Τρίτη 6 Φεβρουαρίου 2018

Μουσική-Διάσπαση-Μαγεία


 
Τον Απρίλιο  του 1962 συνέβη ένα μοναδικό περιστατικό στο χώρο της κλασσικής μουσικής.

Ο Λέοναρντ Μπερνστάιν , πριν την έναρξη της συναυλίας ανακοίνωσε ότι διαφωνούσε απολύτως με τον πιανίστα Γκλεν Γκουλντ για τον τρόπο και την μουσική εκτέλεση που θα ακολουθήσει. Παρά την διαφωνία , όμως, θα ολοκλήρωνε την συναυλία ως χειρονομία αναγνώρισης του Γκουλντ και του «αγωνιστικού» χαρακτήρα της μουσικής.

Η μουσική διαφωνία ήταν σαφής και αφορούσε τον ρυθμό που ήθελε ο πιανίστας σε ένα από τα μέρη του έργου. Από μουσικολογική άποψη η διαφωνία δεν ήταν καθόλου ασήμαντη καθώς ο ρυθμός του Γκουλντ ουσιαστικά αλλοίωνε την γνωστή ατμόσφαιρα του έργου. Ο τύπος του έργου , το «πρώτο κονσέρτο για  πιάνο του Μπραμς εμπεριείχε εξαρχής την πιθανότητα της διαφωνίας.

Σε τέτοια έργα οι δύο συντελεστές , διευθυντής και σολίστας είναι ισότιμοι και συνήθως «διαβάζουν» διαφορετικά το έργο. Φαίνεται όμως πως το 1962 η διαφορά ήταν τόσο μεγάλη ώστε αναπόφευκτα θα οδηγούσε ή σε ακύρωση ή την υποχώρηση του ενός από τους δύο. Προς γενική ανακούφιση η υποχώρηση του Μπερνστάιν διέσωσε τη συναυλία παράλληλα δημιούργησε ένα μεγάλο καλλιτεχνικό θόρυβο.

Εκ των υστέρων αποκαλύφθηκαν μια σειρά από τεχνικές δυσκολίες καθώς ο Γκουλντ είχε ξεκινήσει μόνος μια προετοιμασία προβάροντας το δικό του αργό ρυθμό. Οι πρόβες της ορχήστρας άρχισαν αργότερα και η τελική μορφή απαίτησε περισσότερη εργασία και χρόνο.

Το συμπέρασμα είναι πως κανένα έργο τέχνης δεν είναι συμπαγές ,αμόλυντο, ανέπαφο. Η ένταση ενυπάρχει παντοειδώς, μεταξύ μορφολογικών στοιχείων του ίδιου το έργου, μεταξύ διαφορετικών ερμηνειών του έργου ( στην συγκεκριμένη περίπτωση ο ρυθμός) μεταξύ ερμηνευτή και κοινού. Χωρίς τις εντάσεις αυτές δεν μιλάμε για τέχνη αλλά αναφερόμαστε σε λατρευτικές τελετές , όπου οι επιτρεπτές αλλαγές είναι ελάχιστες και περιφερειακές.

Τελικά το συλλαλητήριο για την Μακεδονία είχε ένα μουσικό επίδικο:

Ποιος μπορεί να αποσυνδέσει την Ρωμιοσύνη των Ρίτσου Θεοδωράκη  από την συγκροτημένη σαφή ,σε ιστορικές και κοινωνικές αναφορές, πολιτική μνήμη;

Με πιο δικαίωμα μπορεί να επιχειρήσει μια συναισθηματική σύζευξη με νέα ιστορικά και κοινωνικά συμφραζόμενα στον αντίποδα της προηγούμενης ταύτισης;

Εκ πρώτης όψεως η περιπλοκή φαίνεται να είναι διπλή .

Κατ’ αρχάς έγκειται στην επιχειρούμενη νέα συναισθηματική πολιτική ταύτιση δηλαδή σε μια μετατόπιση στο όριο της βλασφημίας , της προσβολής αν υπολογίσει κανείς τις τυπικές πολιτικές συντεταγμένες του «πριν και μετά» Δευτερευόντως  έγκειται στην καθ’ εαυτή πολιτική πλατφόρμα που παρουσίασε στην συγκέντρωση .

