηματική θεωρία και πρακτική τις τελευταίες δεκαετίες αντιμετώπισαν εν μέρει αυτήν την εντολή μέσω της αυξημένης εστίασης στα logistics, δηλαδή στον έλεγχο της ροής των υλικών και των εμπορευμάτων από το σημείο προέλευσης στο σημείο κατανάλωσης. Οι επιχειρηματίες στοχαστές υιοθετούν την έννοια της εφοδιαστικής κυρίως από τον στρατό: όπως χωρίς υλικοτεχνική υποστήριξη, χωρίς όπλα και τρόφιμα να φτάνουν στο μέτωπο, τα στρατεύματα δεν μπορούν να πολεμήσουν, έτσι επίσης, χωρίς υλικοτεχνική υποστήριξη, χωρίς το εμπόρευμα να φτάσει στον καταναλωτή, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί οικονομική αξία. Η «επανάσταση στα logistics» στις μελέτες επιχειρήσεων και διαχείρισης έχει φέρει μια εκτεταμένη έννοια της παραγωγής που βλέπει το αποκορύφωμα της διαδικασίας όχι όταν το εμπόρευμα κυκλοφορεί στη γραμμή συναρμολόγησης αλλά όταν το χρησιμοποιεί ο καταναλωτής. Υιοθετώντας αυτή την προοπτική, λοιπόν, οι επιχειρήσεις επιδιώκουν όχι μόνο να μεγιστοποιήσουν τη δημιουργία υπεραξίας στην παραγωγή αλλά και να περιορίσουν το κόστος,

 Ο Μαρξ θεωρητικοποιεί τα logistics, χωρίς να χρησιμοποιεί αυτόν τον όρο, όταν προτείνει την έννοια του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου. Στον τόμο 2 του Κεφαλαίου, αφού περιόρισε την οπτική του στον τόμο 1 στην παραγωγική διαδικασία του μεμονωμένου καπιταλιστή, ανοίγει την άποψή του σε ολόκληρο τον οικονομικό κύκλο, συμπεριλαμβανομένης της κυκλοφορίας και της κατανάλωσης. Η μεταφορά εμπορευμάτων και η μεταφορά πληροφοριών, για παράδειγμα, είναι αδιαχώριστες από την παραγωγική διαδικασία. Στις βιομηχανίες μεταφορών, «η ίδια η παραγωγική διαδικασία, και όχι το προϊόν που μπορεί να διαχωριστεί από αυτήν, πληρώνεται και καταναλώνεται». Οι βιομηχανίες μεταφορών, με άλλα λόγια, αποτελούν αφενός έναν ξεχωριστό κλάδο αναπαραγωγής και συνεπώς έναν ειδική σφαίρα για την επένδυση του παραγωγικού κεφαλαίου. αλλά από την άλλη αντιπροσωπεύουν τη συνέχιση των παραγωγικών διαδικασιών που κυκλοφορούν.

Η κίνηση των εμπορευμάτων, η οποία συνιστά επίσης μια στροφή στην κοινωνική τους διαμεσολάβηση, στις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις, γίνεται η ίδια παραγωγική δύναμη. Ο Μαρξ πηγαίνει τη θεωρία των logistics ένα βήμα παραπέρα μέσα από την ανάπτυξη της έννοιας του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου. Σε έναν άξονα, όπως οι σημερινοί επιχειρησιακοί θεωρητικοί των logistics, αναδεικνύει τη συνεχή μεταμόρφωση της αξίας μέσα από τα κυκλώματα παραγωγής, κυκλοφορίας και κατανάλωσης, την κοινωνική διαδικασία του κεφαλαίου. Προσθέτει σε αυτό έναν δεύτερο άξονα κατά μήκος του οποίου πρέπει να επεκτείνουμε την άποψή μας: αφού τα κυκλώματα των μεμονωμένων κεφαλαίων συνδέονται και προϋποθέτουν το ένα το άλλο, πρέπει να μετατοπίσουμε την άποψή μας από την ατομική επιχείρηση στο άθροισμα όλων των κεφαλαίων, το συνολικό κεφάλαιο. Η αγκαλιά αυτών των δύο βραχιόνων ή αξόνων είναι απαραίτητη για την ανάλυση των κινήσεων του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου. Χρειαζόμαστε ένα ακόμη στοιχείο για να ολοκληρώσουμε αυτήν την ανάλυση υποστηρίζουν οι Brett Neilson και Ned Rossiter, «τα   Logistics είναι κάτι περισσότερο από ένα σύστημα για την αναζήτηση και τη σύνδεση διαφορετικών επιχειρήσεων και εργατικών δυνάμεων με βάση το κόστος ή άλλες παραμέτρους.

