Από αδέσποτα pets

Πριν μερικές μέρες εμφανίστηκαν στο Σύνταγμα σκυλιά με μπλούζες που έφερναν την επιγραφή: «δεν έχω χρήματα» . Ο Ισπανός εικαστικός Σαντιάγκο Σιέρα δημιούργησε  μια ολιγόλεπτη παράσταση δρόμου με πρώην αδέσποτα σκυλιά. Με αυτή   συμπληρώνει μια αντίστοιχη έκθεση με προβολές βίντεο με αλληγορικά θεάματα χοίρων που τρώνε χοιροτροφές συμπιεσμένες ως χάρτες  του ευρωπαϊκού νότου . Ο Σιέρα παρουσιάζει  ένα πολιτικό εικαστικό μικτό συμβάν για να αποδομήσει την κυρίαρχη αφήγηση για τα pigs και ταυτόχρονα να αναδείξει την οικονομική δυσπραγία μέσω των σκύλων οι οποίοι παραπέμπουν στους σκύλους των αθηναϊκών διαδηλώσεων «Λουκάνικο» και «Κανέλλο».(πηγή)

Μια πολιτική αλληγορία με ζώα δεν είναι πρωτοφανής. Μάλιστα σε μια κοινωνία , όπως η Ελληνική, με αλλεπάλληλα περιστατικά βασανισμού ζώων  η ωφέλεια είναι πολλαπλή. Τα ενδεδυμένα σκυλιά του Σιέρα όμως προβιβάζονται σε διαδηλωτή ο οποίος παρουσιάζει το οικονομικό του πρόβλημα απ’ ευθείας : δεν έχει χρήματα. Όπως οι Λουκάνικος και  Κανέλλος που συμμετείχαν ως ισότιμοι διαδηλωτές τα ενδεδυμένα αδέσποτα «ανέρχονται» στην ανθρώπινη κλίμακα, όπως τα εκπαιδευμένα σκυλιά παρουσιάζουν παραστάσεις .

Στο Britain you have talent οι νικητές στα δύο από τρία  τελευταία τρία χρόνια ήταν σκυλιά με τους συνοδούς τους που παρουσίαζαν εξαιρετικές περίτεχνες ασκήσεις. Μάλιστα το 2015 η νικήτρια έκανε μια μικρή απάτη , την οποία αποκάλυψε αφού πήρε το οικονομικό έπαθλο: στην νικητήρια παράσταση χρησιμοποίησε δύο όμοια σκυλιά.

Ο προβιβασμός των στην ανθρώπινη θέση είτε ως ακροβάτες ή και «πολίτες» είναι σχεδόν αταβιστική. Στην Πολιτεία (2) ο Πλάτωνας είχε σημειώσει ότι τα πολιτεύματα αντανακλώνται στα κατοικίδια. Μια πολιτική κατάσταση διάλυσης καταρχάς οδηγεί τα κατοικίδια στους δρόμους όπου εκφράζονται με τους τρόπους των ιδιοκτητών τους. Τα ζώα μπορούν να μετακινούνται προς  το ανθρωπολογικό πολιτικό  πεδίο καθώς μετέχουν  σε ένα κοινός τόπο. Αντίστροφα ο υπερ-προσδιορισμός της πολιτικής σηματοδοτείται από μυθικά ζώα ή τέρατα.  Τα ζώα μετέχουν της πολιτικής τα τέρατα την ορίζουν . Σφίγγα, Μινώταυρος, Λεβιάθαν είναι μερικά από τα τέρατα που σηματοδότησαν την εξουσία..

Η έστω και προσωρινή ένδυση των σκύλων του Σιέρα παραβίασε ένα όριο. Τα ζώα είναι θεμελιακά ,καταστατικά γυμνά ως ζώα. Η ένδυση και η γυμνότητα είναι πόλοι εντός των οποίων ταλαντεύεται μόνο ο άνθρωπος. Η ένδυση ενός ζώου δεν είναι μια επέμβαση που  παραβιάζει ένα κώδικα, αλλά μεταφέρει ένα ανθρωπολογικό κατώφλι στον κόσμο των ζώων ως ένα πλεόνασμα , ως ένα φορτίο. Το ενδεδυμένο ζώο δεν φέρει ένα επιπλέον ένδυμα αλλά μια επιπλέον διαφορά «γυμνότητα- ένδυση» η οποία του χαρίζεται ως ανώφελο δώρο.  

