Τρίτη 28 Ιουλίου 2020

Κανονιστικές Ιδέες........





Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί ανέβασε αρκετά κλικ την ένταση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων. Αναπόδραστα όλα αναλύονται μέσω της επιμέτρησης της ισχύος των δυο χωρών.


Η ιλιγγιώδης ανάπτυξη της Τουρκικής οικονομίας αντιμετωπίζεται ως περίπου επίτευγμα του
 Ερντογαν. Αυτή η ανάλυση υποτιμά τις εγγενείς ικανότητες της Τουρκικής κοινωνίας να πραγματοποιήσει ένα τέτοιο άλμα.
Χρησιμοποιώντας την έννοια του
 Γ.Βουλγαρη του «εκσυγχρονισμού χωρίς υποκείμενο» ( 1) ,μπορούμε πως στην Τουρκική κοινωνία υπήρξαν σαφείς «εξελικτικές διαδικασίες που λειτουργούσαν σαν Basso continuo στη ζωή της κοινωνίας. Καταναλωτικά πρότυπα , μόδες, ήθη, επιστημονικές γνώσεις,πνευματικά και καλλιτεχνικά ρεύματα, πολιτικές ιδέες , θεσμοί και απλές σχετικά τεχνολογικές καινοτομίες, που αποτέλεσαν τις ευκίνητες δυνάμεις μιας μορφής εκσυγχρονισμού». Χωρίς αυτές τις διαδικασίες ήταν μαθηματικά βέβαιο πως η Τουρκική Οικονομία ήταν αδύνατο να επεκταθεί διαρθρωτικά τόσο σε πλάτος ( τομείς , δραστηριότητες) όσο και σε βάθος ( υιοθέτηση και ανάπτυξη τεχνολογικών καινοτομιών. Είναι φανερό πως ένα σύνολο εκπαιδευτικών, κοινωνικών, παραγόντων συνέβαλε στην συστημική ισχυροποίησης της Τουρκικής Οικονομίας. Η παραγωγή διεθνών ανταγωνιστικών  προιόντων και υπηρεσιών γίνεται μόνο μέσω της εργασίας στελεχών με γνώσεις, γλωσσομάθεια, κατανόηση των διεθνών συναλλαγών.

Η πρώτη διακυβέρνηση Ερντογάν ( 2003-14) βρίσκει αυτές τις ικανότητες ώριμες και δημιουργεί ένα πλαίσιο ανάπτυξης. Ωστόσο αυτό το εκσυγχρονιστικό κοινωνικό «νέφος» έχει ορισμένα χαρακτηριστικά: είναι κοσμικό και κοσμοπολίτικο. Αν προσέξει κανείς την διαδικτυακή πλατφόρμα Linkedin , εντυπωσιάζεται κανείς με την ευκολία που έχει η πλειονότητα των στελεχών της εξωστρεφούς Τουρκικής Οικονομίας να εορτάζουν μέσα από επαγγελματικές διαδικτυακές πύλες εθνικές εορτές με την εικόνα του Ατατούρκ. Αν και οι γενικεύσεις σε αυτό το επίπεδο είναι παρακινδυνευμένες, είναι φανερό πως ο ύστερος Ερντογαν έρχεται σε σύγκρουση με τον πυρήνα της αναπτυγμένης Τουρκικής οικονομικής δομής που είναι συστημικά κοσμική δηλαδή Κεμαλική.


Ο ύστερος
 Ερντογάν ( 2016-2020) έχει τα χαρακτηριστικά της Βοναπαρτικής εκτελεστικής εξουσίας «που έγινε ανεξάρτητη, νιώθει σαν αποστολή της να εγγυηθεί το καθεστώς και ήθελε να φαίνεται ως ο πατριαρχικός ευεργέτης όλων των τάξεων, δεν μπορεί να δώσει όμως στην μία αν δεν πάρει από την άλλη» (2)


