Thymotics

Ο P Sloterdijk κατέθεσε πρόσφατα ένα φιλοσοφικό πολιτικό σχέδιο το οποίο αποκαλεί "Thymotics" .Σύμφωνα με αυτό η σύγχρονη πολιτική ανάλυση μπορεί να θεμελιωθεί στις έννοιες της "μήνιδος" και του "θυμού" όπως αυτές αναδύονται στην Ιλιάδα  και τον Πλάτωνα. Το σχέδιο του Sloterdijk φιλοδοξεί να υπερβεί την εννοιολόγηση της ψυχανάλυσης ενώ ταυτόχρονα επεκτείνει την Χεγκελιανή οπτική για τον "αγώνα για την αναγνώριση". Προφανώς υπερβαίνει τη δυνατότητα μιας ιστολογικής αναφοράς , η ενδελεχής παρουσίαση του "Thymotics"  ωστόσο εδώ ακολουθεί το περίγραμμα του όπως το καταθέτει ο ίδιος ο ΡS.

Συνοπτικά μπορούμε πως ο PS αποδέχεται ως τοπολική μεταφορά την ομηρική περιγραφή του θυμού ως ενός κέντρου στο στήθος των ηρώων .Αυτό το κέντρο σηματοδοτεί ταυτόχρονα την υπηρηφάνεια  και το κέντρο υποδοχής   των θεϊκών εντολών. Ο ομηρικός θυμός αφορά τους ήρωες που μάχονται,  όμως  ο ηρωισμός τους  είναι αυτοφυής, χωρίς ενδοσκόπηση ή αναστοχασμό ενώ ο πλατωνικός θυμός μας εισάγει τον πνευματικό ενθουσιασμό, την μανία για την αναμέτρηση με τις ιδέες.

Σύμφωνα με τον Sloterdijk από τον Όμηρο στον Πλάτωνα ήδη συντελείται η πειθάρχηση της μανικής ηρωικής  ψυχής  που φωτίζονται από τις λογικές πλατωνικές ασκήσεις. Ο ηρωικός κόσμος των μαχών της μήνιδος μετασχηματίζεται στον πειθαρχημένο  κόσμο της πολιτείας. Ο Thymos του Sloterdijk είναι η οργή, η αξιοπρέπεια, η αυτό -επιβεβαίωση, η ετοιμότητα στην αντιμαχία. Όπως αναφέρει προσπαθεί έτσι να ανακτήσει μια ψυχολογία της αυτό-πεποίθησης και αυτό-κατάφασης: μια ψυχολογία μακριά από το σύνδρομο της αμαρτίας   που πηγάζει από την Χριστιανική ανθρωπολογία αλλά εξ' ίσου σε απόσταση από την επιβολή του ερωτισμού που θεμελιώνει η ψυχανάλυση. Με αυτή την εννοιολόγηση το περίγραμμα του Thymotics  είναι :

• Οι πολιτικές ομάδες είναι συνεκτικά συστήματα που στηρίζονται ενδογενώς σε εντάσεις "θυμού".

• Η πολιτική  διαχείριση εκκινεί   όταν οι εντάσεις μεταξύ των κέντρων της φιλοδοξίας μειώνονται.

• Τα πεδία πολιτικής πόλωσης σχηματίζονται από τον αυθόρμητη ανάδυση πολλαπλών φορέων αυτό- επιβεβαίωσης. Οι φορείς αυτοί σχετίζονται μέσω σχέσεων «θυμού» οι οποίες διαταράσσονται

.
• Οι πολιτικές γνώμες αναδιαμορφώνονται και ανασχηματίζονται μέσω συμβολικών διαδικασιών οι οποίες ευρίσκονται σε σταθερή και αέναη σχέση με τα συναισθήματα των συλλογικοτήτων.

• Η πολιτική ρητορική είναι εφαρμοσμένα Thymotics. Είναι η διαχείριση συναισθημάτων.

