Empire Revisited- Κακομαθημένα Παιδιά

 

 

 

Είναι φανερό πως η τελευταία δεκαετία χαρακτηρίζεται από αλλαγές στην διεθνή σκηνή με κύριο χαρακτηριστικό την ρευστοποίηση συμμαχιών και αξόνων που πριν από χρόνια  θεωρούντο σταθερές. Στον εγγύτερο Ευρωπαϊκό χώρο σχηματίζονται διάφορα σχέδια ή παραλλαγές ενός απειλούμενου (Ελλάδα) , ή επερχόμενου (Γαλλία – Lepen)  ή  διακηρυγμένου (Brexit) “Exit” . H ρευστοποίηση φαίνεται μεγαλύτερη αν συνυπολογιστεί η Ρωσική επέμβαση στην Κριμαία, η διαλυτική αποσύνθεση στην Συρία, η διένεξη της Αραβικής Χερσονήσου, οι συνεχείς στρατιωτικές επεμβάσεις της Κίνας στα νησιά Spratly που περνούν σχεδόν απαρατήρητες από τα διεθνή μέσα κλπ.

Αυτή η γενικευμένη αστάθεια προκαλεί συζητήσεις με αναφορά στην γεωπολιτική , τις αναλύσεις εδάφους και φυσικών πόρων , τις αναζητήσεις νέων συμμαχιών και γενικών αξόνων. Υπόρρητη προκείμενη των συζητήσεων αυτών είναι ο «ιμπεριαλισμός» και η επικυριαρχία στην έκδοση του 19^ου ή και 20^ου αιώνα. Ακριβώς αυτό το ευρύτερο πλαίσιο συζήτησης ευνοεί στην ημέτερη ιδεοκίνηση την ενίσχυση των απόψεων ενός φαινόμενου ή λανθάνοντος φιλορωσισμού , την διόγκωση του Γερμανικού κινδύνου ως μεταφυσικά επαναλαμβανόμενου ιστορικού μοτίβου.

Φαίνεται ,όμως ότι η ρέουσα οικονομική κρίση δεν διακινδύνευσε στο ελάχιστο τις σταθερές της Ελληνικής Διεθνούς Πολιτικής:

Ευρώ, σταθερότητα ή ανάπτυξη της στρατιωτικής ειδικής σχέσης με ΗΠΑ, εδραίωση του τετραγώνου Αθήνα, Λεμεσός ,Τελ Αβίβ, Κάιρο   είναι διακομματικά πλήρως αποδεκτά στοιχεία εξωτερικής  πολιτικής εδώ και 6-7 χρόνια.

Κι όμως η διεθνής περιπλοκή θα μπορούσε να ιδωθεί μέσω της ανάλυσης των Hardt Negri και της τριλογίας τους Empire,Multitude,Commonwealth. To έργο των ΗΝ, εσφαλμένα συνδέθηκε μονομερώς με την πρώτη περίοδο παροξυσμού των εταιρειών Dot Com, τα πολύχρωμα κινήματα Seattle, Genova , σε μια πολύ συσταλμένη ανάγνωση ενός ευρύτερου θεωρητικού εγχειρήματος.

Στο έργο αυτό οι HN διατυπώνουν την θεμελιακή θέση πως η δομή , η αρχιτεκτονική της παγκόσμιας οικονομίας και οι εσωτερικές συντεταγμένες της παραγωγής έχουν αλλάξει ανεπίστρεπτα. Ο όρος «Αυτοκρατορία» δεν αφορά μια νέα διακρατική κρατική δομή  αλλά μια «βαθύτερη» υπερκείμενη  επικυριαρχία που ορίζει κυρίως υποκειμενικότητες και διαδικασίες υπέρτερες των ορίων των κρατικών δομών. Στην ανάλυση των HN η διακρατική αρχιτεκτονική στην μορφή των ιμπεριαλισμών και των μονομερών κινήσεων ισχύος έχουν παρέλθει ανεπίστρεπτα. Η Αυτοκρατορία , στην έννοια των Hardt Negri, είναι υπέρτερη των ισχυρών κρατών και συμμαχιών οι δε ΗΠΑ με την έναρξη των πολέμων σε Αφγανιστάν , Ιράκ δεν διεξάγουν ένα «ιμπεριαλιστικό» επεκτατικό πόλεμο αλλά ένα αποτυχημένο πραξικόπημα κατά της «Αυτοκρατορίας». Όπως είναι πλέον η διεθνής τάξη, τα κράτη υπόκεινται στην  ισχύ της Αυτοκρατορίας.