Εν τούτοις το πρόβλημα είχε μια διαφορετική διάσταση. Το πρόβλημα προέκυψε με την φυσική παρουσία του Θεοδωράκη στην συγκέντρωση ανεξάρτητα από τις απόψεις του και την επιχειρούμενη νέα συναισθηματική σύζευξη της μουσικής του με την νέα συγκυρία και τον  κόσμο της.

Η φυσική παρουσία του Μίκη επικράτησε της μουσικής του μνήμης και της πολιτικής του πλατφόρμας. Ο Μίκης παρευρέθηκε ως ένα συμπαγές πολιτικό και αισθητικό «όλον». Ο ομιλών Μίκης , ο φυσικά παρών, παρουσιάστηκε ως παράγοντας πολλαπλών διαδικασιών : της διάλυσης ή αμφισβήτησης των απομνημονευμένων συναισθημάτων ( ο Μίκης της αριστεράς ) και της  χαοτικής ανασυγκρότησης μιας νέας αισθητικής συναισθηματικής ταύτισης ( ο Μίκης της Μακεδονίας) . Χωρίς τη φυσική παρουσία του Μίκη ,η ίδια του η πολιτική πλατφόρμα τα ίδια του τα τραγούδια ως μουσική υπόκρουση του ίδιου του συλλαλητηρίου δεν θα παρήγαγαν το ίδιο αποτέλεσμα. Ούτε η αναπαραγωγή της μουσικής του σε άλλες συνθήκες ούτε οι όποιες πολιτικές του θέσεις, παράγουν αφ’ εαυτές καμία έκπληξη ή ανησυχία.

Αυτή η συνθήκη της φυσικής παρουσίας , αναίρεσε τις εσωτερικές εντάσεις του φαινομένου «Μίκης» , μετατόπισε όλες τις συνιστώσες  τέχνης που το συγκροτούν , δηλαδή τις αναστοχαστικές εσωτερικές εντάσεις της τέχνης και ανέδυε ένα συμπαγή αδιαμεσολάβητο Μίκη . Ακριβώς αυτός ο παρών, ο «όλος» Μίκης ενόχλησε γιατί παρουσιάστηκε ως υποτιθέμενος απόλυτος ιδιοκτήτης της τέχνης του, των συναισθηματικών και ιστορικών παραμέτρων της τέχνης του. Με μια έννοια ο Μίκης παρουσιάστηκε ως θρησκευτική φιγούρα με μυστικιστικά συμφραζόμενα και μαγικές επιδράσεις σε μια λατρευτική τελετή για πολλούς.  

Αυτή η αισθητική διάσταση του συλλαλητηρίου παρέπεμψε στον πιο ακραιφνή συντηρητισμό.  

 

7 σχόλια:


  1. Ωραίο άρθρο.

    «Προς γενική ανακούφιση η υποχώρηση του Μπερνστάιν διέσωσε τη συναυλία παράλληλα δημιούργησε ένα μεγάλο καλλιτεχνικό θόρυβο.

    Εκ των υστέρων αποκαλύφθηκαν μια σειρά από τεχνικές δυσκολίες καθώς ο Γκουλντ είχε ξεκινήσει μόνος μια προετοιμασία προβάροντας το δικό του αργό ρυθμό. Οι πρόβες της ορχήστρας άρχισαν αργότερα και η τελική μορφή απαίτησε περισσότερη εργασία και χρόνο.»

    Ας υποθέσουμε οτι οι 2 συντελεστές είχαν ιδια μουσική ευφυΐα MQ = 140 (όπως IQ) αλλά προφανώς διαφορετική Συναισθηματικη νοημοσύνη ( EQ). Αν ο Γκουλντ είχε EQ= 80 ο Μπέρνσταϊν είχε EQ=130.

    Στην συνολική αποτελεσματικοτητα σχηματίζουμε τα γινόμενο MQ*EQ
    Γκουλντ 140*80 =11200 Μπερνστάιν 140*130 = 18200 δηλ. ο Μπερνστάιν υπερείχε κατά 62,5% και έσωσε την παράσταση!!!

