Τρίτη 18 Δεκεμβρίου 2018

Ευρυχωρίες και Εγκλεισμοί ( Ένα θαυμάσιο συνέδριο του ΚΚΕ)


 
 
H κρίση έχει τροφοδοτήσει μια μεγάλη στροφή προς την ιστορία. Το ενδιαφέρον  επικεντρώνεται σε όλες τις περιόδους που σχηματοποιούνται από όρια: «εθνικός διχασμός», «μεσοπόλεμος», «εμφύλιος» κλπ .Θαρρείς πως η ζήτηση ιστορίας υπερβαίνει την παραγωγή της.

Στο κλίμα αυτό το ΚΚΕ οργάνωσε ένα επιστημονικό συνέδριο με θέμα : «Η συνάντηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας με το εργατικό κίνημα και την κομμουνιστική ιδεολογία από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τον Μεσοπόλεμο» .

Ο μεγάλος αριθμός των παρουσιάσεων, η επεξεργασία και το   εύρος των θεμάτων τελικά διαμόρφωσε ένα πολύ ενδιαφέρον συνέδριο, ανεξάρτητα από τη μεθοδολογία  πολλών εισηγήσεων που είχαν ένα γνωστό κοινό μοτίβο : την εξέταση της λογοτεχνίας με ένα περιοριστικό κριτήριο  «αριστερής τέχνης».

Η ημερίδα είχε δυο παρουσιάσεις με πρωτότυπο πρωτογενές περιεχόμενο.

Ο Λ.Εμπειρίκος αποκαλύπτει μια άγνωστη πτυχή του πρώιμου έργου του πατέρα του, Α.Εμπειρίκου . Πριν την «Υψικάμινο»  ο Εμπειρίκος έχει γράψει ένα ποίημα ύμνο για την ΕΣΣΔ και τον κομμουνισμό. Ο Λ.Ε. σημειώνει πως το ποίημα παρέμεινε σε μια αποθήκη  μέχρι το 2006 και η εξαφάνιση του οδηγούσε την αριστερή λογοτεχνική κριτική σε μάλλον λανθασμένα συμπεράσματα , σε μια «παρεξήγηση».

Ο Λ.Εμπερίκος διαβάζει με οίστρο και συγκίνηση  το ποίημα του πατέρα του και το συνέδριο χειροκροτεί.

Ταυτόχρονα παρουσιάζεται και το κοινωνικό ιστορικό περίγραμμα του Ανδρέα Εμπειρίκου. Γονείς από επιχειρηματικές οικογένειες   προερχόμενες από τόπους του ακμαίου Ελληνισμού του 19ου αιώνα: Βίεννη, Σύρος, Κριμαία, πολύγλωσσοι και κοσμοπολίτες. Με μια έννοια ο κοσμοπολιτισμός των γονέων σηματοδοτεί τον οικουμενικό , υπερρεαλιστικό  κομμουνισμό του ποιητή Ανδρέα.

Ο γνωστός σκηνοθέτης  Τ.Ψαρράς παρουσιάζει δικά του ευρήματα μιας πολύχρονης έρευνας για τις τελευταίες μέρες του Κ.Καρυωτάκη. Ο Ψαρράς διασταυρώνει νέες πληροφορίες από πρωτογενείς πηγές και συμπεραίνει πως ο Καρυωτάκης αυτοκτονεί μέσα σε ένα προσωπικό κλίμα αδιεξόδου που ορίζεται από την πατρική υπερσυντηρητική προστασία και πίεση και την προσέγγιση του Καρυωτάκη προς τα αριστερά λαϊκά αγροτικά κινήματα της Δ.Ελλάδας. Ο υπερσυντηρητικός δεξιός πατέρας υπερπροστατεύει τον γιό, του εξασφαλίζει διπλό στρατιωτικό μητρώο για να αποφύγει ανεπιθύμητες στρατεύσεις , τον βοηθά στην εσωτερική διαμάχη εντός της δημοσιοϋπαλληλιας  αλλά ταυτόχρονα διεκδικεί έλεγχο στην ζωή του που συχνότατα συνοδεύεται από  το όπιο και την πορνεία.

Ο Εμπειρίκος προσεγγίζει την αριστερά ως μεγάλη οικουμενική σοβιετική ιδέα  καθώς ο ίδιος έχει συμμετέχει  σε ένα  μεγάλο κόσμο της εποχής του , έχοντας όμως το βίωμα ενός ρωμαλέου Ελληνικού Αστισμού με τοπικές αγκυρώσεις στα κέντρα του. Ο Καρυωτάκης προσεγγίζει την αριστερά και τελικά συνθλίβεται από την γειτνίαση (σύμφωνα με τον Ψαρρά)  ενώ βιώνει τα όρια  αλλά και την προστασία ενός κρατικού πελατειακού πλέγματος το οποίο ρυθμίζεται από την οικογενειακή θαλπωρή.