 Τα logistics παράγουν επίσης ενεργά περιβάλλοντα και υποκειμενικότητες». . Από τα τέλη του εικοστού αιώνα μια σειρά από «ζώνες» χαρακτηρίζει την παγκόσμια οικονομική γεωγραφία: ζώνες επεξεργασίας εξαγωγών, ειδικές οικονομικές ζώνες, ζώνες ελεύθερων συναλλαγών, βιομηχανικά πάρκα, κόμβοι μεταφορών, συνοριακά βιομηχανικά προγράμματα και παρόμοια. Όπως τα logistics δεν είναι ουδέτερα, οι υποδομές δεν είναι απολιτικές: διευκολύνουν ορισμένες ροές και απαγορεύουν άλλες, και χρησιμεύουν ως όργανα για να επηρεάσουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των κεφαλαίων και να χρησιμοποιηθούν ενάντια στην εργασία. Οι ζώνες συλλαμβάνονται γενικά με όρους νομικών εξαιρέσεων, αλλά στην πραγματικότητα το καθεστώς τους είναι εξαιρετικό μόνο από τη σκοπιά του έθνους-κράτους. Αυτές οι ζώνες είναι συμπτώματα του σχηματισμού της Αυτοκρατορίας και της αναδυόμενης παγκόσμιας διακυβέρνησής της που κυριαρχεί στον αστερισμό των ποικίλων νομικών και οικονομικών δομών. «Ενώ εκθειάζεται ως όργανο του οικονομικού φιλελευθερισμού», γράφει ο Keller Easterling, η ζώνη «ανταλλάσσει την κρατική γραφειοκρατία με ακόμη πιο πολύπλοκα στρώματα εξωκρατικής διακυβέρνησης, χειραγώγησης της αγοράς και ρύθμισης».

Ερώτηση: το έθνος-κράτος κυβερνά τη ζώνη ή η ζώνη κυβερνά το έθνος-κράτος;

Απάντηση: ούτε το κράτος , ούτε η ζώνη.

Η Αυτοκρατορία αναδεικνύεται ως ένας ετερόκλητος και διασυνδεδεμένος ιστός νομικών και οικονομικών μορφών. Σε κάθε περίπτωση, χωρίς τις  υποδομές και χωρίς το αρχιπέλαγος των ειδικών ζωνών, τα έργα του κεφαλαίου στη σφαίρα των logistics θα κατέρρεαν. Η αλλαγή της οπτικής γωνίας στους δύο άξονες του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου και, συγκεκριμένα, η αναγνώριση ότι το κεφάλαιο είναι μια κοινωνική σχέση σημαίνει επίσης αναγνωρίζοντας όλη την κοινωνία ως πεδίο ταξικής σύγκρουσης. Όταν το κεφάλαιο κάνει πράξη την επανάσταση στα logistics, επεκτείνει ουσιαστικά το έδαφος της ταξικής σύγκρουσης πέρα ​​από τη σφαίρα της παραγωγής στη διανομή και την κυκλοφορία. Η Deborah Cowen αφηγείται, για παράδειγμα, πώς στη δεκαετία του 1970 οι εταιρείες μεταφορών υιοθέτησαν το τυπικό εμπορευματοκιβώτιο πλοίων, μια τεχνολογία που αναπτύχθηκε και βελτιώθηκε από τον αμερικανικό στρατό για την υλικοτεχνική υποστήριξη των στρατευμάτων του στο Βιετνάμ και, μαζί με τη μηχανοποίηση των λιμανιών και την απορρύθμιση του στον τομέα των μεταφορών, αυτή η υλικοτεχνική καινοτομία επέτρεψε μαζικές απολύσεις λιμενεργατών και υπονόμευσε άλλοτε ισχυρά και εξεγερμένα εργατικά συνδικάτα ως μέρος ενός «εσωτερικού κοινωνικού πολέμου κατά των εργαζομένων στις μεταφορές». και οι δύο αυξάνουν τα κέρδη τους και διευρύνουν το πεδίο του ταξικού πολέμου.