• Οι πολιτικοί ανταγωνισμοί  είναι ταυτόχρονα είναι ταυτόχρονα ατομικοί ανταγωνισμοί αντιπάλων με φιλοδοξίες και των ακόλουθων τους.
• Η τέχνη της πολιτικής περιλαμβάνει   την μέριμνα για τον ηττημένο. 

Αν μη τι άλλο η συγκυρία είναι πυκνή σε συμβάντα και συναισθήματα. Όλοι όμως παραδέχονται πως υπάρχει μια βουβή συνθήκη συγκρατημένου θυμού, μια περιρρέουσα κατάθλιψη. Αν δούμε όμως τα τελευταία χρόνια μέσα από το ταξινομικό σχήμα του Sloterdijk, ταχτοποιώντας τις εκφράσεις οργής σε μια χρονολογική σειρά τότε αναδύεται ένας άλλος αλγόριθμος του θυμού.

Η Ελληνική κοινωνία εκφράζει την οργή αδιάλειπτα από τον Δεκέμβρη του 2008 μέχρι την άνοιξη του 2012.Στο διάστημα αυτό η οργή είναι στους δρόμους. Είναι ενδιαφέρον ότι το μνημόνιο δεν πυροδοτεί την οργή αλλά την σηματοδοτεί αλλιώς. Η κινηματική οργή προϋπάρχει του μνημονίου. Η διαφορά οργής μνημονίου, που μπορεί να  περιγραφεί  με  δύο επίπεδα που  συμπίπτουν χρονολογικά αλλά η  αλληλοσυσχέτιση τους  δεν είναι δεδομένη , γραμμική τότε μπορεί να έχουμε μια άλλη δυναμική

Η λεγόμενη κινηματική ύφεση του 12-14 , δεν φαίνεται να είναι μια κάμψη ενός αντιμνημονιακού πνεύματος, ούτε η υπομονετική συναίνεση προς τη διακυβέρνηση Σαμαρά.

Τον Δεκέμβρη η κινηματική οργή  εκφράζει τη δυσανεξία για ένα καταναλωτικό πάρτι στο οποίο δεν συμμετέχουν όλοι. Μέχρι την άνοιξη του 12, όπου δεν έχουν παρθεί τόσα μέτρα όσο το 12-14 , η οργή παραμένει η ίδια : δεν είναι αντιμνημονιακή per ce. Ο θυμός στρέφεται κυρίως εναντίον της ανακοίνωσης ότι η συνθήκη της κατανάλωσης δεν υφίσταται πλέον και δευτερευόντως εναντίον  της  λιτότητας η οποία πλέον εγκαθίσταται.  Μετά το 12 δεν φαίνεται να εκφράζεται  αντιμνημονιακή οργή παρότι εφαρμόζονται τα βαρύτερα μέτρα . Από άποψη συναισθημάτων η περίοδος 8-12 είναι ενιαία. Ο Δεκέμβρης του 8 ως θυμικό φαινόμενο είναι χρονολογικά «μνημονιακό» . Οι πολιτικοί διαχειριστές  αυτής της οργής με την ρητορική έκφραση  αυτών συναισθημάτων ήταν οι μεγάλοι νικητές. Η ψήφος της οργής ανέδειξε τους νικητές σε όλο τον άξονα δεξιά αριστερά (Χα-Ανελ-Συριζα). Ωστόσο οι νικητές του «θυμού» δεν κέρδισαν την διακυβέρνηση.

Η περίοδος 12-14 δεν έχει εκφράσει ρητά τα συναισθήματα της εποχής. Η χαμηλή στάθμη των κινητοποιήσεων αποκαλύπτει  ένα μίγμα   συντηρητικής  υπομονής για τους επιβιώσαντες , στοχαστικής αναμονής για τους χαμένους και απόγνωσης για όσους περιθωριοποιούνται . Σε αυτό το θυμικό περιβάλλον χαμηλής έκφρασης  αναδύεται περισσότερο η τεχνική διάσταση των πολιτικών επίδικων. Η περιγραφή της κατάστασης είναι  πιο ευκρινής και κατανοητή. Η γνωμάτευση πως δεν είμαστε στο 12 είναι σωστή όχι γιατί δεν υπάρχει ο φόβος, αλλά γιατί δεν η οργή δεν είναι στον δρόμο.  

