Hypothesis: Νέα ήθη, παλαιά υπεροψία

Δευτέρα 20 Απριλίου 2020

Νέα ήθη, παλαιά υπεροψία

Είναι προφανές πως η σταδιακή επαναφορά προς την «κανονικότητα» θα συνοδευτεί πιθανότατα από μια σειρά νέων συμπεριφορών, τις οποίες δοκιμάζουμε με εμπεδώνουμε τώρα κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Θα έχουμε μια νέα πρακτική για τον χαιρετισμό με τον περιορισμό της χειραψίας και του ασπασμού ,την εκτεταμένη χρήση της μάσκας και την αποφυγή κάθε περιττής επαφής με αντικείμενα και επιφάνειες . Χαιρετισμός χωρίς επαφή ,μερική απόκρυψη του προσώπου και μια περιοριστική κίνηση στον χώρο και απόσταση από τις επιφάνειες δεν είναι άγνωστες πρακτικές.

Οι λαοί της άπω Ανατολής , κυρίως στην Ιαπωνία , χαιρετιούνται εγκάρδια μέσω υποκλίσεων , το πρόσωπο που αποκαλύπτεται μόνο μέσω των ματιών είναι το πρόσωπο πολλών γυναικών μουσουλμάνων σήμερα , ενώ η περίτεχνη κινησιολογία των Σαουδαράβων που είναι ικανοί να μην λερώσουν με ένα ίχνος ούτε να τσαλακώσουν μια κατάλευκη ολόσωμη καλοσιδερωμένη κελεμπία είναι καθημερινότητα για μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Οι νέες ρουτίνες θα αποκαλύψουν τη σχετικότητα και ιστορικότητα των υφιστάμενων κοινωνικών μας συμπεριφορών και αναμένεται να εφαρμοστούν εύκολα.

Απλά ο λεγόμενος «Δυτικός κόσμος» θα παραλλάξει τα τρέχοντα πρωτόκολλα συμπεριφοράς εμπλουτίζοντας τα με νέα savoir vivre που προέρχονται από άλλους πολιτισμούς .όπως ακριβώς συμβαίνει με την διάχυση των εθνικών μαγειρικών σε όλο τον κόσμο . Όμως η απώλεια της σωματικής επαφής κατά το χαιρετισμό, η επικέντρωση στα μάτια για την αναγνώριση του άλλου και η υιοθέτηση μιας πιο στακάτης χορογραφίας στην καθημερινή κίνηση είναι απλώς συμπεριφορικά πρωτόκολλα ή ίσως κρύβουν μια βαθύτερη αλλαγή.

Ο Alexander Kojevnikov είναι μια περίπλοκη φιγούρα της Ευρωπαϊκής φιλοσοφίας και πολιτικής. Γεννημένος στη Ρωσία το 1902 φεύγει στη Γαλλία όπου πολιτογραφείται ως υπήκοος με το όνομα Kojev. Έχει μια έντονη παρουσία ως φιλόσοφος ερμηνευτής του Hegel , επηρεάζει τις πιο ριζοσπαστικές αριστερές τάσεις της Γαλλικής διανόησης αλλά αργότερα εντάσσεται στη Γαλλική διπλωματία και στο τέλος συμμετέχει, ως τεχνοκράτης, σε ένα στενό πυρήνα στελεχών που τοποθετούν το πρώτο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης. Με τέτοιο βιογραφικό δεν είναι τυχαίο που ,εκ των υστέρων ανακαλύπτονται απίθανες θεωρίες ακόμη και για πιθανή μακρόβια συμμετοχή του σε κατασκοπευτικά δίκτια της ΕΣΣΔ , πιθανή ψυχική διαταραχή του κλπ.

O Kozev , τη δεκαετία του 30 ,παραδίδει μαθήματα φιλοσοφίας για τον Hegel ,τα οποία εκδίδονται για πρώτη φορά το 1939 αλλά στην τελευταία γαλλική έκδοση την δεκαετία του 60 ενσωματώνει στο βιβλίο μια υποσημείωση αναφερόμενη στις τρέχουσες συγκυρίες . Η υποσημείωση αυτή έκτοτε γίνεται πιο σημαντικά από τα μαθήματα. Ασχολούνται οι Fukuyama,Derrida, Agamben ( 1) με εκτεταμένες αναφορές και αναλύσεις.