Όμως το σχέδιο που
 αναπτύσσει ο «πατριαρχικός ευεργέτης» με την ευθεία αναφορά στον 19 αιώνα δεν είναι ιδιότροπος αναχρονισμός. Φαίνεται πως ο 19 αιώνας επιστρέφει στον κόσμο, ιδίως στην Ανατολή (3). Οι Αυτοκρατορίες επιστρέφουν ως ομοιογενή εθνικά κράτη : Η σημερινή Κίνα μοιάζει με την αυτοκρατορική των Μαντζού, η Ρωσία έχει συντονιστεί με τις αρμονίες του αυταρχικού Τσαρισμού, η Ινδία υιοθετεί πολιτικές καθαρότητας αντικαθιστώντας την Μουσουλμανική ταυτότητα της ταυτόσημης χωρικά  αυτοκρατορίας των Μογγόλων ( που διοικεί την Ινδία μέχρι το 1857) με την Βραχμανική παράδοση. Μόνο που η Οθωμανική δεν μπορεί να επανέλθει ως ομοιογενές έθνος. Διαλύθηκε γιατί ένα πολυγλωσσικό , πολυθρησκευτικό κράτος ήταν αδύνατο να εναρμονιστεί με τις οικονομικές συνθήκες της εποχής του.  Έτσι ενώ το σχέδιο του Ερντογάν φαίνεται νεο Οθωμανικό είναι εξ’ορισμού αδύνατο γιατί ο Οθωμανισμός ήταν πολυεθνικός και πολυθρησκειακός.


Ταυτόχρονα
 ,όμως, είναι αδύνατο να γίνει δεκτό ως κεντρική διεύθυνση του σύγχρονο Ισλάμ .

Εξ ’αιτίας της γειτνίασης μας με την προβληματική Μέση Ανατολή παραγνωρίζουμε πως η πλειονότητα των Μουσουλμάνων κατοικεί ανατολικά της Σ. Αραβίας, ενώ  ο τρόπος με τον οποίον το Ισλαμ λειτουργεί στις αραβικές χώρες ποικίλει . Οι «ανατολικές» μουσουλμανικές χώρες  αναπτύσσουν ιδιαίτερες δυναμικές συγγένειες με κόμβους εκτός του ορίζοντα μας. Το Πακιστάν αντιμετωπίζει την Ινδία προσεγγίζοντας την Κίνα, ενώ το Ιράν συνήψε πλέον συμμαχία με την Κίνα.  Στην δε περιοχή μας η Αίγυπτος προσπαθεί να υιοθετήσει ένα πολυπολιτισμικό χαρακτήρα με έμφαση στις Μεσογειακές, Κόπτικες, Αφρικανικές και Φαραωνικές παραδόσεις ενώ Αλγερία και Μαρόκο έχουν κάνει συνταγματικές αλλαγές για την ενδυνάμωση της προκορανικής παράδοσης και γλώσσας.

Το ενιαίο  συμπαγές Ισλαμ είναι νοητική κατασκευή που διογκώνει τα παράπλευρα φαινόμενα μιας πλανητικής κρίσης . Το τυπικό θρησκευτικό Ισλαμ έχει κατανικηθεί εδώ και καιρό από τη Μεταφυσικής της  καταναλωτικής υπερδομής και μανίας. Έτσι δεν υπάρχει έδαφος για κανένα Χαλιφάτο.

Έτσι από την μια πλευρά η εικόνα του προσκυνητή Ερντογάν στην Αγία Σοφία, προκάλεσε σοβαρά πλήγματα στην εικόνα μιας κοσμοπολίτικής Τουρκίας που προσπαθεί με επενδύσεις πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων να δομήσουν οι Τουρκικές Αερογραμμές ( ΤΗΥ) ενώ είναι αμφίβολο τι ακριβώς πετυχαίνει στους Μουσουλμανικούς πληθυσμούς.

Αν υπάρχει μια λογική της συγκυρίας τότε το Ερντογανικό εγχείρημα περισσότερο συνάδει με μια νοηματοδότηση ενός Ισλαμικού «λιτού βίου» που είναι αναγκαίος σε μια οικονομία που αναμένεται να συρρικνωθεί μετά από μια εκρηκτική εικοσαετία. Είναι περισσότερο πιθανό πως μια απόσταση από τον κοσμικό Κεμαλισμό είναι απόσταση από την υφιστάμενη καταναλωτική συνθήκη της Τουρκίας. Πρόκειται για μια παραλλαγή του Ιρανικού παραδείγματος όπου το Ισλαμ παρέχει ένα συνεκτικό πλαίσιο αυτοσυγκράτησης και εγκράτειας. Η Αγία Σοφία ως τζαμί  πλήττει την κοσμική εικόνα αλλά διευκολύνει ένα  ηθικολογικό  λόγο εγκράτειας που είναι αναγκαίος στην συγκυρία. Έτσι η υποτονική αντίδραση των Κεμαλιστών δεν είναι πολιτική υποχώρηση αλλά συναίνεση σε μια «εθνική εγκράτεια».