Μάλλον σε πέντε ή έξι εβδομάδες θα ψηφίσουμε. Η πόλωση θα είναι μεγάλη δηλαδή μια  συνθήκη ομαλής πολιτικής διαδικασίας και όχι μια ένδειξη νεοελληνικής εξαίρεσης.

Από άποψη εφαρμοσμένων Thymotics    η κατάσταση δεν είναι  απλή :

Υπάρχει ένας φορέας «ελπίδας» αμόλυντος από το παρελθόν και συμμετοχή στα κέρδη ήδη από την  εποχή της οργής 8-12.Φαίνεται να επιθυμεί να διαχειριστεί τεχνικές δυσκολίες της συγκυρίας με την επίκληση του πνεύματος του 8-12. Η βούληση είναι θεμιτή και βασίζεται στην τυπική αφήγηση όπου τα κινήματα οργής εξισορροπούν την εγγενή αυταρχικότητα όλων των μορφών διακυβέρνησης. Ωστόσο είναι αδύνατο να διαχειριστεί την συνθετότητα της συγκυρίας με την ανάμνηση του 8-12. Με ένα παράδοξο τρόπο η ελπίδα αυτή έχει ανάγκη περισσότερο την νέα θυμική κατάσταση του 12-14 : στοχαστική αναμονή , συντηρητικού τύπου υπομονή , χρονικά περιθώρια για την άρση της απόγνωσης.  

Οι  φορείς της τρέχουσας διαχείρισης ως εκφραστές μικτών συναισθημάτων αυτοσυγκράτησης και υπομονής  αδυνατούν να ενσωματώσουν την οργή. Ωστόσο χρειάζονται ενός τύπου «θυμό» για να διεξάγουν ένα πολωτικό αγώνα. Αν υιοθετήσουμε το σχήμα του Sloterdijk μπορεί να έχουμε μια παλινδρόμηση στην επίκληση μιας αταβιστικής « θεϊκής μήνιδος»  αντί μιας επίκλησης ενός συνετού θυμού της αυτοσυντήρησης. Η   μήνις  μπορεί κάλλιστα να λάβει την μορφή ενός παλαιοδεξιού  συνδρόμου εναντίον «προαιώνιων εχθρών» με ιστορικό βάθος ακριβώς 70ετίας.

Το Thymotics Engineering της συγκυρίας μπορεί να έχει την μορφή δυο παράδοξων αντιστροφών. Οι επικαλούμενοι το 8-12 να χρειαστούν  το 12-14 ως όχημα μιας συνετής υπομονής που επιβάλει η τεχνική συνθετότητα της συγκυρίας ενώ οι διαχειριστές του 10-12 να ευνοήσουν συγχρονισμούς που αναδύουν επανεισαγόμενη οργή 70ετίας με εμπλουτισμένη με θεματολογίες του «λαθρομετανάστη».

Σε κάθε περίπτωση αναμένονται έξι εβδομάδες με θυμικό βάθος .

Info : P. Sloterdijk Rage and Time . A psychopolitical Investigation

Ίλιγγος

Η τηλεοπτική εικόνα του Σαμαρά όταν ανακοίνωσε την υποψηφιότητα Δήμα προερχόταν από την ταινιοθήκη «Ταινίες του Γ.Μαρή» : Μια πελιδνή φιγούρα σε αχνό ασπρόμαυρο ντεκόρ από το παρελθόν.

