Χειρόγραφα....

 

Χρειάστηκα συνήθη γραφική ύλη και ξαφνικά είδα μια επώνυμη σειρά με σημειωματάρια και μολύβια σε δυσθεώρητες τιμές. Φίλος από αυτό τον χώρο, μού εξήγησε πως ό,τι σχετίζεται με τη γραφή - εκτός των σχολικών - παρατηρείται  μια μικρή εμπορική αναγέννηση. Φαίνεται πως η γραφή με μολύβι , γόμμα και χαρτί επανέρχεται σαν μόδα «υψηλής τεχνολογίας» για λίγους , αφήνοντας την ψηφιακή γραφή στη «μάζα».

Ο ύστερος Χάιντεγκερ (1) είχε δει μια βαθύτερη σχέση Ανθρώπου-  Γραφής  και είχε περιγράψει με δραματικούς τόνους τη διαταραχή αυτής της σχέσης:

«Η γραφομηχανή επικαλύπτει την ουσία της γραφής και του γραφόμενου. Αποσύρει τον ‘Άνθρωπο από τη βασική του σχέση με τα χέρια. Μάλιστα δεν ζει καν αυτή την απόσυρση και δεν μπορεί να αναγνωρίσει ότι μετασχηματίζεται η σχέση του με το Είναι».

«Το  χέρι προστατεύει τη σχέση του με τον άνθρωπο και τα όντα. Το χέρι επενεργεί. Το χέρι «νοιάζεται» για τη γραφή, την επενέργεια ,το γραφόμενο. Όταν το διακύβευμα είναι θεμελιώδες ,λέμε «είναι σε καλά χέρια», ακόμα και όταν δεν χρειάζεται η φυσική επενέργεια των χεριών».

«Όταν η γραφή αποσυνδέθηκε από την ουσία της (από το χέρι) και άρχισε να μεταφέρεται στη μηχανή ,μετασχηματίστηκε η σχέση Ανθρώπου και Είναι. Δεν είναι τυχαίο πως η  τυπογραφία συμπίπτει με την νεωτερικότητα»

«Η τυπογραφία δημιούργησε ένα νέφος χωρίς πραγματικά σημεία».

Ο εντεκάχρονος  ήρωας του Καμάλ Νταούντ «Ζαμπόρ» (2) επεκτείνει ,ποιητική αδεία, τις δυνατότητες της γραφής. Αυτή θεραπεύει τον γράφοντα  αλλά και αυτούς για τους οποίους γράφει!

Στο ποιητικό σύμπαν του Ζαμπόρ συμβαίνουν περίεργα πράγματα: η γραφή, η χειρογραφή για την ακρίβεια  , επενεργεί παντού. Θεραπεύει ,διεισδύει, διαλύει και ανοίγει κόσμους, ενώ ταυτόχρονα προδίδει συναισθήματα, ιστορίες  και μυστικά. Ο Νταούντ όπως πολλοί Αλγερινοί είναι « μαθημένοι» στα  πολλαπλά αλφάβητα : λατινικό, αραβικό, φοινικικό , αρχαϊκό των νομάδων κλπ. ‘Έτσι, έχοντας ο ίδιος  το προνόμιο των πολλαπλών χειρογράφων,  όντας τελικά δεξιοτέχνης ,διαπραγματεύεται αριστοτεχνικά «τα ζητήματα της γραφής ,μέσω  της λογοτεχνικής  του μαγείας.

 

Αναφέρει ο Νταούντ:

 

«Απ’ αυτά τα κάπως ανόητα χρόνια της θρησκευτικής αφοσίωσης ,συγκράτησα πως το να γράφει κανείς ακούραστα στίχους πάνω σ’ ένα ξύλινο αβάκιο , η καμπύλη που διαγράφει το μελάνι στις λεπτές γραμμές των καλλιγραφικών χαρακτήρων , η φροντίδα που απαιτείται για να αναδειχθεί ο κάθε χαρακτήρας με το κατάλληλο πάχος, όλα αυτά είναι σαν εναπόθεση των χεριών πάνω σ’ ένα σώμα, σαν την απαρχή της ίασης που ξεκινά με την ψηλάφηση . Αν η γραφή γεννιέται απ’ το χέρι, μπορούμε τότε από το γράφημα να φτάσουμε ως την παλάμη και από την παλάμη , στη συνέχεια , ως την καρδιά ή ως την ασθένεια . Αυτός ήταν ο  μόνος άγραφος νόμος ετούτης της τέχνης   που ασκούσαν οι τάλεμπ και οι αφηγητές του Ιερού Βιβλίου προσπαθώντας να σώσουν απ΄ τη λήθη την ακριβή εκδοχή του λόγου του Θεού έτσι όπως τον αποκάλυψε ο Προφήτης. Αυτή ήταν η αιτία που ανέκαθεν θεωρούσα τον αδέξιο τρόπο γραφής σαν ένα ανησυχητικό μίασμα που συγγενεύει με την προδοσία ή με την επιδημία.» ( σ 154)

Το μοτίβο δεν είναι νέο.

Το παλαιό, αυθεντικό επανεισάγεται  όχι ως  προϊόν παλαιοπωλείου αλλά σαν κάτι νέο  εκλεκτό , ακριβό για λίγους  , βασισμένο στην  αυθεντική συνταγή. Η ψηφιακή μάζα είναι εγκλωβισμένη σε «σκληρούς δίσκους» και  διάτρητα clouds (o Χάιντεγκερ ονομάζει σχεδόν προορατικά, σύννεφο, την ίδια την τυπογραφία) . Οι πολλοί καταναλώνουν ψηφιακά ίχνη, δηλαδή ενέργεια και σπάνιες γαίες, ενώ οι λίγοι , οι εκλεκτοί , διατηρώντας  διπλογραμμένα σημειωματάρια  σπαταλούν  άνθρακα , ξύλο και γόμα. Οι πολλοί έχουν την ασφάλεια του αυτόματου διορθωτή ενώ οι λίγοι πρέπει να διακινδυνεύσουν μια ανορθογραφία ή να έχουν το λεξικό δίπλα , ακόμα και το ψηφιακό για να διορθώνουν.

Πόσο διαφορετικά θα διαβάζαμε τα βιβλία εάν οι συγγραφείς τους τύπωναν δίπλα στις σελίδες και κανένα χειρόγραφο;

 

Info :

1.-M.Heidegger (Parmenides1982)

2.-Κ.Νταούντ.Ζαμπόρ ή Οι Ψαλμοί ( 2021)