Με αυτή την έννοια το Ερντογανικό εγχείρημα γίνεται «σύγχρονο».  Παρέχει μια κλασσικά μεταμοντέρνα  σύμφρηση νοηματικών υλικών ( έμφαση στην κατακτητική  εκδοχή του Ισλαμ, αναχρονιστική αναγέννηση μιας νεκρής αυτοκρατορίας, σύγχρονη οικονομική κρίση).  Υπάρχουν αναλύσεις που τονίζουν πως οι οικονομικές εναλλακτικές της διεθνούς οικονομίας έχουν εξαντληθεί. Στην ουσία, οι τρόποι συναλλαγής είναι αναμίξεις δωρεών , λεηλασιών , συναινετικών εμπορικών συναλλαγών ( 4). Έτσι οι τυχόν ριζικές αλλαγές μπορούν να επέλθουν μόνο ως «εξω-οικονομική» «κανονιστική ιδέα». Ο Κ.Karatani τονίζει : « Οι νέοι τρόποι ριζικών αλλαγών εμφανίστηκαν με τη μορφή οικουμενικών θρησκειών και αναπόδραστα τα κοινωνικά κινήματα παίρνουν θρησκευτική χροιά. Η πρώτη πραγματική επανάσταση έγιναν από τους Χριστιανούς Πουριτανούς στην Αγγλία (1641-52).Μια πραγματική νέα οικονομική συνθήκη δεν παρά αυτό που  ο Καντ αποκαλεί κανονιστική ιδέα.»

Με μια έννοια το Ερντογανικό «εθνικό-ισλαμικό» σχέδιο με τις προφανείς εσωτερικές αντιφάσεις ( ρήξη με την κοσμοπολίτική Τούρκικη  οικονομική Ελιτ, αιωρούμενη αναζήτηση ηγεμονικού ρόλου στο Ισλάμ) ανήκει σε αυτή τη κατηγορία των «μετα -οικονομικών προταγμάτων»  


(1)Γ.Βούλγαρης: Ελλάδα. Μια χώρα παραδόξως νεωτερική . σ.294

(2)Κ.Μαρξ:Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδιβίκου Βοναπάρτη σ.153

(3)K.Karatani: The structure of World History p.262

(4)K.Karatani: The structure of World History (  (Duke University 2014)

 

Photo : Käthe Kollwitz

 


11 σχόλια:

  1. Δεν υπαρχει καπιταλισμος και αναπτυξη χωρις υποκειμενο.Δεν ξερω κατα ποσο ο ορος "εκσυγχρονισμος χωρις υποκειμενο" εχει Αλτουσεριανη καταγωγη,παντως οταν δεν ξερεις ποιος ειναι το υποκειμενο καλα θα ηταν να κοιταχτεις στον καθρεπτη.Δεν μπορω να φανταστω οτι καθολικα φαινομενα του πολιτισμου οπως "Καταναλωτικά πρότυπα , μόδες, ήθη, επιστημονικές γνώσεις,πνευματικά και καλλιτεχνικά ρεύματα, πολιτικές ιδέες , θεσμοί και απλές σχετικά τεχνολογικές καινοτομίες" μπορουν να υπαρξουν χωρις τη διαμεσολαβηση ενος η περισσοτερων υποκειμενων.Στη περιπτωση της τουρκιας μιλαμε φυσικα για την τουρκικη αστικη ταξη και τις διεθνεις σχεσεις της.
    Αυτο που κανει εντυπωση απο πλευρας Ελλαδας και εν μερι εμφανιζεται και στην αναλυση σου ειναι η εμφαση στο θρησκευτικο στοιχειο.Φαινεται οτι η ενσωματωση της Ελλαδας στην ΕΕ την εκανε εντελως ανορθολογικη.Η Αρβελερ και αλλοι που κατηγορουσαν παντα το βυζαντιο για το οτι η Ελλαδα εμεινε πισω σε σχεση με την υπολοιπη δυση φαντασιονονται εικονες στην Α.Σοφια που δακρυζουν!Ο Γιανναρας τα βαζει με τον ιστορικο υλισμο και φανταζεται ενα πολιτισμο χωρις ηλεκτρικες συσκευες!ΑΚριβως επειδη υπαρχουν υποκειμενα,στην Ελλαδα η σκεψη δεν μπορει να παει περα απο αυτα.Απλα απαγορευεται!Αυτο ειναι το πνευμα του λαου μας...