    Συνηθισμένο σε διάφορα ανάλογα πιο πεζά θέματα πρακτικής γιατρών, δικηγόρων , μηχανικων. Κινητηριες δυνάμεις ο νόμος της ελάχιστης προσπάθειας, η ισχυρογνωμοσυνη, συγκρούσεις υπερβολικά μεγάλων εγώ,...Παραδείγματα της πραγματικής ζωής : λάθος διάγνωση , εγχείρηση με την τεχνική που γνωρίζει, επιπολαιοτητα σε δικόγραφο που απορρίπτεται ως αόριστο από το δικαστήριο , κ.λ.π.



    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δεν έχω βρει ακόμη την ρήση που αποδίδεται στον Ιωσήφ Στάλιν "Μελετάτε τις λεπτομέρειες, αμφιβάλετε για τα πάντα", αλλά ακολουθώ αρκετά την ρήση " Αμφιβάλλω για τα πάντα ακόμη και για μένα, με την έννοια ότι η προσωρινή γνώμη μου για κάποιο θέμα μπορεί να βελτιωθεί/μεταβληθεί(πρβ. παρόμοιε φράση του Ι. Στάλιν "I trust no one, not even myself"). Για γνωστούς λόγους (Αθηναίος γιος μικροαστών) δεν υπήρξα ποτέ φανατικός ή φανατικός οπαδός.

    Η περίοδος 1954-1960 είναι μια εποχή έντονης δραστηριότητας για τον Μ.Θεοδωράκη στο χώρο της Ευρωπαϊκής μουσικής. Ο ορμητικός, ευμετάβλητος, ευφυέστατος,... και μέγας νάρκισσος Μ.Θ. βρήκε την κατάλληλη χρονική περίοδο με την ΕΔΑ αξιωματική αντιπολίτευση το 1958 και όταν το 1960 επέστρεψε στην Αθήνα , έκανε σύντομα τα αριστουργήματα του , παντρεύοντας τη σύγχρονη λαϊκή μουσική με τη σύγχρονη ελληνική ποίηση(Επιτάφιος, Άξιον Εστί,…) . Το 1960 ο ΜΘ αρχίζει και, σχεδόν, τελειώνει το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη. "Εν τούτοις δεν βιάστηκα να το παρουσιάσω, όπως λέει και ο ίδιος στο βιβλίο του "Μουσική για τις μάζες", γιατί διαισθανόμουνα ότι το ελληνικό κοινό δεν ήταν ακόμη ώριμο για να το δεχτεί". Φυσικό αφού στη στατιστική της UNESCO για το 1957, το ποσοστό αναλφαβητισμού στην Ελλάδα ανερχόταν σε 25%!!!”

    Προσωπικά μου αρέσει περισσότερο η μουσική του για ταινίες όπως: Φαίδρα (1962), Αλέξης Ζορμπάς (1964), Ζ (1969) και Σέρπικο (1973).

    Εκ των πραγμάτων, στην συνέχεια και ως σήμερα ανέλαβε σχεδόν εργολαβικά να επενδύσει μουσικά τα προβλήματα, τους αγώνες, τον πόνο του εσωτερικού μετανάστη. Η απαράδεκτη σκληρή δεξιά με τον στρατό, το παλάτι και το παρακράτος ώθησε την αριστερά/κεντροαριστερά και την τότε νεολαία (σήμερα 75-80 ετών) σε δυναμικές αντιδράσεις με μουσική υπόκρουση Μ.Θ. Το 1963 μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη ιδρύεται η «Νεολαία Λαμπράκη», της οποίας εκλέγεται Πρόεδρος. Την ίδια εποχή εκλέγεται βουλευτής της ΕΔΑ.