Στην υποσημείωση αυτή ο Kojev διαβλέπει πως το Σοβιετικό και Κινέζικο σύστημα είναι ήδη ( το 1960!) παραλλαγές του Αμερικάνικου ( είναι ήδη Αμερικάνοι αλλά πιο φτωχοί, σημειώνει) και πως η χώρα-σύστημα που διαφέρει ουσιωδώς είναι η Ιαπωνία, η οποία πρόκειται να επιδράσει ουσιαστικά στην Ευρώπη και την ΕΣΣΔ (θα τις "Ιαπωνοποιήσει ")

Η γνωμάτευση του , βέβαια, γίνεται εντός των συμφραζομένων της Χεγκελιανής θεωρίας για το τέλος της Ιστορίας. Αν ( 2) η Ιστορία κινείται ως άνυσμα με μια κατεύθυνση τότε ο στόχος έχει επιτευχθεί, το τέλος έχει φτάσει. Παρότι οι μαθητές του Kozev διατείνονται πως οι αναφορές του είχαν ειρωνικό χαρακτήρα , ωστόσο μια τόσο καίρια λιτή διάγνωση για το μέλλον των «σοσιαλιστικών χωρών» , πολύ πριν την Περεστρόικα ή την Απομαοποίηση είναι τουλάχιστον αξιοσημείωτη.

Όμως φαίνεται πως ο κορονοιός πάει να επιβεβαιώσει τον Kojev και για την εκτίμηση του για την πολιτιστική -πνευματική επικράτηση του Ιαπωνικού συστήματος.

Ο Kojev διατυπώνει την ακόλουθη γνωμάτευση.

Η Ιαπωνία τον μετά τον 15^ο αιώνα για τριακόσια χρόνια ζει μια μοναδική περίοδο ειρήνης και συνύπαρξης , η οποία επιτρέπει την δημιουργία τελετών που είναι αποκομμένες από τον βιοπορισμό : το θέατρο Νο, οι τελετές τσαγιού, ανθοκομικοί διαγωνισμοί. Η απαγκίστρωση των τελετών αυτών από το άχθος της βιοπάλης τους ενέδωσε υψηλά τυπολατρικά χαρακτηριστικά . Στην ουσία όμως αντανακλούσαν μια στάση αριστοκρατικής υπεροψίας ( σνομπισμού) την οποίαν επέβαλαν οι αυτοκρατορικές ομάδες: είναι τελετές ανταγωνισμού με στοιχεία ματαιοδοξίας αποκομμένες από τις ζωτικές ανάγκες. Η επιβολή αυτή έφτασε σε παροξυσμικά επίπεδα με την υιοθέτηση των τελετών τελετουργικής αυτοκτονίας στις οποίες απουσιάζει η έννοια του κινδύνου , του δράματος, της ζωής.

Ισχυρίζεται ο Kozev ,πως αυτός ο βίος που αναβιώνει τελετές και ρουτίνες με κύριο το στοιχείο της «απόστασης» από τους άλλους , καθώς εκκινεί από την ταξική υπεροψία μιας αυτοκρατορικής φεουδαλικής περιόδου τελικά θα επικρατήσει σε Ευρώπη και Ρωσία.

Από μια άλλη τελείως άλλη σκοπιά ο Kraznahorkai μας εισάγει στο ίδιο πνευματικό περίγραμμα. Στο βιβλίο του « Η Σειόμπο πέρασε από εκεί κάτω» , ο σύγχρονος βίος ορίζεται από αισθητικές συντεταγμένες ενός χώρου με σημεία τη Βενετία, την Αθήνα ( όπου εξελίσσεται η πιο σπαρακτική σκηνή) τη Γρανάδα το Παρίσι με επίκεντρο όμως το Τόκυο , όπου η θεά Σειόμπο μας αποστομώνει: "Η Σειόμπο είναι η απεσταλμένη που έρχεται και λέει, διότι η Σειόμπο δεν είμαι η επιθυμία για ειρήνη , αλλά η ειρήνη η ίδια, έρχεται και λέει, μη φοβάστε , το σύμπαν της ειρήνης δεν είναι το ουράνιο τόξο της επιθυμίας , το σύμπαν , το πραγματικό σύμπαν : υπάρχει ήδη"

Σε ένα συντελεσμένο ιστορικό τέλος ( 2) , τότε η επαναφορά αναβίωση ή και ενεργή επιβίωση των τελετών μιας ιστορικά χαμένης αριστοκρατίας δεν είναι έκπληξη. «Μη φοβάστε» μας λέει η Ιαπωνική θεά του θεάτρου Νο το «σύμπαν της Ειρήνης υπάρχει ήδη», όλα τα άλλα δεν είναι έκπληξη.