Αναφαίνονται δυο μοτίβα :

Ο Ελληνικός Αστισμός των αρχών του 20ου αιώνα με τις αγκυρώσεις του σε τόπους ελληνικής ιστορίας, που παράγει την αμφισβήτηση του ( Εμπειρίκος, Ξενάκης, Καστοριάδης κλπ) ως οικουμενική συνθήκη.

Ο  εγκλειστικός βιόκοσμος της προστασίας και του ελέγχου που ορίζεται από τους κρατικούς σχηματισμούς, αυτούς που τελικά συνθλίβουν και παράγουν  την άρνηση τους ως Καρυωτακική μελαγχολία και αυτοκαταστροφή.

Σχεδόν ογδόντα χρόνια μετά από την «Υψικάμινο» και την απόδραση του Καρυωτάκη , η ελληνική συνθήκη είναι εμφανώς χειρότερη.

Ο  τρέχων αστισμός δεν έχει ούτε την ιστορική αγκύρωση σε τόπους, ο δε κοσμοπολιτισμός του εξαντλείται σε γεωγραφικές , σχεδόν τουριστικές αγκυρώσεις χωρίς ιστορικό έρμα, ενώ ο κρατικός εγκλεισμός , το σύνδρομο «προστασία και έλεγχος» παραμένει αλώβητο παράγοντας καρικατούρες «Καρυωτακισμού» με την μορφή ενός αδιέξοδου γογγυσμού.

Στο συνέδριο του ΚΚΕ , ήταν φανερό από τις εισηγήσεις πως στο αδρό σχήμα του  χώρου υπάρχει πάντα ένα μεταφυσικό στοιχείο αισιοδοξίας : αξιωματικά υπάρχει μια τάξη που κάποτε θα επαναστατήσει και ένα λαμπρό μέλλον που «κτίζεται» ( το κτίσιμο εμπεριέχει αφ’ εαυτού δομικά στέρεα υλικά, σχέδιο πολιτικού μηχανικού και ενίοτε άδεια πολεοδομίας) . Δυστυχώς όμως το θαυμάσιο, από κάθε άποψη συνέδριο του, και ειδικά οι εισηγήσεις των Εμπειρίκου , Ψαρρά όταν συσχετίζονται  αφήνουν μια πικρή γεύση ενός ενεστώτος Καρυωτακισμού χωρίς τον οικουμενισμό του Εμπειρίκου.

 

Πηγές


7 σχόλια:

  1. "το σύνδρομο «προστασία και έλεγχος» παραμένει αλώβητο παράγοντας καρικατούρες «Καρυωτακισμού» με την μορφή ενός αδιέξοδου γογγυσμού", ωχ εγώ είμαι εδώ! Καλώς ήλθες!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ε οχι βεβαια......Αλίμονο το εύρος του Manolisvardis, τα βλέπει όλα από τόσες γωνίες.....άσε που μας έμαθε τον freak κοσμποπολίτη Huellebecq.Αν δεν τα πούμε Πολύ Καλές Γιορτές!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Γεια σου Γιαννη.Σε χασαμε για καμποσους μηνες.Ελπιζω να εχουμε πιο συχνες αναρτησεις.
    Το ποιημα του Εμπειρικου για την ΕΣΣΔ ειναι και πολυ λιμπιντο-meets-reality!
    Αλιμονο που δεν θα σημειωνες με καθε ευκαιρια οτι η συνειδηση της εργατικης ταξης ερχεται απο εξω με αφορμη την αστικη καταγωγη του Εμπειρικου!
    Χαιρετισματα!