Στην vulgar αφήγηση ο Σαμαράς είναι ένα τυπικός αστός ηγέτης με δεσμεύσεις προς τους ξένους, ο οποίος είδε ένα σχέδιο επιβίωσης μέσω της κολακείας του ισχυρού να καταρρέει. Όπως προβλέπει η αφήγηση ο κακόβουλος ισχυρός αφού «χρησιμοποιήσει» τον εθελόδουλο αστό τον μεταχειρίζεται ως αναλώσιμο. Έτσι εξηγείται η δυσανεξία των Ευρωπαικών ελιτ να διευκολύνουν τον άνθρωπο τους.

Όμως η ανάλυση υποτιμά τις διαθέσεις και δυνατότητες αυτονομίας ενός αστικού σχηματισμού να αυτονομηθεί σχετικά από τον μηχανισμό Βερολίνου Βρυξελλών.  Η περίοδος 12-14 δεν είναι μια υποταγή αλλά μια αυτόνομη κίνηση προσαρμογής με εσωτερική δυναμική. Η προσωπική  ανεπάρκεια το αρτηριοσκληρωτικό ακροδεξιό στυλ του Σαμαρά και η βουλιμική   εικόνα του Βενιζέλου ενώ παραπέμπουν στον εθελόδουλο Μερκελισμό δεν είναι αντίστοιχα του ιστορικού τους χειρισμού.

Ήδη από την άνοιξη του 14 ( βγαίνουμε στις αγορές υποβοηθούμενοι)  ο  αυτόνομος αστικός σχηματισμός, αφού επέτυχε ορισμένα δημοσιονομικά μεγέθη προσπάθησε να τα αξιοποιήσει προς όφελος του, σε μια δυναμική απομάκρυνσης παρά γειτνίασης με την «Μέρκελ». Μια παρόμοια πρώιμη , άτσαλη  χωρίς προετοιμασία και αίσθηση του ιστορικού χρόνου, προσπάθεια έκανε ο Γαπ με το δημοψήφισμα.

Η Συριζαική αριστερά επειδή προφανώς ευνοείται από την εξέλιξη ,εκλαμβάνει την προπαγανδιστική της αφήγηση ως τεχνική εξήγηση των εξελίξεων και εισέρχεται αμέριμνη στον πυκνό χρόνο. Είναι πολύ αποτελεσματικό να περιγράψεις τον Σαμαρά ως «στημένη λεμονόκουπα» και την Μέρκελ ως οξυδερκή ρεαλίστρια που προτιμά να διαπραγματευτεί με τον «πραγματικό αντίπαλο» .Αν όμως  η κίνηση Σαμαρά έχει μια εσωτερική ιστορική αυτονομία τότε η εξέλιξη έχει μια άλλη δυναμική: Στις επερχόμενες πολωτικές η Σαμαρική δεξιά θα «παίξει τα ρέστα» ως βουβός εκπρόσωπος ενός υπαρκτού ιστορικού μορφώματος επιβιωσάντων που θεωρεί την δημοσιονομική σταθερότητα ως βάθρο μιας σχετικής αυτονόμησης από τον πόλο της Τρόικας.

Μα υπάρχει τέτοιο ιστορικό μόρφωμα ; Με ποιες οικονομικές υλικές απτές δυνατότητες μπορεί να διανοηθεί μια τέτοια αυτονόμηση; Πως μπορεί να σταθεί απέναντι στην εξωτερική πίεση της Τρόικας και την εσωτερική αμφισβήτηση του νεώτερου και πιο ρωμαλέου κινήματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.

Την ύπαρξη των υλικών δυνατοτήτων την έχει τεκμηριώσει ο Συριζα με τον πιο ενδελεχή τρόπο

Σύμφωνα με την ανάλυση που θεμελίωσε το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης και συνεχίζουν με ειρμό να προωθούν και οι πιο νουνεχείς μερίδες του Συριζα έχουμε την εξής παραδοχή:

Μια οικονομία η οποία αφού θα προέλθει από την πιο ιστορική πολωτική μάχη και αφού έχουν προεξοφληθεί ( ενσωματωθεί στο σενάριο) όλες μα όλες οι δυσμενείς οικονομικές εξελίξεις ( bank run , αξιολογήσεις οίκων, πολιτικές δηλώσεις αντιπαλότητας από όλους) θα δημιουργήσει εντός ενός έτους 300,000 θέσεις εργασίας. Μετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου του 2015 τότε περίπου τον Γενάρη του 2016 η Στατιστική θα έχει ήδη ανακοινώσει πτώση της ανεργίας από το 25% στο 17 %.