Κατάργηση του σωματικού χαιρετισμού μέσω επαφής, απόκρυψη των προσωπικών συναισθημάτων και χαρακτηριστικών , σωματική κίνηση με προσοχή στην παραμικρή επαφή είναι στοιχεία ενός βίου που προϋπήρχε και διατηρείται περιφερειακά . Όμως αυτός βίος με τα νέα του χαρακτηριστικά γίνεται πιο τελετουργικός, αλλά δεν είναι νέος . Ο Kojev μας έχει ειδοποιήσει ήδη από τα sixties. Επειδή στα άλλα έπεσε έγκαιρα μέσα (εξαμερικανισμός των "σοσιαλιστικών χωρών" ) μάλλον πρόκειται να δικαιωθεί με την επερχόμενη "Ιαπωνοποίηση".

Info:

A.Kozev : Introduction to the reading of Hegel

L.Krasznahorkai: H Σειόμπο πέρασε από εκεί κάτω

(1) F.Fukuyama. Το τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος σ.418.J.Derrida Φαντάσματα του Μαρξ σ.94.G.Agamben.The open Man and Animal p 9

(2) Η συζήτηση για το τέλος της Ιστορίας γίνεται κάποτε κωμική. Τόσο ο Fukuyama όσο και ο Kojev διατυπώνουν γνωματεύσεις για το τέλος της Ιστορίας αφού όμως ορίσουν το επιστημολογικό πλαίσιο του Χέγκελ. Αν δεν δεχθούμε το Χεγκελιανό σχήμα ( τα Αν είναι κεφαλαίο) περί βέλους της ιστορίας , δεν υπάρχει καμία συζήτηση. Η συζήτηση περί ορισμού του τέλους γίνεται μόνο ,αν δεχθούμε την βασική επιστημολογική προκείμενη. Εκεί ίσως σφάλει και ο Derrida όπου δεν είναι καθαρό αν ασκεί κριτική στον Hegel ή τον Fukuyama.( J.Derrida: Φαντάσματα του Μαρξ)

18 σχόλια:

Ανώνυμος21 Απριλίου 2020 στις 12:31 μ.μ.
1. Eκδόθηκε στην χώρα μας, έστω μετά από 30 και πλέον χρόνια, ο τρίτος τόμος του μεγάλου έργου του Σαρλ Μπετελέμ για τους ταξικούς αγώνες στην ΕΣΣΔ. Οι πρώτοι δύο τόμοι είχαν κυκλοφορήσει στα μέσα της δεκαετίας του ‘70 από τις εκδόσεις Ράππα. Το τρίτο μέρος του έργου πρωτοκυκλοφόρησε στην Γαλλία το 1982 σε δύο ξεχωριστούς τόμους.

2.Επειδη ειμαι πρακτικος ανθρωπος, θυμηθηκα το στρωμα των διευθυντων κρατικων επιχειρησεων στην ΕΣΣΔ και στις λοιπες χωρες της ΚΟΜΕΚΟΝ, οπως οι αντολικογερμανοι διευθυντες εργοστασιων που ειδα το 1984 να κανουν διακοπες σε πολυτελη ξενοδοχεια στην Βαρνα Βουλγαριας.