    https://www.youtube.com/watch?v=aFNA7qz00VE

    true infinity

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. True I
      Χαθήκαμε λόγω μικρών διακοπών
      Έχεις δίκο. Η φράση "χωρίς υποκείμενο" είναι περίφραση για να δείξει τον σχετικά αυτόνομο ρόλο αυτών των στρωμμάτων: εννοεί χωρίς ορατή καθοδήγηση.
      Δεν ξέρω αν ακριβώς γίναμε ανορθολογικοί. Πάντως οι κινήσεις Ερντογαν συσπειρώνουν την Ελληνική κοινωνία γύρω από τα σύμβολα της λεγόμενης ιστορικής συνέχειας. Έτσι η διαχείρισηη του θέματος "Αγία Σοφία" γινεται όλο και πιο δύσκολη. Η πόλωση απομακρύνει τις πιο αναλυτικές θεάσεις. Ακουσα τον Γιανναρά να καταγγέλει τον Ερντογάν αλλά να ανακονώνει "μη ξεγελιέστε ο κίνδυνος είναι από τη Δύση".
      Ελπίζω να απολαμβάνεις διακοπες . Καλή συνέχεια

      Διαγραφή
  2. Γιάννη,
    Ηδη το 1978 ειχα παει ως bodyguard μιας Γαλλιδας μοντελας εσωρουχων στην Κωνσταντινουπολη.
    Ειδα και εκ του πλησιον τα φαινόμενα καθυστερησης-υπαναπτυξης και τις ανισοτητες στην περιοχη Taxim.

    Αφωτιστος Φιλλέλλην


    Αντι αλλων ασχολουμαι με την χωρα μου μέσω αφηγημάτων. Ζητώ στοιχεία για την εποχή .

    Η ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΟΥ ΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΠΝΟΧΩΡΑΦΑ


    1. “Σκεφτείτε λίγο! Ξέρετε ήδη κάθε τι το ουσιαστικό, από τις συνθήκες που προκαλείται μια αρρώστια. Και όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν έναν αρρωστημένο νου. Που βρίσκεται σ’ όλα αυτά ο δρόμος για μια θεραπευτική επίδραση ; Πρώτα απ’ όλα υπάρχει η κληρονομική προδιάθεση……. Έπειτα είναι η επίδραση της πρώιμης παιδικής ηλικίας,…. Ύστερα υπάρχει όλη αυτή η δυστυχία στη ζωή που την περιελάβαμε κάτω από τον όρο “στερήσεις μέσα στην πραγματικότητα”, απ’ οπου προέρχεται όλη η απουσία της αγάπης στη ζωή δηλαδή φτώχεια, οικογενειακοί καυγάδες, λανθασμένη εκλογή στο γάμο, δυσμενείς κοινωνικές συνθήκες, και η αυστηρότητα των απαιτήσεων με τις οποίες η ηθική συμβατικότητα καταπιέζει το άτομο.”
    Σ. Φρόϊντ, Το άγχος .

    2. Υπανάπτυξη είναι η αδυναμία συσσώρευσης εμπειριών (δική μου προσθήκη : και επεξεργασίας τους για το κοινό καλό) Edmundo Desnoes, Κουβανός συγγραφέας. Ζει από το 1979 στην Νέα Υόρκη. “Μνήμες υπανάπτυξης” βιβλίο, Μέδουσα, σελ. 134, Επίσης σε ταινία σε σκηνοθεσία Τόμας Γκουτιέρεζ Αλέα.


    Καλοκαίρι 1971. Σ'ένα από τα πολλά χωριά του Αγρινίου έρχεται για διακοπές ο Κώστας μακρινός θειος του Γιάννη, Πολιτικός μηχανικός με μα μεγάλο αμερικανικό αμάξι, την δεκαπεντάχρονη κόρη του Χρυσούλα και την Ελένη , σχεδιάστρια και ερωμένη του. Είχε χωρίσει από την γυναίκα του γιατί εκείνη την εποχή της ανοικοδόμησης της Αθήνας για να υποδεθεί τις χιλιάδες εσωτερικούς μετανάστες, διεκπεραίωνε μια άδεια πολυκατοικίας την εβδομάδα. Τα αρχιτεκτονικά σχέδια τα είχαν αναλάβει τελειόφοιτοι της Αρχιτεκτονικής σχολης με την μισή αμοιβή της νόμιμης, ενώ αυτός τα υπέγραφε. Έμεναν μέχρι αργά στο γραφείο και η νοστιμούλα σχεδιάστρια είχε υποκαταστήσει την γυναίκα του. Το γραφείο ήταν τετραώροφο : Πρόεκυψε απο αμοιβή σε είδος (ένα ισόγειο μαγαζί 35 τ.μ. με πατάρι και δυο υπόγεια).