    true infinity

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @True Infinity
    Κατ’ αρχάς εύχομαι τα καλύτερα για τις γιορτές
    Βρήκα το συνέδριο πολύ πλούσιο με παρουσιάσεις που διαύγασαν πολλά θέματα σε μένα. Ειδικά η κριτική της «γενιάς του τριάντα» από τα αριστερά μου φάνηκε γόνιμη.
    Νομίζω ότι τα εξηγητικά και ταξινομικά σχήματα που χρησιμοποιούνται έχουν απλοποιήσεις και μια σχεδόν ανώριμη πρόσληψη και χρήση της διαλεκτικής. Ωστόσο η θεμελιακή θέση του ΚΚΕ , ότι «γενιά του τριάντα» ετεροκαθορίζεται καταστατικά με ένα μέτωπο προς τα αριστερά , μπορεί να εξηγήσει πολλά για τη σημερινή συγκυρία.
    Η φυσική φθορά της «γενιάς» τη δεκαετία του 60 συμπίπτει με την έναρξη ενός κύκλου πνευματικής πολιτιστικής απίσχνασης.
    Η μετά το 60 καθίζηση ενός αστικού πνευματικού σχηματισμού συνοδεύεται από μια αντίστοιχη φθορά από τα αριστερά. Φαίνεται πως το ΚΚΕ έχει δίκιο: η αναδυόμενη αριστερά του 20-30 πυροδοτεί την «γενιά του τριάντα» και μόλις η αριστερά ασθμαίνει βραχυκυκλώνεται και ο άλλος πόλος.
    Αναφέρω το θέμα αυτό ως παράδειγμα μιας δημιουργικής αντιμετώπισης. Γενικά το συνέδριο είχε και άλλα ερεθίσματα.
    Ευχαριστώ που πρόσεξες την «αργία» του ιστολογίου, η οποία εκφράζει μια φάση σύγχυσης η ασάφειας για κρίσιμα θέματα . Άλλωστε ότι γράφεται είναι αυθεντική έκφραση. Υπάρχει ένα απόθεμα αναρτήσεων που ξεδιπλωθεί , αλλά και μια αίσθηση για την συγκυρία που ίσως να σε ικανοποιήσει περισσότερο
    Και πάλι , υγεία και καλές γιορτές

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Το προβλημα ειναι γενικοτερο.Στην παρουσα συγκυρια πιστευω δεν υπαρχουν αυστηρες ιδεολογικες γραμμες μεταξυ δεξιας και αριστερας.Οταν βλεπεις σε ενα συνεδριο του ΚΚΕ να ανφερονται στην Ψυχαναλυση και μετα να ακολουθει χειροκροτημα κατι εχει αλλαξει.Αυτο που εχει αλλαξει πιστευω οτι ειναι η φυση του καπιταλισμου απο την αποψη ενοποιησης της παγκοσμιας αγορας.Πλεον δεξια και αριστερα προσπαθουν να βρουν αυτονομια απεναντι σε αυτη την κατασταση και αυτο ειναι που αποκαλουμε λαικισμο.Οταν διαβαζω στην τελευταια παραγραφο του προλογου της φαινομενολογιας του πνευματος οτι"...Αλλωστε,επειδη ζουμε σε μιαν εποχη οπου η καθολικοτητα του νου εχει πολυ δυναμωσει και η καθεκαστοτητα,οπως πρεπει ,εχει γινει αντιστοιχα πιο αδιαφορη,η δε πρωτη ειναι κιολας προσκολημενη στην πληρη εκταση της και στην περιουσια που εχει διαμορφωσει,και την απαιτει,το μεριδιο απο το συνολικο εργο του νου που αναλογει στην δραστηριοτητα του ατομου δεν μπορει παρα να ειναι μικρο...",τινω να υιοθετω μετα-ιμπεριαλιστικες θεωριες τυπου "Αυτοκρατορια" του Νεγκρι.Ιστορικα δεν μπορω να προσδιορισω ποτε συνεβησαν αυτες οι αλλαγες αλλα πιστευω οτι πλεον ισχυει η εξισωση του Μαρξ Χρηματικο Κεφαλαιο=Υποκειμενο=πρωτο κινουν.

    true infinity

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Να παρατηρήσω ότι ο Κ. Καρυωτάκης ήταν ένα από τα "κακά" παιδιά της αστικής τάξης. Ευαίσθητος και με υπερπροστατευτικο πατέρα. Φαίνεται ότι εκείνες τις εποχές ήταν σχεδόν αδύνατη η επανάσταση των εφήβων/νέων της καλής κοινωνίας.

    ΥΓ Παλιοτερο σχολιο μου

    ΑΦΩΤΙΣΤΟΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝ
    ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1, 2016 AT 5:10 ΜΜ

    αγαπητε κ. Μιχο

    1. Παλαιότερα είχαμε υποστηρίξει – και δικαίως- οτι η τέχνη παράγεται -κυρίως- απο τα «κακά» παιδιά της αστικής τάξης και (να προσθέσω) από ορισμένα ευαίσθητα/φευγάτα/πονεμένα άτομα άλλων τάξεων .... που ασχολούνται επιμόνως με την γραφή για προσωπικούς/θεραπευτικους σκοπούς .

