Φόνισσα 23 -Βαρδιάνος 21

 

Στον κινηματογράφο έχω ένα αλάνθαστο κριτήριο για την επίδραση της ταινίας στους θεατές : παρατηρώ πως συμπεριφέρονται αμέσως μετά το τέλος . Μεγάλες σιωπηλές αναμονές στην αίθουσα και ενδελεχής επανεξέταση των φωτογραφιών της εισόδου ,μετά την προβολή, επιμετρούν την αποδοχή της ταινίας. Είδα την «Φόνισσα» και κανείς δεν έφευγε από την αίθουσα ακόμα και μετά το άνοιγμα του φωτισμού ενώ οι θεατές δημιούργησαν ένα μικρό συνωστισμό στην έξοδο καθώς όλοι ξαναέβλεπαν  , σχεδόν αποσβολωμένοι, την αφίσα της ταινίας.

 

 Η «Φόνισσα» του 2023 είναι απλά αριστούργημα που συναγωνίζεται στην πρώτη δεκάδα όλες τις μεγάλες ταινίες του Ελληνικού κινηματογράφου.

 

‘Ένα χρόνο πριν η Ερτ ,προβάλει σε συνέχειες , ως τηλεταινία, τον  «Βαρδιάνο στα Σπόρκα».

 

Ο Παπαδιαμάντης, λοιπόν  επανεισάγεται στο κοινό: χάνεται η λεπτεπίλεπτη καθαρεύουσα του αλλά οι αρχετυπικοί του ήρωες μας επισκέπτονται κουβαλώντας όλα τα ηθικά τους διλήμματα και τον πολύμορφο περίγυρο τους.

 

Η «Φόνισσα 23» και ο «Βαρδιάνος 21» , δηλαδή , τα έργα που βασίζονται στον Παπαδιαμάντη, αλλά τα απολαμβάνουμε και κρίνουμε ως αυτόνομα αυθύπαρκτα δημιουργήματα  έχουν μια ενδιαφέρουσες αποκλίσεις που αντανακλούν το βάθος και την ποιότητα των κοινωνικών ενδοσκοπήσεων που μας προσφέρει ο μοντερνιστής Παπαδιαμάντης.

 

Ειδικότερα:

 

Η   ασπρόμαυρη «Φόνισσα 23» διεξάγεται σε ένα ορεινό χωριό, όπου η θάλασσα είναι σε μεγάλη απόσταση (1). Οι ενδυμασίες και τα σπίτια με τις μονολιθικές κατασκευές παραπέμπουν σε κτηνοτροφική κοινότητα. Η αίσθηση μιας εσωστρεφούς απομόνωσης είναι διάχυτη. Ο πολύχρωμος «Βαρδιάνος 21» κινείται σε μια εξωστρεφή παραλιακή κοινότητα ενσωματωμένη πλήρως σε ένα ανοικτό κόσμο συναλλαγών και μετακινήσεων.

 

Η Χαιδούλα βυθίζεται απομονωμένη στο μάγμα απόγνωσης , θρησκοληψίας, παραφροσύνης, ενώ η εξωστρεφής Σκεύω αξιοποιεί όλες τις γνωριμίες της και την δημιουργικότητα της για να παραβιάσει τους περιορισμούς του χώρου.

 

Στην ορεινή «Φόνισσα 23» ο γάμος είναι μια συναλλαγή για την προίκα, ενώ στον «Βαρδιάνο 21» ο προγαμιαίος έρωτας πλημμυρίζει και δημιουργεί εξελίξεις.

 

Στην «Φόνισσα 23» υπάρχουν μόνο οι δυσπραγούντες χωρικοί ενώ στον «Βαρδιάνο 21» οι αστοί έμποροι και μεσίτες είναι στο κέντρο των εξελίξεων.

 

Η φανερή αντίστιξη των δύο κινηματογραφικών  παραγωγών που εκκινούν από την ίδια μήτρα , μπορεί να αντιστοιχηθεί με το εύρος και την απόσταση δύο στιγμών ενός άλλου μοντερνιστή : του Γ.Σεφέρη.

 

Η «Φόνισσα 23» αρδεύεται από το «Μυθιστόρημα»

 

Ο τόπος μας είναι κλειστός, όλο βουνά
που έχουν σκεπή το χαμηλό ουρανό μέρα και νύχτα.
Δεν έχουμε ποτάμια δεν έχουμε πηγάδια δεν έχουμε πηγές,
μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές, που ηχούν και πού
            τις προσκυνούμε.
Ήχος στεκάμενος κούφιος, ίδιος με τη μοναξιά μας
ίδιος με την αγάπη μας, ίδιος με τα σώματά μας.
Μας φαίνεται παράξενο που κάποτε μπορέσαμε να χτί-
        σουμε
τα σπίτια τα καλύβια και τις στάνες μας.
Κι οι γάμοι μας, τα δροσερά στεφάνια και τα δάχτυλα
γίνουνται αινίγματα ανεξήγητα για την ψυχή μας.

Ο  «Βαρδίανος 21» αναπνέει τον αέρα του «Μαθιού Πασκάλη»

 

Οἱ οὐρανοξύστες τῆς Νέας Ὑόρκης δὲ θὰ γνωρίσουν ποτὲ τὴ δροσούλα ποὺ κατεβαίνει στὴν Κηφισιά
μὰ οἱ δυὸ καμινάδες ποὺ μ᾿ ἄρεσαν στὴν ξενιτιὰ πίσω ἀπ᾿ τὰ κέδρα, γυρίζουν πάλι σὰ βλέπω τὰ
δυὸ κυπαρίσσια πάνω ἀπὸ τὴ γνώριμή σου τὴν ἐκκλησία
ποὺ ἔχει τοὺς κολασμένους ζωγραφιστοὺς νὰ τυραννιοῦνται μὲς στὴ φωτιὰ καὶ στὴν ἀθάλη.
Βερίνα μᾶς ἐρήμωσε ἡ ζωὴ κι οἱ ἀττικοὶ οὐρανοὶ κι οἱ διανοούμενοι ποὺ σκαρφαλώνουν στὸ ἴδιο
τους κεφάλι
καὶ τὰ τοπία ποὺ κατάντησαν νὰ παίρνουν πόζες ἀπὸ τὴν ξεραΐλα κι ἀπὸ τὴν πεῖνα
σὰν τοὺς νέους ποὺ ξόδεψαν ὅλη τους τὴν ψυχὴ γιὰ νὰ φορέσουν ἕνα μονογυάλι
σὰν τὶς κοπέλες ἡλιοτρόπια ρουφώντας τὴν κορφή τους γιὰ νὰ γίνουν κρίνα.

 

 

1.- Με καλοδεχούμενο τρόπο έχουν παραλλαγεί ο τόπος της Φόνισσας.Τα ακόλουθα τοπωνύμια αναφέρονται στο κείμενο:  Κοτρώνια, το Λεχούνι, τα Καµπιά, το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής και το παραδίπλα Μοναστήρι του Ευαγγελισµού, το Κακόρεµα, το Κουρούπι, το Κλήµα και, τέλος, ο Αι- Σώστης. Όλοι οι τόποι αυτοί είναι τυπικά πρασινογάλανα σημεία της Σκιάθου ,που έγινα στην ταινία απόκοσμες ξερολιθιές μιας ορεινής Ελλάδας.