    Βεβαίως πρέπει να σημειωθεί ότι :
    Ο εμφύλιος είχε ως αποτέλεσμα την στρατιωτική και οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα με μεγάλου ρυθμούς ανάπτυξης . Μεταξύ 1950 και 1973, το ΑΕΠ κατά κεφαλή (σε σταθερές τιμές) είχε περίπου τετραπλασιαστεί.
    Ήδη ο πληθυσμός της Περιφέρεια Πρωτευούσης από το 1951 έως το 1971 σχεδόν διπλασιάστηκε ως εξής (1951, 1961, 1971) 1.378.586 1.852.709 2.540.241

    Ο ΜΘ τόσο σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και σε πολιτικό, κουβαλά μαζί με το υπερεγώ του και την μοναδική εκάστοτε αλήθεια - Μικικη νομοτέλεια :-)

    Για τις κυκλοθυμικές (;) του συμπεριφορές νομίζω ότι h συνολική αποτελεσματικοτητα για τον ΜΘ δηλ. τo γινόμενο MQ*EQ είναι παραπλήσιο του Γκουλντ (140*80 =11200 ).

    Αλλα του Γκουλντ ήταν άπαξ ένα καπρίτσιο βιρτουόζου και ο Μαέστρος με την ευρύτητα πνεύματος που διέθετε , έλυσε το προσωρινό πρόβλημα , ενώ του ΜΘ και πολλών άλλων δημόσιων προσώπων ( αρκετοί πολύ χαμηλότερης IQ από του ΜΘ) είναι διαρκές και μπορεί να αφορουν/βλάπτουν πολλούς.














    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αφωτιστε
      Είδες μια συσχέτιση καπριτσιων που , ειλικρινά , δεν είχα δει
      Χμ. Ενδιαφέρουσα ...,,,

      Διαγραφή
    2. Η βασική μου παρατήρηση είναι ότι αρκετοί ευφυείς και πολύ ευφυείς χάνουν την συνολική αποτελεσματικότητα τους διότι η σκέψη τους "παραμορφώνεται" απο το υπερεγώ τους (είτε λέγω χαμηλής Συναισθηματικής νοημοσύνης (EQ) ή/και επειδή το "μυαλό κολλά" σε κάποιες εμμονές).

      Ένας πολύ ευφυής συμφοιτητής μου (άριστος και μουσικός, PhD MIT) όταν του ανέφερα την σχέση IQ+EQ=CONST. μου απάντησε χαρακτηριστικά ότι "το μυαλό του πολύ ευφυούς κoλλα στην γωνία της οροφής " και πρόσθεσα ότι μπορεί να παρομοιαστεί με μπαλόνι με αέριο ελαφρύτερο του ατμ. αέρα που είναι καταδικασμένο να κινείται στο "ταβάνι".

      Όσο και να προσπαθήσεις να το κατεβάσεις, αυτό ξανά ανεβαίνει και κολλά ή κινείται στο ανώτερο δυνατό υψομετρικά γεωμετρικό τόπο εμμονών (ή επιφάνεια).

      Οι πολιτικοί που επέτυχαν προσωπικά ήταν οι σατανικοί (δηλ. με υψηλό IQ και EQ ταυτοχρονως), που χειρίζονταν τους συνεργάτες τους και τον λαό…

      Επαναλαμβάνω : Ο ΜΘ τόσο σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και σε πολιτικό, κουβαλά μαζί με το υπερεγώ του και την μοναδική εκάστοτε αλήθεια - Μικικη νομοτέλεια :-)

      Διαγραφή
  3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Η μηχανιστική αναπαραγωγή (από μεγάφωνα και όχι σε ζωντανή εκτέλεση, το επισημαίνω αυτό) της "Ρωμηοσύνης" επί πολλές δεκαετίες σε χιλιάδες εκδηλώσεων και κινητοποιήσεων ενείχε λιγότερα μαγικά στοιχεία; Νομίζω ότι πίσω από την αισθητική ενόχληση της χρήσης της μουσικής στο πρόσφατο συλλαλητήριο κρύβεται μια βαθύτερη πολιτική αμηχανία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Θοδωρή

      Νομίζω πως η απλή αναπαραγωγή μουσικής έχει , όντως , λιγότερη μαγεία

      Η μεταφορά του ίδιου του Μικη, στην σημερινή του κατάσταση , ο λόγος του σε πρώτο πρόσωπο , η μουσική του , όλα αυτά μαζί μου φάνηκαν κάτι παραπάνω απο συνάθροιση για την Μακεδονία .

      Διαγραφή