Απολαυστικό δίωρο και μίζεροι κριτικοί

 

Βρισκόμαστε μια εβδομάδα πριν την εξέγερση του Πολυτεχνείου : Σάββατο 10 Νοεμβρίου 1973. Ο ,κατά τεκμήριο έγκριτος και σταθερός εκφραστής των φιλολογικών απόψεων του «Συγκροτήματος»  Γ.Π Σαββίδης δημοσιεύει στο «Βήμα» του Σαββάτου την ακόλουθο κριτική για την ¨Ασκητική» του Ν.Καζαντζάκη.

Ας θυμηθούμε πώς πρωτοφανερώθηκε στά 1927 μέ διεθνεῖς ἀξιώσεις «μετακομμουνιστικοῦ Πιστεύω». Καί, πνευματικά, τουλάχιστον, δέν ἦταν διόλου κατώτερο κείμενο ἀπό κάποιες πολιτικοθρησκευτικές συνόψεις μέ τίτλους ὅπως «Ὁ ᾿Αγώνας μου» (Χίτλερ) ἤ «Τό κόκκινο βιβλιαράκι» (Μάο-Τσέ-Τούγκ) ἤ ἀκόμα μας «Τότε πιστεύω». .. (τῆς σημερινῆς μας ἤ πιό σωστά τῆς προχθεσινῆς μας στρατοκρατίας.

Για πολλοστή φορά επιβεβαιώνεται πως ο Καζαντζάκης , όντας ο ίδιος πολυσχιδής και πολύεδρος είναι αυτομάτως αντικείμενο κριτικών από πολλές πλευρές . Η ίδια η πολιτική κατάταξη του Καζαντζάκη έχει διασχίσει όλο το διάνυσμα του γραμμικού άξονα με αξιοσημείωτα μπρος πίσω.  Βέβαια η συντριπτική κριτική του Γ.Π Σαββίδη πως η «Ασκητική» είναι ισοδύναμη με τον «Αγώνα» του Χίτλερ ή το «Πιστεύω» του Παπαδόπουλου εγγίζει τα όρια του λίβελλου .

Ο Δημήτρης Δούκαρης , γνωστός διανοούμενος δοκιμιογράφος και ποιητής , έστειλε αμέσως ένα γράμμα στο Βήμα για μια στοιχειώδη αντίκρουση της κριτικής του Σαββίδη , η οποία δεν δημοσιεύθηκε ποτέ. Το ενδιαφέρον παραλειπόμενο της υπόθεσης είναι πως ο Γ.Π Σαββίδης θεωρεί , μια εβδομάδα πριν το Πολυτεχνείο, πως μπαίνουμε προς ανέκκλητη φιλελευθεροποίηση και επομένως σηματοδοτεί το καθεστώς Παπαδόπουλου ως οριστικό παρελθόν.

Ο Καζαντζάκης προκαλεί , παραδοσιακά , αντιθέσεις και οξύτητες. Επομένως δεν είναι παράξενη η υποδοχή του «Καπετάν Μιχάλη» από την κινηματογραφική κριτική : στα όρια της ολικής απόρριψης.

Είδα την ταινία , έχοντας σχεδόν ξεχάσει την ιστορία και το πνεύμα του βιβλίου. Απόλαυσα μια ταινία εποχής με ευπρεπή αναπαράσταση κάθε χώρου, επιμελημένα κοστούμια και κυρίως είδα μια ιστορία ερώτων, απελευθέρωσης δράσης και ανυπέρβλητων διλημμάτων. Αρχετυπικοί τραγικοί ήρωες με ισχυρές σημάνσεις και συμβολισμούς, μπλεγμένοι στην ιστορία και τις εσωτερικές του ανυπέρβλητες οδύνες. Δυο ωρίτσες σκέτη απόλαυση.

Μετά είδα μερικές κριτικές , όπου παρατήρησα μια ευδιάκριτη τσιγκουνιά . Σχεδόν σε όλες τις κριτικές επαναλαμβάνεται ένα μοτίβο  : η ταινία δεν αναδεικνύει το ψυχικό εύρος των ηρώων του βιβλίου. Η κριτική είναι θεμελιακά άστοχη: η ταινία είναι αυτόνομο έργο τέχνης και δεν κρίνεται σε σχέση με το βιβλίο, Δεν απευθύνεται στους αναγνώστες ούτε τους ειδικούς του Καζαντζάκη. Είναι φορές που οι κριτικοί συγχρονίζονται τόσο εύκολα σε δυσανεξία και μιζέρια.

Έτσι ο Καζαντζάκης μου προσέφερε ένα χορταστικό δίωρο και με παρακίνησε να ξαναδώ μερικά ξεχασμένα βιβλία. Οι δε κριτικοί ελπίζω να διαψευστούν από τα ταμεία των σινεμά .