    2. Εφόσον τέτοια τάξη δεν υφίσταται πλέον μεταπολεμικως, είναι ευνόητη η δυσκολία αναπαραγωγής καλών λογοτεχνών.

    3. Αν συνυπολογισουμε και την κατεδάφιση της α’βαθμιας και δευτεροβαθμιας εκπαίδευσης και κατα συνεπεια της μορφης των εισαγωγικων εξετασεων σε ΑΕΙ απο το 1980, η κριτική σκέψη και η εξέταση σε θέματα κλιμακωτής δυσκολίας .... υποκατασταθηκε απο την «παπαγαλία» και την επίλυση διδαγμενων θεμάτων με αποτέλεσμα την δημιουργία -σε σημαντικό βαθμό- της γενιάς κάτω των 54 ετών (=18+36) «αριστούχων μέτριων .

    Υπενθυμίζω το θέμα της έκθεσης του 1985 «με τις άγνωστες λέξεις ευδοκίμηση και αρωγή».!!!

    4. Θυμάμαι λ.χ. έναν πολύ καλό ποιητή της γενιάς μου ,τον Αντώνη Φωστιερη που εισήχθη πρώτος στην Νομική το 1971, έχοντας ήδη κάποιο βραβείο ποίησης ως μαθητής. Ασχέτως της αισθητικής ταύτισης ή όχι με την ποίηση του, πρέπει να κατακτήσεις την εκφραστική γλώσσα και τα λοιπά μέσα της τέχνης σου έως ότου δημιουργησεις το προσωπικό σου ύφος.

    5. Νεόπλουτοι σαλταδόροι , μαυραγορίτες και πρώην αριστεροί, μαζι με υπόλοιπα από την παλιά αστική τάξη ελέγχουν την οικονομική ζωή του τόπου. Οι απόγονοι τους -λοιπόν- παρακολουθουν (μαζί με παιδιά εύπορων στελεχών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) τα μαθήματα δημιουργικής γραφής, ώστε να δημιουργηθουν λογοτεχνισκοι σε σχολές , όπως την δεκαετία του 70-80 στην ΑΣΚΤ είχαμε τα Μυταρακια, τα Μοραλακια,….

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Τεκμηρίωση του εδαφ.1

    Γ. Σεφέρης . Ο πατέρας τους Στέλιος εργαζόταν ως δικηγόρος στο Παρίσι . Μετέπειτα Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

    Α. Εμπειρίκος . Ο πατέρας του, Λεωνίδας Ανδρ. Εμπειρίκος ήταν εφοπλιστής, γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών με καταγωγή από την Άνδρο. Μαζί με τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εμπειρίκο, υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατμοπλοΐας Ελλάδος (1909-1935), της Embiricos Brothers, της Byron Steamship Co. Ltd. καθώς και άλλων εταιρειών. Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισμού. Η μητέρα του Ανδρέα Εμπειρίκου, Στεφανία, ήταν κόρη του Λεωνίδα Κυδωνιέως από την Άνδρο και της Ρωσίδας Σολωμονίδος Κοβαλένκο, από το Κίεβο.

    Κ. Καβάφης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπου οι γονείς του, εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1850. Ήταν το ένατο παιδί του Πέτρου – Ιωάννη Καβάφη , μεγαλέμπορου βαμβακιού, και της Xαρίκλειας Φωτιάδη, που ανήκε σε παλιά φαναριώτικη οικογένεια μεγαλεμπόρων και κοινοτικών επιτρόπων της Κωνσταντινούπολης

    Κ. Καρυωτάκης δευτερότοκο παιδί του νομομηχανικού Γεωργίου Καρυωτάκη,

    Ν. Λαπαθιώτης .Ο πατέρας του, Λεωνίδας Λαπαθιώτης , κυπριακής καταγωγής, ήταν μαθηματικός και ανώτατος στρατιωτικός, που διετέλεσε βουλευτής το 1903-1905 και έγινε υπουργός στρατιωτικών το 1909. Η μητέρα του, Βασιλική Παπαδοπούλου, ήταν ανιψιά του Χαρίλαου Τρικούπη

    Οδυσσέας Ελύτης . Ήταν το τελευταίο από τα έξι παιδιά του Παναγιώτη Αλεπουδέλη και της Μαρίας Βρανά. Ο πατέρας του είχε εγκατασταθεί στην πόλη του Ηρακλείου από το 1895, όταν σε συνεργασία με τον αδελφό του ίδρυσε ένα εργοστάσιο σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας. …Το 1914 ο πατέρας του μετέφερε τα εργοστάσιά του στον Πειραιά και η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

    […]

    ΑπάντησηΔιαγραφή