Γράφουν αναλυτικά :

Το πέρασμα στην Αυτοκρατορία αναδύεται από το λυκόφως της νεωτερικής κυριαρχίας. Αντίθετα από τον ιμπεριαλισμό η Αυτοκρατορία δεν εγκαθιστά κάποιο εδαφικό κέντρο εξουσίας , ούτε εξαρτάται από αμετακίνητα σύνορα και φραγμούς. Είναι ένας αποκεντρωμένος και απεδαφικοποιητικός μηχανισμός, που σταδιακά ενσωματώνει ολόκληρο τον πλανήτη  στα ανοικτά, επεκτεινόμενα σύνορα του. Η Αυτοκρατορία διαχειρίζεται υβριδικές ταυτότητες , ευέλικτες ιεραρχίες και πολλαπλές ανταλλαγές, μέσα από μεταβαλλόμενα δίκτυα προστάγματος. Τα διακεκριμένα εθνικά χρώματα του ιμπεριαλιστικού χάρτη του κόσμου έχουν αναμειχθεί σχηματίζοντας το αυτοκρατορικό ουράνιο τόξο.(Αυτοκρατορία σ 15)

Πρώτα από όλα , λοιπόν η έννοια της Αυτοκρατορίας προϋποθέτει ένα καθεστώς το οποίο ουσιαστικά περικλείει τη χωρική ολότητα , ή  μάλλον ως μια τάξη πράγματων που κατ’ ουσίαν αναστέλλει την ιστορία και με αυτό τον τρόπο παγιώνει την υφιστάμενη κατάσταση πραγμάτων εις τους αιώνες. Από την οπτική της Αυτοκρατορίας , πάντα έτσι θα είναι τα πράγματα και πάντα έτσι έπρεπε να είναι. Με άλλα λόγια η Αυτοκρατορία παρουσιάζει την εξουσία της όχι ως μια μεταβατική στιγμή μέσα στο ρου της ιστορίας αλλά ως ένα καθεστώς χωρίς χρονικά όρια και, υπ’ αυτήν την έννοια , έξω από την ιστορία ή το τέλος της. Κατά τρίτον η εξουσία της Αυτοκρατορίας λειτουργεί σε όλους τους καταγραφείς της κοινωνικής τάξης ως τα βάθη του  κοινωνικού κόσμου. Η Αυτοκρατορία δεν διαχειρίζεται μόνο ένα έδαφος και ένα πληθυσμό αλλά δημιουργεί επίσης τον κόσμο στον οποίο ενοικεί. Δεν ρυθμίζει την μόνο την ανθρώπινη αλληλεπίδραση αλλά αποσκοπεί άμεσα την ανθρώπινη φύση.   (Αυτοκρατορία σ 18)

Σύμφωνα με τον Haas ,λοιπόν , καμία από τις συμβατικές γεωμετρίες -μονομερής, διμερής ,πολυμερής - μπορεί να περιγράψει επαρκώς την αναδυόμενη παγκόσμια τάξη: «το βασικό χαρακτηριστικό των διεθνών σχέσεων του εικοστού αιώνα είναι η ανάδυση της μη-πολικότητας . Ο κόσμος δεν επικυριαρχείται από μία ή δύο ή πολλά κράτη αλλά από δεκάδες από παράγοντες που κατέχουν και ασκούν ισχύ (Commonwealth p.204)

Οι σχεδιασμοί των νεοσυντηρητικών των ΗΠΑ βασίζονται κυρίως στην στρατιωτική ισχύ αλλά απέτυχαν να επινοήσουν ή να αναπτύξουν νέες στρατιωτικές ικανότητες , εστιάζοντας σε μια απλή στρατηγική αλλαγή. Οι ίδιοι κύκλοι δείχνουν  μια αξιοσημείωτη αδιαφορία για τον οικονομικό σχεδιασμό. Ακόμα και η λεγόμενη δική τους «νεοφιλελεύθερη» οικονομική ατζέντα παραμένει περιφερειακή και υποδεέστερη στο όραμα τους. Η ουσία της ατζέντας τους είναι πολιτική: η επανίδρυση και η άσκηση της μονομερούς ικανότητας των ΗΠΑ να ορίσουν να διατάξουν και να επιβάλουν την παγκόσμια τάξη. Έτσι υποβιβάζουν την ανάγκη για να κατακτήσουν την ηθική και πολιτική ηγεμονία. Φαίνεται να θεωρούν ότι τα λοιπά κράτη έθνη θα συναινέσουν στις επιθυμίες της Washington ( Commonwealth p208)