Έχει παρατηρηθεί ότι  ο γυμνός άνθρωπος ντρέπεται όταν τον δει ένα ζώο, ως εάν το ζώο να είναι ‘άλλος άνθρωπος (2). Η ανθρώπινη γυμνότητα είναι μια εύθραυστη κατάσταση η οποία παραβιάζεται και από τα ζώα. Το αντίστροφο είναι αδύνατο να ελεγχθεί : πως αισθάνεται ένα ενδεδυμένο ζώο όταν το βλέπουν άνθρωποι; Άραγε  τα αδέσποτα του Σιένα πως αισθάνθηκαν στα λίγα λεπτά της παράστασης δρόμου;

Ο ορισμός του κατωφλίου της κατονομασίας μιας οντότητας σε ζώο είναι ανοικτός. Τι ορίζει τη διαφορά σφαγής και δολοφονίας που διαχωρίζει ανθρώπους και ζώο; Πως τίθεται το αίτημα για  ιδεολογικό ( μη διατροφικό) vegetarian ρεύμα (πηγή); Σε χάρτες δικαιωμάτων των ζώων υπάρχει ενεργό υποκείμενο ή τα ζώα υφίστανται τα δικαιώματα τους; Μπορούν τα δελφίνια να αρθούν σε ένα ενδιάμεσο ζώου ανθρώπου ως υπερνοήμονα μη ανθρώπινα όντα;

Τα ερωτήματα είναι ανοικτά

Άλλοι παρατήρησαν πως το ανοικτό διερώτημα για το όριο ανθρώπου ζώου έχει μια άλλη μορφή. Τα σύγχρονα ταξινομικά συστήματα βιολογίας διαρκώς μεταφέρουν από είδος σε είδος το όριο της ανθρωπότητας ως ρήγμα προς την «ζωότητα» (3). Η ενδιαφέρουσα ερμηνεία είναι πως επειδή προέχει η καθαρή μορφή της «ανθρωπότητας» όποιο όριο και να αναδείξει η παλαιοντολογία , η βιολογία όλα συγκροτούνται για να αναδείξουν μια υποτιθέμενη καθαρή «ανθρωπότητα» .Την λογοτεχνική αποτύπωση της απώθησης αυτού του ορίου αποτύπωσε ο Borges στο δομίμιο " Εγχειρίδιο φανταστικής ζωολογίας".

Η επέμβαση του Σιέρα  με την ένδυση των σκύλων γίνεται κατανοητή με τη βοήθεια ενός άλλου ταξινομικού σχήματος (4)Τα ζώα είναι τριών ειδών : οιδιπόδεια (με όσα σχετιζόμαστε συναισθηματικά , τα pets) ,τα κρατικά ( όταν τα ζώα είναι σύμβολα ή όργανα  ιεραρχικής εξουσίας πχ ο αετός το λιοντάρι ως σύμβολα , ο ίππος ως αστυνομικό βοήθημα )  τα δαιμονικά (όσα εντάσσονται σε συναρμογές πλήθους, νομαδικής κίνησης πχ οι αγέλες).  Ο Σιέρα επιμελήθηκε τα δαιμονικά ζώα της Αθήνας για να μετατρέψει σε Οιδιπόδεια  μέσω μιας προσωρινής παράβασης,: της επιβολής μιας ανθρωπολογικής διαφοράς (ενδυμασία γυμνότητα ).Καθώς η παράδοση μας δεν έχει προφανή χρήση κρατικών ζώων (πχ  έφιππη αστυνομία) η εικαστική παρέμβαση απέκρυψε το μετασχηματισμό .Τα κρατικά ζώα υφίστανται την ενδυμασία ως μέρος μιας προστασίας, ενώ τα αδέσποτα του Σιέρα μέσω της ένδυσης αποχαιρέτησαν την αγέλη για να γίνουν προσωπικά

Άθελα το happening του Σιέρα σηματοδότησε τη συγκυρία : οι αγέλες του 8-12 μετασχηματίζονται το 15 σε pets .Η τρέχουσα παρηγορητική διαχείριση, φορτισμένη από αντιφατικά συναισθήματα επερχόμενης ματαίωσης, φόβου, ενοχών συνάδει με κατοικίδια.

(1)   Πολιτεία Βιβλίο VIII

(2)   J.Derrida : The Animal that therefore  I am

(3)   G.Agamben: The open

(4)   G.Deleuze F.Guattari . Becoming Intense,Becoming Animal

(5)   D.Morris  Ο Γυμνός Πίθηκος