Θα ήταν λάθος, ωστόσο, να δούμε τον ταξικό πόλεμο των logistics ως μια ανεξάρτητη καινοτομία των καπιταλιστών που επικεντρώνεται στην πραγματοποίηση κερδών. Οι καπιταλιστικές εξελίξεις στα logistics είναι πάντα μια απάντηση στις εξεγερμένες, ανεξέλεγκτες δυνάμεις της παραγωγής. Ο Στέφανο Χάρνεϊ και ο Φρεντ Μότεν εντοπίζουν αυτήν την απάντηση στη γέννηση της νεωτερικότητας. «Η σύγχρονη logistics ιδρύεται», γράφουν, «με την πρώτη μεγάλη κίνηση εμπορευμάτων, αυτά που μπορούσαν να μιλήσουν. Ιδρύθηκε στο δουλεμπόριο του Ατλαντικού, που ιδρύθηκε ενάντια στους σκλάβους του Ατλαντικού. … Η επιμελητεία δεν μπορούσε να περιέχει αυτό που είχε υποβιβάσει στο αμπάρι». Κάτω από κάθε επανάσταση στην επιμελητεία κρύβονται ατίθασα υποκείμενα και νέες μορφές εξέγερσης. Οι εργατικοί αγώνες εμφανίζονται συνεχώς στη σφαίρα των logistics με παλιές και νέες μορφές. Οι εργατικές εξεγέρσεις στο Όκλαντ και σε όλη τη δυτική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών διεξήχθησαν εν μέρει από τη Διεθνή Ένωση Longshore και Warehouse. Αλλά το πολυεθνικό εργατικό δυναμικό που απασχολείται από βιομηχανίες εφοδιαστικής, όπως η DHL, η Amazon και η IKEA, που συνήθως αποτελούνται από μετανάστες και δυσανάλογα γυναίκες, γενικά δεν εκπροσωπούνται από συνδικάτα. Και όμως αυτοί οι εργαζόμενοι βρίσκουν συνεχώς δημιουργικά μέσα για να επαναστατήσουν.Η Logistics αποτελεί πρόκληση σήμερα για την κατανόηση του πώς οι εργαζόμενοι μπορούν να οργανωθούν για να δράσουν αποτελεσματικά και πώς μπορούν να συνδεθούν με εργάτες σε άλλους τομείς παραγωγής και αναπαραγωγής.

Hardt, Michael; Νέγκρι, Αντόνιο. Assemply  (Αιρετική Σκέψη) (σελ. 178). Oxford University Press. Kindle Edition. Photo Maciej Urbaniak - Hope, 2016

Ωραία 180 λεπτά αλλά λείπουν Φιλέλληνες, δηλητήρια, κλπ

 

Όταν τα μεγάλα κείμενα της λογοτεχνίας μεταφέρονται στον κινηματογράφο, αξιωματικά, γνωρίζουμε ότι έχουμε ένα ριζικά νέο δημιούργημα. Έτσι και ο Κόμης Μόντε Κρίστο , στην νέα του κινηματογραφική εκδοχή δεν μπορεί να κριθεί ως ένα αυτόνομο κινηματογραφικό εγχείρημα.