    Αύγουστος. Ζέστη στον κάμπο του Αγρινιου και τα κουνούπια σε έκαναν διπλό από τα τσίμπημα. Ένα βράδυ ο Γιάννης σηκώνεται για να ουρήσει στο ξηρό αποχωρητήριο μακριά από το σπίτι. Περνώντας από το δωμάτιο της Χρυσούλας την βλέπει ημίγυμνη να παλεύει με την ζέστη και τις πρώιμες ορμές της. Από το πρωί που την είχε δει να πλένεται στο πρόχειρο λουτρό με τις ξυλοσανίδες, την σκεφτόταν ερεθισμένος συνέχεια. Δεν χρειάστηκε και πολύ, οι δυο έφηβοι έσμιξαν σιωπηλά.

    Αυτή η σύντομη σχέση με την τρίτη του ξαδέλφη , του έδειξαν τις τεράστιε ς διαφορές που δημιουργούσαν η ασφυκτική παραμονή στο καπνοχώρι σε μια αγροτική οικογένεια με 4 παιδιά , πάτερα αγρότη και πολύ χαμηλότερο εισόδημα από τον μακρινό θειο όπως και η διαφορά στα ήθη (θειος χωρισμένος με βασική ερωμένη την σχεδιάστρια του και ερωτικές περιπέτειες με διάφορες ηθοποιούς που ήδη είχε γνωρίσει μέσω ενός φίλου του πρώην ΕΔΑιτη δικηγόρου, την μίνι φούστα της ξαδέλφης του ….)

    Το καλοκαίρι, αξημέρωτα, πήγαιναν με το κάρο στα καπνοχώραφα για το «σπάσιμο», έκοβαν πρώτα τα κάτω φύλλα (το «πρώτο χέρι» και ακολουθούσαν το δεύτερο και το τρίτο προς τα πάνω) όσο ακόμα ήταν υγρά και τρυφερά προτού τα δει ο ήλιος,…..

    Στην Αιτωλοακαρνανία, και σ’ άλλες καπνοπαραγωγικές περιοχές , η παιδική εργασία αποτελούσε το «τραύμα», και ήταν φυσικό τα παιδιά του δημοτικού και των πρώτων τάξεων του γυμνάσιου να θέλουν να παίζουν ή να κάνουν βόλτες με την παρέα τους, αντί να εργάζονται.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γραμμένο με τη μορφή ημερολογίου, το μυθιστόρημα "Μνήμες υπανάπτυξης" του Εδμούντο Δεσνόες, ο οποίος είναι ένας από τους σημαντικούς σύγχρονους Κουβανούς πεζογράφους, εκτυλίσσεται στα πρώτα χρόνια μετά την επανάσταση του Φιντέλ Κάστρο. Ο ήρωας, ένας συγγραφέας που κατέληξε να γίνει επιχειρηματίας υποκύπτοντας στις πιέσεις του αστικού περιβάλλοντός του, αμφιταλαντεύεται νιώθοντας από τη μια μεριά απελευθερωμένος, μα από την άλλη φοβερά μόνος όταν η γυναίκα του, η οικογένειά του και οι φίλοι του εγκαταλείπουν την Κούβα.
      Ο συγγραφέας περιγράφει με ζωντάνια, αμεσότητα και αφοπλιστική ειλικρίνεια την ατμόσφαιρα της εποχής και το συνειδησιακό πρόβλημα του διανοούμενου-αστού, ο οποίος ενώ βλέπει την ανάγκη για ριζικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις δεν είναι πρόθυμος να παραιτηθεί από τις ανέσεις και τις συνήθειες της προηγούμενης ζωής του. Ο ήρωας προς στιγμήν μοιάζει να βρίσκει την ισορροπία του στον έρωτα και στο ανανεωμένο ενδιαφέρον του για το γράψιμο, μα η Κρίση των Πυραύλων τον επαναφέρει στην πραγματικότητα μέσα από το φάσμα του πυρηνικού ολοκαυτώματος. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) ΑΦ

      Διαγραφή
    2. Διαβάσαμε: Εδμούνδο Δεσνόες – «Μνήμες Υπανάπτυξης»

      [...]
      Σταύρος Στριλιγκάς

      «Χρόνια τώρα λέω στον εαυτό μου ότι αν είχα καιρό στη διάθεσή μου θα καθόμουν να τελειώσω εκείνα τα διηγήματα που είχα αρχίσει παλιά και ότι θα κρατούσα ημερολόγιο για να δω αν υπάρχει τίποτα μέσα μου που να αξίζει ή μήπως είμαι σκέτα επιπόλαιος. Οι αυταπάτες δεν έχουν τελειωμό. Και το μόνο που μας μένει είναι να καταγράψουμε τη ζωή μας και τα ψέματά μας – με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ειλικρίνεια».