Αφωτιστος Φιλέλλην
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις
Abebe Bikila22 Απριλίου 2020 στις 12:34 μ.μ.
Liberal sentiment in China is at a low ebb. The pro-democracy cause has been weakened drastically since Trump took office. How do you defend a system that gives power to a celebrity with no knowledge of international relations who filed for corporate bankruptcy half a dozen times? Trump’s early attempts to wave away the threat of the virus looked dangerously short-sighted to people here; his bid for an America-only vaccine grotesque. As racist attacks against Chinese-Americans have surged in the US, along with the virus, it has become impossible to argue for a Western model of freedom and democracy. Crestfallen liberals have turned to Japan, which has (so far) avoided a lockdown, relying on its citizens to observe government guidelines. There has been no obvious digital surveillance there and no evidence of mass panic. The only visible sign of anxiety has been annoyance at people without masks coughing or sneezing on transit systems. Perhaps Otaku culture has given the Japanese a head start in self-isolation. https://lrb.co.uk/the-paper/v42/n08/wang-xiuying/diary
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις
Hypothesis23 Απριλίου 2020 στις 7:15 π.μ.
@Abele Bilika.
Πολύ ενδιαφέρον το δίγλωσσο ιστολόγιο σου
Επίσης καίριο το απόσπασμα που παραθέτεις, που τελικά συμφωνεί ( από άλλη διαδρομή , πιο επίκαιρη) με τη γνωμάτευση του Kojev
Παραθέτω μέρος του Αγγλικού κειμένου του Kojev
Now, several voyages of comparison made (between 1948 and 1958) to the United States and the U.S.S.R. gave me the impression that if the Americans give the appearance of rich Sino–Soviets, it is because the Russians and the Chinese are only Americans who are still poor but are rapidly proceeding to get richer. I was led to conclude from this that the “American way of life” was the type of life specific to the post–historical period, the actual presence of the United States in the world prefiguring the “eternal present” future of all of humanity. Thus, Man’s return to animality appeared no longer as a possibility that was yet to come, but as a certainty that was already present.
It was following a recent voyage to Japan (1959) that I had a radical change of opinion on this point. There I was able to observe a Society that is one of a kind, because it alone has for almost three centuries experienced life at the “end of History”— that is, in the absence of all civil or external war (following the liquidation of feudalism by the roturier Hideyoshi and the artificial isolation of the country conceived and realized by his noble successor Yigeasu). Now, the existence of the Japanese nobles, who ceased to risk their lives (even in duel) and yet did not for that begin to work, was anything but animal.
“Post–historical” Japanese civilization undertook ways diametrically opposed to the “American way.” No doubt, there were no longer in Japan any Religion, Morals, or Politics in the “European” or “historical” sense of these words. But snobbery in its pure form created disciplines negating the “natural” or “animal” given which in effectiveness far surpassed those that arose, in Japan or elsewhere, from “historical” Action — that is, from warlike and revolutionary Fights or from forced Work. To be sure, the peaks (equaled nowhere else) of specifically Jepanese [162] snobbery — the Noh Theater, the ceremony of tea, and the art of bouquets of flowers — were and still remain the exclusive prerogative of the nobles and the rich. But in spite of persistent economic and political inequalities, all Japanese without exception are currently in a position to live according to totally formalized values — that is, values completely empty of all “human” content in the “historical” sense. Thus, in the extreme, every Japanese is in principle capable of committing, from pure snobbery, a perfectly “gratuitous” suicide (the classical épée of the samurai can be replaced by an airplane or a torpedo), which has nothing to do with the risk of life in a Fight waged for the sake of “historical” values that have social or political content. This seems to allow one to believe that the recently begun interaction between Japan and the Western World will finally lead not to a rebarbarization of the Japanese but to a “Japanization” of the Westerners (including the Russians).
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις
Abebe Bikila24 Απριλίου 2020 στις 3:50 μ.μ.
Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια, και για το παράθεμα του Kojev.

Να προσθέσω και ένα fun fact, με τις πρόσφατες εξελίξεις στο γιουρογκρουπ και την Ολλανδία θυμήθηκα ένα κείμενο σας από το 2013 όπου σας είχα αφήσει ένα σχόλιο, Από την Muscat στην Hague είναι ο τίτλος του, και μάλλον πέφτετε μέσα στις προβλέψεις σας!

