Ευρυχωρίες και Εγκλεισμοί ( Ένα θαυμάσιο συνέδριο του ΚΚΕ)

 

 

H κρίση έχει τροφοδοτήσει μια μεγάλη στροφή προς την ιστορία. Το ενδιαφέρον  επικεντρώνεται σε όλες τις περιόδους που σχηματοποιούνται από όρια: «εθνικός διχασμός», «μεσοπόλεμος», «εμφύλιος» κλπ .Θαρρείς πως η ζήτηση ιστορίας υπερβαίνει την παραγωγή της.

Στο κλίμα αυτό το ΚΚΕ οργάνωσε ένα επιστημονικό συνέδριο με θέμα : «Η συνάντηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας με το εργατικό κίνημα και την κομμουνιστική ιδεολογία από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τον Μεσοπόλεμο» .

Ο μεγάλος αριθμός των παρουσιάσεων, η επεξεργασία και το   εύρος των θεμάτων τελικά διαμόρφωσε ένα πολύ ενδιαφέρον συνέδριο, ανεξάρτητα από τη μεθοδολογία  πολλών εισηγήσεων που είχαν ένα γνωστό κοινό μοτίβο : την εξέταση της λογοτεχνίας με ένα περιοριστικό κριτήριο  «αριστερής τέχνης».

Η ημερίδα είχε δυο παρουσιάσεις με πρωτότυπο πρωτογενές περιεχόμενο.

Ο Λ.Εμπειρίκος αποκαλύπτει μια άγνωστη πτυχή του πρώιμου έργου του πατέρα του, Α.Εμπειρίκου . Πριν την «Υψικάμινο»  ο Εμπειρίκος έχει γράψει ένα ποίημα ύμνο για την ΕΣΣΔ και τον κομμουνισμό. Ο Λ.Ε. σημειώνει πως το ποίημα παρέμεινε σε μια αποθήκη  μέχρι το 2006 και η εξαφάνιση του οδηγούσε την αριστερή λογοτεχνική κριτική σε μάλλον λανθασμένα συμπεράσματα , σε μια «παρεξήγηση».

Ο Λ.Εμπερίκος διαβάζει με οίστρο και συγκίνηση  το ποίημα του πατέρα του και το συνέδριο χειροκροτεί.

Ταυτόχρονα παρουσιάζεται και το κοινωνικό ιστορικό περίγραμμα του Ανδρέα Εμπειρίκου. Γονείς από επιχειρηματικές οικογένειες   προερχόμενες από τόπους του ακμαίου Ελληνισμού του 19^ου αιώνα: Βίεννη, Σύρος, Κριμαία, πολύγλωσσοι και κοσμοπολίτες. Με μια έννοια ο κοσμοπολιτισμός των γονέων σηματοδοτεί τον οικουμενικό , υπερρεαλιστικό  κομμουνισμό του ποιητή Ανδρέα.

Ο γνωστός σκηνοθέτης  Τ.Ψαρράς παρουσιάζει δικά του ευρήματα μιας πολύχρονης έρευνας για τις τελευταίες μέρες του Κ.Καρυωτάκη. Ο Ψαρράς διασταυρώνει νέες πληροφορίες από πρωτογενείς πηγές και συμπεραίνει πως ο Καρυωτάκης αυτοκτονεί μέσα σε ένα προσωπικό κλίμα αδιεξόδου που ορίζεται από την πατρική υπερσυντηρητική προστασία και πίεση και την προσέγγιση του Καρυωτάκη προς τα αριστερά λαϊκά αγροτικά κινήματα της Δ.Ελλάδας. Ο υπερσυντηρητικός δεξιός πατέρας υπερπροστατεύει τον γιό, του εξασφαλίζει διπλό στρατιωτικό μητρώο για να αποφύγει ανεπιθύμητες στρατεύσεις , τον βοηθά στην εσωτερική διαμάχη εντός της δημοσιοϋπαλληλιας  αλλά ταυτόχρονα διεκδικεί έλεγχο στην ζωή του που συχνότατα συνοδεύεται από  το όπιο και την πορνεία.

Ο Εμπειρίκος προσεγγίζει την αριστερά ως μεγάλη οικουμενική σοβιετική ιδέα  καθώς ο ίδιος έχει συμμετέχει  σε ένα  μεγάλο κόσμο της εποχής του , έχοντας όμως το βίωμα ενός ρωμαλέου Ελληνικού Αστισμού με τοπικές αγκυρώσεις στα κέντρα του. Ο Καρυωτάκης προσεγγίζει την αριστερά και τελικά συνθλίβεται από την γειτνίαση (σύμφωνα με τον Ψαρρά)  ενώ βιώνει τα όρια  αλλά και την προστασία ενός κρατικού πελατειακού πλέγματος το οποίο ρυθμίζεται από την οικογενειακή θαλπωρή.

Αναφαίνονται δυο μοτίβα :

Ο Ελληνικός Αστισμός των αρχών του 20^ου αιώνα με τις αγκυρώσεις του σε τόπους ελληνικής ιστορίας, που παράγει την αμφισβήτηση του ( Εμπειρίκος, Ξενάκης, Καστοριάδης κλπ) ως οικουμενική συνθήκη.

Ο  εγκλειστικός βιόκοσμος της προστασίας και του ελέγχου που ορίζεται από τους κρατικούς σχηματισμούς, αυτούς που τελικά συνθλίβουν και παράγουν  την άρνηση τους ως Καρυωτακική μελαγχολία και αυτοκαταστροφή.

Σχεδόν ογδόντα χρόνια μετά από την «Υψικάμινο» και την απόδραση του Καρυωτάκη , η ελληνική συνθήκη είναι εμφανώς χειρότερη.

Ο  τρέχων αστισμός δεν έχει ούτε την ιστορική αγκύρωση σε τόπους, ο δε κοσμοπολιτισμός του εξαντλείται σε γεωγραφικές , σχεδόν τουριστικές αγκυρώσεις χωρίς ιστορικό έρμα, ενώ ο κρατικός εγκλεισμός , το σύνδρομο «προστασία και έλεγχος» παραμένει αλώβητο παράγοντας καρικατούρες «Καρυωτακισμού» με την μορφή ενός αδιέξοδου γογγυσμού.

Στο συνέδριο του ΚΚΕ , ήταν φανερό από τις εισηγήσεις πως στο αδρό σχήμα του  χώρου υπάρχει πάντα ένα μεταφυσικό στοιχείο αισιοδοξίας : αξιωματικά υπάρχει μια τάξη που κάποτε θα επαναστατήσει και ένα λαμπρό μέλλον που «κτίζεται» ( το κτίσιμο εμπεριέχει αφ’ εαυτού δομικά στέρεα υλικά, σχέδιο πολιτικού μηχανικού και ενίοτε άδεια πολεοδομίας) . Δυστυχώς όμως το θαυμάσιο, από κάθε άποψη συνέδριο του, και ειδικά οι εισηγήσεις των Εμπειρίκου , Ψαρρά όταν συσχετίζονται  αφήνουν μια πικρή γεύση ενός ενεστώτος Καρυωτακισμού χωρίς τον οικουμενισμό του Εμπειρίκου.

 

Πηγές

Εισήγηση Λ.Εμπειρίκου

Εισήγηση Τ.Ψαρρά