Η Ελληνική οικονομία έχει μια εσωτερική κατακτημένη δυναμική. Χωρίς αυτή δεν υπάρχει καμία «Θεσσαλονίκη».

Οι φορείς αυτής της δυναμικής δεν είναι σίγουρο ότι ασμένως θα στέρξουν τη ριζική Συριζαική πρόταση. Εξ’ ου οι νοήμονες Ξυδάκης, Βαρουφάκης τις προειδοποίησαν για τα αίματα τα δάκρυα τους ιδρώτες.

Αν ο ανεπαρκής ακροδεξιός ατάλαντος κοινότυπος φοβικός Σαμαράς απευθυνθεί σε αυτούς , τότε οι επερχόμενες εκλογές θα έχουν ενδιαφέρουσες εξελίξεις. Ήδη οι πρώτες δημοσκοπήσεις παρά τις προφανείς δολιότητες τους σηματοδοτούν κάτι.

Στην άλλη πλευρά της θάλασσας : Kamal Daoud

                                                                                                            Pour mon ami Kader Azzouni

Τις ημέρες αυτές ο Παπούλιας βρίσκεται στην Αλγερία. Θα συναντηθεί με τον πρόεδρο Μπουτεφλίκα, ένα από τους τελευταίους μαχητές της Επανάστασης του 54-62. Θα βρεθεί σε μια χώρα με πολλαπλές αντιφάσεις και προβλήματα: Μια οικονομία που στηρίζεται σχεδόν μονοσήμαντα στο φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, δηλαδή με μειούμενες χρηματικές ροές, με ένα από τα πιο ευρύχωρα συστήματα επιδοτήσεων τιμών ( πετρέλαιο, αλεύρι, λάδι,) που έχει φτάσει στα όρια του, πολύ νέο πληθυσμό και μια σειρά πολιτικών εντάσεων με πολλαπλούς επικαλυπτόμενους παίκτες ( ισλαμιστές, κινήματα τοπικής ανεξαρτησίας, τυπικά κινήματα πολιτικού φιλελευθερισμού κλπ).

Την εποχή όμως αυτή στην Αλγερία συμβαίνει κάτι αξιοπρόσεκτο. Ο δημόσιος διάλογος που είναι πάντα έντονος έχει πυροδοτηθεί από ένα λογοτεχνικό κείμενο. Δεν είναι συνηθισμένο η τέχνη να τροφοδοτεί μια τόση γενικευμένη συζήτηση. ’Άλλωστε ποιος μπορεί να καταγράψει στην ταραγμένη Ελλάδα ένα συμβάν τέχνης να δημιουργεί την θεματολογία μιας ευρύτερης συζήτησης; Πότε είναι η τελευταία φορά όπου ένας οξύς διάλογος εκκίνησε από την περιοχή της τέχνης και επεκτάθηκε προς την κοινωνία; Η Αλγερία του 2014 έχει αυτή την τύχη.

Ο σαραντατετράχρονος Kamal Daoud ζει και εργάζεται στο Oran , στα δυτικά της Μεσογειακής ακτής. Με σπουδές στα μαθηματικά και την φιλολογία γράφει μόνο στα Γαλλικά , καθώς τα Αραβικά    τον παραπέμπουν στην  πόλωση, σε μια γλώσσα φετιχοποιημένη από την ιδεολογική χρήση (πηγή). Ο Daoud είναι ο βασικός σχολιαστής της Γαλλόφωνης εφημερίδας  Quotidien d’ Oran με πολύ κριτική στάση σε αντιφιλελεύθερες πλευρές της σημερινής κυβέρνησης. Ο Daoud συνελήφθη κατά τη διάρκεια αντικυβερνητικών διαδηλώσεων το 2011. Τα άρθρα είναι περίτεχνα κείμενα πολιτικής παρέμβασης , με εξαιρετικό στυλ  και επεξεργασμένη γλώσσα. Ο λογοτέχνης επικρατεί του σχολιαστή (πηγή).