      Ο ήρωας του Μνήμες Υπανάπτυξης (που έγινε παγκόσμια γνωστό από την αριστουργηματική ταινία του Tomas Gutierrez Alea) είναι ένας Κουβανός αστός που κοντεύει τα σαράντα και έχει απομείνει έρημος από συγγενείς και φίλους, καθώς όλοι έχουν φύγει (ή το επιδιώκουν) για τις ΗΠΑ. Βρισκόμαστε στην περίοδο της πυραυλικής κρίσης του Κόλπου των Χοίρων και η επανάσταση του Κάστρο έχει ήδη προκαλέσει σοβαρές συνέπειες στη ζωή των Κουβανών. Όμως, αυτός, ο οπαδός του Σταντάλ και του Ρεμπώ, ο επίδοξος συγγραφέας που δεν είχε το κουράγιο να ζήσει την δύσκολη ζωή του καλλιτέχνη και έβγαλε λεφτά πουλώντας ακριβά έπιπλα, δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει πόσο πολύ αλλάζουν όλα γύρω του.

      Αρχίζει να καταγράφει στο ημερολόγιό του την άδεια καθημερινότητα του (χρησιμοποιεί γραφομηχανή, για να πείσει την κοπέλα που του καθαρίζει ότι δουλεύει). Τριγυρίζει άσκοπα στην Αβάνα των παρηκμασμένων κτιρίων και των «υπανάπτυκτων» κατοίκων τους. Βλέπει το Χιροσίμα, Αγάπη μου, το Ρασομόν, το Ξαφνικά Πέρυσι το Καλοκαίρι. Αναπολεί το Παρίσι, το κέντρο του πολιτισμένου κόσμου. Καταλαβαίνει ότι βρίσκεται σε λάθος σημείο από εκείνο που θα ήθελε όταν έκανε όνειρα για την καλλιτεχνική του πορεία και την ζωή του. Το αντίδοτό του: διαβάζει πολύ, τόσο ώστε να νιώθει «σαν παράλυτος». «Τελικά νιώθω απολύτως άνετα μόνο όταν διαβάζω ένα βιβλίο, όταν κοιτώ έναν πίνακα, όταν παρακολουθώ ένα κινηματογραφικό έργο: μα όλα αυτά είναι ψεύτικα. Και η γυναίκα μπορεί να είναι ένα βιβλίο, ένας πίνακας, ένα κινηματογραφικό έργο με σάρκα και οστά. Κι αυτό το τελευταίο είναι που καταστρέφει τα πάντα.»

      Ο Δεσνόες καταφέρνει σε αυτό το μικρό μυθιστόρημα να αγγίξει - φαινομενικά επιφανειακά, όμως πολύ ουσιαστικά – ποικίλα σοβαρά θέματα.

      Πηγαίνει στην παρουσίαση του μυθιστορήματος του Εδμούντο Δεσνόες, τον οποίο φθονεί γιατί τόλμησε να ζήσει σαν καλλιτέχνης. Το βιβλίο το βρίσκει «τόσο απλοϊκό που δεν ξέρω τι να πω. Το να γράφεις τέτοια πράγματα μετά την ψυχανάλυση, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και την πυρηνική ενέργεια είναι αξιοθρήνητο». Γι'αυτόν, πολιτισμός είναι να ξέρεις να συσχετίζεις τα πράγματα και να μην ξεχνάς τίποτα. Μια απαρηγόρητη ανάμνηση. Γι’αυτό ο πολιτισμός είναι αδύνατος στην «υπανάπτυκτη» Κούβα, αφού «οι Κουβανοί ξεχνάνε εύκολα το παρελθόν και ζουν υπερβολικά στο παρόν».

      Μια τυχαία γνωριμία θα καταλήξει σε μίνι δεσμό. Την ντύνει με τα ρούχα της πρώην συζύγου του, την πηγαίνει στο σπίτι/μουσείο του Χέμινγουει (τον οποίο θεωρεί δεύτερης κατηγορίας δημιουργό). Την ερωτεύεται από συνήθεια («ποτέ δεν ένιωσα ότι υπάρχει οτιδήποτε άλλο εκτός από το σώμα. Το κορμί μας είναι το μόνο πράγμα που διαθέτουμε για να ποθούμε, να μισούμε και να καταλαβαίνουμε τους άλλους») και μόνο όταν φθάσει στα δικαστήρια, θα ανακαλύψει έκπληκτος ότι είναι πόρνη.