Τελείως συμπτωματικά , το τελευταίο τετράμηνο ο «Κόμης» στην νέα πιο ενημερωμένη μετάφραση του ( περίπου 2000 σελίδες) με συντρόφευσε ως αναγνωστική παρέα. Σχεδόν αμέσως μετά είδα την ταινία.

Η ταινία ήταν αξιοπρεπέστατη. Κράτησε ζωντανή και πειστική την σκοτεινή ιστορία κατάφορης αδικίας και εκδίκησης.

Όμως αναγκαστικά για τον πρόσφατο αναγνώστη , αναδείχτηκαν οι διαφορές αισθητικής απόλαυσης μεταξύ ανάγνωσης και σινεμά.  Ταυτόχρονα όμως αναδύονται και οι πραγματολογικές διαφορές που αναγκαστικά έχουν παραληφθεί στη ταινία.

Κατ’ αρχάς απουσιάζει ο φλογερός φιλελληνισμός του Α.Δουμά. Σε δυο χιλιάδες σελίδες , σε δεκάδες παραγράφους υπάρχουν οι ‘Έλληνες και η  Ελλάδα ως το απόλυτο θετικό όριο: «όμορφη σαν Ελληνίδα Χιώτισσα» , « έξυπνος σαν Έλληνας  έμπορος» , «γενναίος σαν Έλληνας επαναστάτης» κλπ κλπ.Η κεντρική ηρωίδα Χάιδω είναι η κόρη της Ελληνίδας Βασιλικής. Τα δε γεγονότα με τον Αλή Πασά , η περίπλοκη πορεία του, η ανταρσία, ο ρόλος των ξένων, η καταστροφή περιγράφονται , αναπτυγμένα, με ακρίβεια ιστοριογραφίας.

Η διαδρομή του Κόμη δεν εμπεριέχει μόνο εκδίκηση αλλά και αποκατάσταση της αδικίας κυρίως προς την οικογένεια Μορέλ. Στην ταινία απουσιάζει ο περίπλοκος τρόπος της αποκατάστασης και οι δευτερεύουσες επιδράσεις στην βασική ιστορία. Απουσιάζει ολόκληρη η ιστορία αγάπης του γιού Μορέλ , που τελικά δικαιώνεται μέσω μια απίστευτης ίντριγκας του Κόμη.

Με πλήρη γνώση της Ιατρικής και της Χημείας της εποχής του, ο Δουμάς «στήνει» μια πολύ πειστική ιστορία εικονικών θανάτων με τη χρήση ειδικευμένων δηλητηρίων . Παρατίθενται λεπτομέρειες της προέλευσης, της παρασκευής και των ιδιοτήτων των δηλητηρίων που ίσως να αποτελούν όχι λογοτέχνημα αλλά στοιχείο «τεχνικής αρχαιολογίας».

Απουσιάζει ακόμη η «Ιταλική» προπαρασκευαστική περίοδος του Κόμη, που καλύπτει στο βιβλίο περίπου 300 σελίδες και εξηγεί καλύτερα την γρήγορη είσοδο του στην ελίτ του Παρισίου.

Ίσως η μεγαλύτερη απουσία είναι η εξαφάνιση της ιστορίας του αντιμοναρχικού πατέρα του Βιλφόρ, που εξηγεί ακόμα περισσότερο την συμπεριφορά του. Ο πατέρας Βιλφόρ είναι τόσο κεντρικός στην ιστορία , έτσι ώστε στο εξώφυλλο της Ελληνικής έκδοσης να είναι το δεύτερο πρόσωπο μετά τον Μόντε Κρίστο.

Συμπερασματικά, ανεξάρτητα από τη θεμελιακή αισθητική διαφορά βιβλίου σινεμά, ήταν αδύνατο να μεταφερθεί ολόκληρη η γραμμική ιστορία. Κάποια κομμάτια ήταν αναμενόμενο να απουσιάζουν ,όμως στον πρόσφατο αναγνώστη , αυτές οι απουσίες αφήνουν μια παράξενη υπογεύση παρά τα χορταστικά 180 λεπτά στην Δεξαμενή.