Η κατάρρευση του εγχειρήματος της μονομερούς ισχύος των ΗΠΑ δεν αποδεικνύει την αποτυχία του σχεδίου τους ,αλλά την α -δυνατότητά  οποιουδήποτε σχεδίου μονομερούς ισχύος. Η μορφή της παγκόσμιας τάξης έχει αλλάξει ανεπίστρεπτα. ( Commonwealth p 219)   

Αν η ανάλυση των ΗΝ είναι σωστή , τότε το Ελληνικό κράτος , στην διαδοχή κυβερνήσεων, πορεύεται με μια ασφαλή στρατηγική , με ένα διακριτό συντηρητικό τρόπο :

Χωρίς ριζικές αλλαγές προσανατολισμού , με θρησκευτική προσκόλληση στους ισχυρούς της συγκυρίας ( στρατιωτική συμμαχία με ΗΠΑ, οικονομική συμμαχία με Γερμανία , έστω με την πρόσοψη του συριζαικού γογγυσμού).

Αν ο πολυμερής κόσμος ως άρθρωση γεωγραφικών ισχύων είναι παρελθόν και αν ο μη-πολικός κόσμος της Αυτοκρατορίας επικυριαρχεί ,τότε φαίνεται πως τα «Κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας» εν μέσω της πιο δυστροπικής οικονομικής κρίσης έχουν την ψυχραιμία να προετοιμάσουν ένα νέο κύκλο σταθερότητας και κρατικής ισχύος.

 

 

Ο φίλος μου incognito στην γειτονιά μας

 

 

Καταμεσήμερο με πήρε τηλέφωνο ο Mehmet Uygur.

To όνομα του παραπέμπει στην βαθιά Τουρκική καταγωγή καθώς το επώνυμο συνδέεται απ’ ευθείας με μια περιοχή της Ανατολικής Κίνας με ισχυρή Τουρκομανική γηγενή παρουσία, όμως ο ίδιος είναι Γερμανός πολίτης δεύτερης γενιάς που εργάζεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τον είχα γνωρίσει σε διακοπές και ήταν από τις ελάχιστες καλοκαιρινές γνωριμίες που άντεξαν στον χρόνο.

Ο Mehmet ήταν στην Αθήνα, εκτάκτως και καταφέραμε να βρεθούμε. Βρεθήκαμε την πρώτη Ιουνίου όπου τα μέσα είχαν κατακλυσθεί από την ανακοίνωση Tramp σχετικά με την αποχώρηση των ΗΠα από την συμφωνία για το κλίμα. Η συνάντηση έγινε στο καφέ του “Βενιζέλος”.

-Λοιπόν φίλε πως από δω;

-Ξέρεις έρχομαι από την Βηρυτό και η πτήση μου έχει 4 ώρες κενό ήταν ευκαιρία να τα πούμε

-Βηρυτό; Μα καλά εγώ ξέρω πως ασχολείσαι σε μια υπηρεσία για το περιβάλλον στις Βρυξέλλες . Τι δουλειά έχει ο Λίβανος;

-Χμ μεγάλη ιστορία. Μεταξύ μας είμαι σχεδόν σε «μυστική» αποστολή.

-Καλά Μεχμέτ θα μου πεις πως έγινες κατάσκοπος

-Περίπου

-Ρε συ τι είναι αυτά με τον Trump , αυτός θα «κάψει» τον πλανήτη.

-Μπα ψυχραιμία. Είναι ανακοινώσεις που θα έχουν αποτέλεσμα μετά από 3-4 χρόνια , στο μεταξύ είναι πολύ πιθανόν να τις ανασκευάσει. Βέβαια η πολιτική σημασία είναι μεγάλη αλλά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν είναι άμεσες. Αυτές οι συμφωνίες έχουν μηχανισμούς και ρήτρες που προκαλούν βραδύτητα στην εφαρμογή αλλά και την αποδέσμευση. Μεταξύ μας ο Tramp έχει ένα καλό: ότι πιστεύει το λέει έτσι το παιχνίδι είναι διαφανές. Ενώ αλλού , ας πούμε στην Ευρώπη, στην Μεσόγειο η υποκρισία περισσεύει .