      Διαγραφή
    3. Μένει πάλι μόνος του, απορροφημένος από την ζωή του. Όμως, ξυπνάει απότομα όταν βλέπει τους πυραύλους να περνάνε από μπροστά του. Στο μικρό νησί ετοιμάζεται να γραφτεί μια σημαντική σελίδα της ιστορίας της ανθρωπότητας, καθώς παραμονεύει το ξέσπασμα του Τρίτου Παγκόσμιου Πολέμου. Οι «υπανάπτυκτοι» Κουβανοί που ζουν στον δικό τους χρόνο, βρίσκονται απότομα στο κέντρο των παγκόσμιων εξελίξεων. Αλλά ακόμα και σε αυτή την τόσο κρίσιμη στιγμή, πάλι ο πραγματικός χρόνος της ανθρωπότητας τους διαφεύγει. Ο πόλεμος είναι για αυτούς ένα παιχνίδι, η ζωή τους απλά συνεχίζεται. «Όλοι είμαστε τρελοί. Ο καθένας πιστεύει αυτό που θέλει να πιστέψει – ακόμα κι όταν η ζωή σου αποδεικνύει κάθε στιγμή το αντίθετο».

      Ο Δεσνόες καταφέρνει σε αυτό το μικρό μυθιστόρημα να αγγίξει - φαινομενικά επιφανειακά, όμως πολύ ουσιαστικά – ποικίλα θέματα: την πραγματικότητα της κομμουνιστικής επανάστασης, την απομόνωση του αστού στο νέο τοπίο, την εισβολή του ιστορικού χρόνου στην ανθρώπινη ζωή, τον ρόλο του συγγραφέα σε όλα αυτά, τη σημασία και την αναγκαιότητα(;) της τέχνης. Αισθητικά σαγηνευτικό, το Μνήμες Υπανάπτυξης έχει λόγο ύπαρξης, καθώς αποτυπώνει την αλήθεια ενός μυθιστορηματικού «ήρωα» με την πλούσια παλέτα ενός αξιοσημείωτου ταλέντου. Είναι μια “απαρηγόρητη ανάμνηση”. ΑΦ

      Διαγραφή
    4. Ήταν σκληρά το καλοκαίρια για τα παιδιά των αγροτικών οικογενειών. Όλοι όσοι μεγαλώσαμε στην ελληνικη επαρχία έχουμε λίγο-πολύ εμπειρία από τη σκληρή αγροτική ζωή, αφού ήταν σύνηθες φαινόμενο τα παιδιά να εργάζονται κανονικά στα κτήματα από μικρή ηλικία, βοηθώντας τους γονείς τους. Για τα παιδιά αυτά η ενηλικίωση συχνά δεν περιλάμβανε τα κλασικά στάδια, αλλά ολοκληρωνόταν βάναυσα, μέσα από τις κακουχίες. Η καλλιέργεια του μικρού καπνού (Κατερίνης) είναι με διαφορά η πιο βασανιστική. Η συγκομιδή του, καθημερινή εργασία για όλο το καλοκαίρι και το μισό φθινόπωρο, απαιτεί ξύπνημα από πολύ νωρίς τη νύχτα, ώστε οι εργάτες να είναι πριν το ξημέρωμα στα χωράφια. Το «σπάσιμο», όπως λέγεται το μάζεμα των φύλλων του καπνού, διαρκεί ως τις πρώτες καυτές ώρες του μεσημεριού οπότε το φύλλο μαραίνεται και πλέον δεν μπορεί με ευκολία να αποσπαστεί από το φυτό. Περίπου στις 12, λοιπόν, οι εργάτες φεύγουν από το χωράφι για να πάνε να κρεμάσουν τα μαζεμένα καπνά στα υπαίθρια νάιλον ξηραντήρια που στήνουν κάθε καλοκαίρι στις αυλές των σπιτιών τους. Εκεί τους περιμένει ένα ακόμη μαρτύριο, αφού τα ξηραντήρια μετατρέπονται σε σωστούς φούρνους από τη θερμοκρασία στο εσωτερικό τους, που φτάνει σε απάνθρωπα επίπεδα. Ακολουθεί φαγητό και λίγη ξεκούραση το μεσημέρι και το απόγευμα ξανά στο χωράφι ως τη δύση του ήλιου. Πηγή: Protagon.gr

      Διαγραφή
  3. Το τραύμα …. ήταν κυρίως η πίκρα για το άδικο, όταν συνειδητοποιούσαν ότι άλλοι συμμαθητές τους λ.χ. παιδιά Δημοσίων Υπαλλήλων, δεν ήταν αναγκασμένα να δουλεύουν, αλλά και ο καταναγκασμός απο τον πατέρα αφέντη. Ευτυχώς ο πατέρας του Γιάννη ήταν ήπιος χαρακτήρας και δεν διπλασίαζε την πίκρα που είχαν άλλα αγροτόπαιδα. Αυτή η πρόωρη ωριμότητα έκανε την πίκρα περηφάνια και συχνά σκληρότητα.