Καλή συνέχεια!
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις
Ανώνυμος24 Απριλίου 2020 στις 7:16 μ.μ.
Η μεταιστορικη υπαρξη ειναι μονο η υποκειμενικοτητα της κυριαρχης ταξης που παρ'ολα αυτα ειναι διαμεσολαβημενη απο τη δουλικη συνειδηση,αρα κατα καποιο τροπο και εντος και εκτος του χρονου.Το πλεονασμα αστικων υποκειμενων που διαβιουν εκτος σχεσεων ειναι το προανακρουσμα του πληθωρισμου(αλωστε πληθωρα χρηματος ως κεφαλαιου σημαινει πληθωρα των αναλογων σχεσεων κεφαλαιοκρατων-εργατων)Το να καταφερνε η ανθρωποτητα να διατηρηθει εκτος εργασιας και βιοπορισμου θα σημαινε μια πραγματικη αποκαλυψη.Νομιζω οτι το θεμα ειναι διφορετικο.Νομιζω οτι ή θα μεταβουμε σε μια κοινωνια οπου κυριαρχια και υποτελεια θα εμφανιζονται στο ιδιο ατομο,δηλαδη θα ειμαστε και συνειδησιακα ελευθεροι αλλα και χειρονακτικα εργαζομενοι ή θα μπει στη μεση ο κοφτης του Μιλτον Φριντμαν (περιορισμος του πληθωρισμου) με τον αναλογο περιορισμο του κεφαλαιου ως ελεγχομενη καταστροφη επιχειρηματιων και διατηρηση των υπαρχουσων κοινωνικων σχεσεων.

true infinity
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις
Μανώλης25 Απριλίου 2020 στις 4:33 π.μ.
Καλημέρα. Πέρα από τα επιμέρους, δεν πολυκαταλαβαίνω το διά ταύτα. Εννοείς, ότι στα πλαίσια τέλους πολιτισμού, είναι φυσικό να αναβιώνει το social distancing? Το βλέπεις κοσμολογικά? Πρακτικές και τελετουργίες τέτοιες υάρχουν στις κάστες, για παράδειγμα, υπήρχαν και στους εθνικούς της ύστερης Ρώμης (σε αντίθεση με τους χριστιανούς). Τι θέλουμε να πούμε? Ότι επίκειται κρίση πολιτισμού, άρα απόσταση, και η "ειρήνη" της Σειόμπο? Ποιο είναι το υφάδι σε όλα αυτά?
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις
Hypothesis25 Απριλίου 2020 στις 7:29 π.μ.
Μανώλη
Ακριβώς δεν έχω δια ταύτα.
Ασυνείδητα ( τώρα το κατάλαβα) είδα σε αναρτήσεις την ανάγκη να δω τη συγκυρία με εργαλεία πιο κλασσικά ( Πλάτωνας, Ιωβ κλπ) . Ας το πω διαφορετικά: Η νέα συνθήκη αναγκαστικά έχει στοιχεία αναχρονισμού . Αυτός ο αναχρονισμός είναι επιστροφή και επέκταση του κράτους εξαίρεσης ( φόβος των βιοπολιτικών φιλοσόφων κυρίως του Agamben ) ή είναι η ιδέα του Kojev : το ιστορικό παιχνίδι έχει λήξει και απλώς ανακυκλώνουμε , οπότε καλμάρουμε; Ας πούμε ,πάμε σε κοινωνίες τύπου Ιαπωνίας όπου παρότι τα δράματα επισυμβαίνουν όλα είναι αδιατάρακτα μέσα από τελετές ( κενές τις θεωρεί ο Kojev) .
Απορώ φίλε και αυτές τις απορίες καταθέτω. Την ίδια αγωνία ( ενίοτε με θυμό) βλέπω στις αναρτήσεις σου ( πιο παραγωγικός από ποτέ! )
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις
Μανώλης25 Απριλίου 2020 στις 11:45 π.μ.
Ναι, όντως, δεν ξέρω και εγώ. Βάζεις τη μεταφυσική πολιτισμική διάσταση που με πάει στην βραχμανική απόρριψη του οργανικού και μολυσματικού, άρα μία άλλου είδους ταξικότητα...μου έδωσες ευκαιρία να γράψω κάτι, να μην θυμώνω πλέον....
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις
Hypothesis25 Απριλίου 2020 στις 1:10 μ.μ.
Σε διαβάζω πολύ προσεκτικά ( αναφέρομαι στις προσωπικές σου αναρτήσεις) γιατί ακριβώς έχεις το ένστικτο και τον εξοπλισμό να δεις αυτές τις μεταφυσικές πολιτισμικές διαστάσεις ( τις αναρτήσεις σου για Σταμούλη, Ράμφο , κλπ διαβάζω και ξαναδιαβάζω γιατί εκεί λες πολύ περισσότερα) . Οπότε αναμένω τα επόμενα.
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις

Προσθήκη σχολίου