Τον Οκτώβριο του 2013 ο Daoud δημοσιεύει το μυθιστόρημα του Meursault, contre-enquête, το οποίο έχει μια μοναδική ιστορική λογοτεχνική σύλληψη. Η αναφορά είναι «ο Ξένος» του Καμύ. Ο Meursault , ο μοναχικός ήρωας του  Καμύ, δολοφονεί στην παραλία του Οράν, ένα Άραβα. Ο Άραβας είναι μια αόριστη φιγούρα, χωρίς προσδιορισμό, είναι ένα ανώνυμο τυχαίο θύμα. Στην μοναχική τραγική  ενδοσκόπηση του Maursault, ο ανώνυμος Άραβας είναι απλά ένας ανθρώπινος διάκοσμος ,ο οποίος δεν προκαλεί κανενός είδους ηθικό προβληματισμό στον «Ξένο».

Ο Daoud παρατηρεί ότι από το 1942 κανείς δεν έχει προσπαθήσει να δει το θύμα του Maursault ως πλήρες ιστορικό υποκείμενο. Ποιος είναι ο αόριστος Άραβας, πως βρίσκεται στο Οράν σε μια τραγική τελική συνάντηση; Με βάση αυτό το ερώτημα ο Daoud πλέκει μια συναρπαστική ιστορία η οποία ενσαρκώνει και εμψυχώνει το θύμα του Maursault. Η μοναδική σύλληψη της ιστορίας, η λογοτεχνική αρτιότητα έδωσαν στον Daoud δύο μεγάλα βραβεία της  Γαλλικής διανόησης το 2014 : Τα βραβεία   Prix François-Mauriac και Prix des cinq continents de la francophonie.Ταυτόχρονα έθεσε υποψηφιότητα για τα Goncourt και Renaudot. To μυθιστόρημα  είναι μια ανατομική ανάλυση των εξελίξεων της Αλγερινής κοινωνίας.

Η βασική ιδέα του Daoud , η λογοτεχνική εμψύχωση και ενσάρκωση ενός αόριστου ανθρώπινου όντος του «Άραβα», πυροδοτεί πολλές συζητήσεις: Τι είναι ο Άραβας στην Αλγερία, τι σχέση έχει με το παρελθόν και το μέλλον; Θεμελιακά ζητήματα «ταυτότητας» αναβιώνουν με ερέθισμα ένα λογοτεχνικό έργο.

Τα προβλήματα της Αλγερίας έχουν διαφορετική πλοκή και επίδικα από τα δικά μας. Παρά την γεωγραφική εγγύτητα έχουμε σοβαρές διαφορές. Η περίπτωση Daoud, τηρουμένων των αναλογιών προσομοιάζει με τις συζητήσεις που προκάλεσε ο λογοτεχνικός αστερισμός της γενιάς του 30, η Χαμένη Άνοιξη του Τσίρκα, η Ορθοκωστά του Βαλτινού. Ο συγχρονισμός λογοτεχνίας πολιτικής είναι συνεχής, αλλά το πρωτείο της λογοτεχνίας ως εμπνευστής μιας θεματολογίας είναι σποραδικό.

Ο Kamal Daoud είναι μια ενδιαφέρουσα μορφή της πολιτικής και της λογοτεχνίας ακριβώς στην άλλη πλευρά της κοινής μας θάλασσας.

 Info : L’ivrEscQ  No 36 Septembre-Octobre 2014