    Οπότε αφού ήταν έξυπνος διάβασε και μπήκε στο ΕΜΠ και εφεξής πήρε διαζύγιο με την χειρωνακτική εργασία.

    Είναι αυτό που λέω λακωνικά «σπούδασε για να μην σκάβει», σε αντίθεση με τα παιδιά των προαστίων που αρκετοί προλάβαμε κήπους όπου «σκάβαμε γιατί γουστάραμε», σχεδόν χωρίς κανένα καταναγκασμό οπότε «ως φοιτητές παίζαμε και σπουδάζαμε» κάνοντας και διαφορές περιστασιακές δουλειές για να ενισχύσουμε το φτωχό χαρτζιλίκι μας, η πιο σημαντική : φροντιστήρια σε μαθητές.

    Υπάρχει ένας μύθος που καλλιέργησε ο λαϊκισμός για τους Αθηναίους φοιτητές παιδιά μικροαστών και υπάλληλων, ειδικά εκείνη την περίοδο, σε σχέση με τους επαρχιώτες φοιτητές. Οι δεύτεροι ζούσαν στις φοιτητικές εστίες η συγκατοικούσαν και το νοίκι το πλήρωναν οι γονείς τους.

    Οι Αθηναίους φοιτητές ήταν αναγκασμένοι να στεγάσουν τους έρωτες τους σε κάποια γκαρσονιέρα , το ενοίκιο το πλήρωναν οι ίδιοι. Στα Αναφιώτικα ( δεκαετία 60, αρχές 70 ) τα λιλιπούτεια σπίτια της συνοικίας που χτίστηκε ακολουθώντας την αρχιτεκτονική των Κυκλάδων ήταν οι πρώτες γκαρσονιέρες των φοιτητών), ενώ από τα μέσα της δεκαετίας 70, αρχές 80 στην περιοχή Εξαρχείων, Νεαπολέως, κ.λπ.


    Ως διατηρούντες γκαρσονιέρες , μάθαμε να σουλουπώνουμε ερείπια με πολύ χαμηλό ενοίκιο (σοβάτισμα, στοκάρισμα, βάψιμο (πλαστικό και ελαιόχρωμα),……).
    Αυτά τα προφανή χόμπι, πολύ συνήθη τουλάχιστον στην Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ όχι μόνον σε μηχανικούς (επισκευές, συντήρηση σπιτιού, αυτοκίνητου, μοτοσυκλέτας,…), πολλοί επαρχιώτες απόφοιτοι ΑΕΙ και με το παιδικό τραύμα της καταναγκαστικής εργασίας είχαν αποκτήσει σχεδόν μόνιμη δυσανεξία με την χειρωνακτική εργασία.

    Ειδικότερα οι αντουανεττοι/ες του ΣΥΡΙΖΑ το ονομάζουν «Κοινωνική Οικονομία: Απάντηση στην κρίση». Να δω που θα βρουν συντρόφους που να μην έχουν εμφανίζουν αλλεργία προς την χειρωνακτική εργασία.


    Συνεχίζεται.....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. ΑΦ
    Body guard? Τα λοιπά τα υποθέτω.
    Το αφήγημα άψογο.
    Θα αναρτηθεί αργοτερα στο "Μικρές Μεγάλες Υποθέσεις"
    Καλό υπόλειπο καλοκαιριού!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Εχασα οτι εγραψα Μην υποθέτεις τίποτα.

      Οι φίλοι μου με έβριζαν γιατί δεν κοιμήθηκα μαζί της, αλλά μου είχε σπάσει τα νεύρα.

      Διαγραφή
  5. Εγώ δεν ξέρω τον Αφωτιστο Φιλλελην πήρα στο κατόπι να δω τι ρόλο παίζει. Τώρα το σπάσιμο του καπνού από ανηλίκους είναι συχνό φαινόμενο. Εμένα στα δώδεκα μου χρόνια σπάστηκε ένας φίλος μου που καθόμουν αμεριμνη στο παγκάκι χωρίς έννοιες και μου ετριψε τα χέρια του που ήταν γεμάτα κόλλες από καπνά στην μούρη . Εγώ απλά εκλαψα. ( στην πραγματικότητα τον ειρωνευόμουν ωωω τι δακρυβρεχτη ιστορία )Εκλαψα από τα νεύρα μου .

    ΑπάντησηΔιαγραφή