-Τι λες δηλαδή τώρα , δεν καταλαβαίνω

-Φίλε ήμουνα στην Βηρυτό σε αποστολή “incognito” γιατί η δημοσιότητα εκθέτει τους πάντες. Γι’ αυτό  σου λέω σχεδόν κατάσκοπος.

-Τι τρελά είναι αυτά ,λέγε ρε συ

-Ρε συ εδώ και τρία χρόνια η Ανατολική Μεσόγειος δηλητηριάζεται κανονικά, όλοι το ξέρουν αλλά κάνουν το κορόιδο. Ευρώπη, Ισραήλ, Τουρκία, Κύπρος, οργανώσεις περιβάλλοντος κλπ.   Δεν έχεις ακούσει για τα σκουπίδια της Βηρυτού;

-Κάτι έχω δει αλλά δεν ξέρω πολλά

-Φίλε η Βηρυτός είναι μια πόλη περίπου σαν τον Βόλο ή τις δικές μας πόλεις του Πόντου: παραθαλάσσια  με «πλάτη» ψηλά βουνά χωρίς εύκολες διεξόδους σε κοιλάδες ή πλατώματα. Όπως και όλος ο Λίβανος στηρίζεται σε μια πολύπλοκη ισορροπία πολιτικών, κοινωνικών, θρησκευτικών ανταγωνισμών. Είναι αξιοθαύμαστο πως τα έχουν καταφέρει να επιβιώνουν σε αυτή την ευαίσθητη αρμονία. Όλα στον Λίβανο μπορούν να καταρρεύσουν σε μια στιγμή και ποτέ η στιγμή αυτή δεν φτάνει. Οι καταναλωτικές ανάγκες στην Βηρυτό είναι «δυτικές» και η κατά κεφαλή παραγωγή απορριμμάτων είναι ας πούμε όση της Σμύρνης ή της Αθήνας.

-ΟΚ , λοιπόν;

-Όπως και σε εμάς λοιπόν, οι τύποι είχαν μάθει να σωρεύουν τα σκουπίδια σε χωματερές σε αποστάσεις πέντε χιλιομέτρων μέχρι που αυτές γέμισαν. Στο μεταξύ δεν υπήρχε καμία προετοιμασία για διαχωρισμό ανακύκλωση. Φτιάχνουν άρον άρον ένα εργοστάσιο διαλογής μικτού απορρίμματος , σαν αυτό το δικό σας στην Φυλή, που αποδείχτηκε μικρό και προβληματικό για τον όγκο των σκουπιδιών

-Όπως και το δικό μας

-Ακριβώς σαν το δικό σας. Μόνο που εσείς με μια καταπληκτική ομοφωνία ξέρετε πως η «Φυλή» δουλεύει με το 50 % της ονομαστικής δυνατότητας και στο τέλος αυτά που διαχωρίζει τα θάβετε ως εάν να μην έχουν διαχωριστεί. Άστο φίλε αυτό με τα σκουπίδια της Αθήνας είναι σκάνδαλο τύπου Βηρυτού, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας τώρα.

-Ωραία και στην Βηρυτό;

-Τα πράγματα είναι ελαφρώς χειρότερα.. Χωρίς πρωτογενή διαχωρισμό στην πηγή, με χαλασμένο εργοστάσιο μεικτού απορρίμματος η λύση ήταν απλή και ζοφερή. Εναπόθεση των σκουπιδιών σε ένα ξερό ποτάμι σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από το αεροδρόμιο. Σε πέντε μήνες η περιοχή έγινε κόλαση. Δυσοσμία και ένας υπερπληθυσμός γλάρων που ματαίωνε τις πτήσεις. Δημιουργήθηκε κυνηγετική υπηρεσία  γλάρων με δεκάδες νεκρά πουλιά την ημέρα για να διευκολύνει το αεροδρόμιο

-Σκάνδαλο ε;

-Αυτό δεν είναι τίποτα φίλε , δες την συνέχεια. Επεμβαίνουν οργανώσεις, μέλη της σύμβασης για την Μεσόγειο και βρίσκουν χρηματοδότηση για να λυθεί μερικά το πρόβλημα. Όμως η πόλη είναι κατακερματισμένη: αλλού οι Χριστιανοί, αλλού οι μετριοπαθείς Μουσουλμάνοι, αλλού η Χαμάς, αλλού η βιομηχανική περιοχή ,αλλού οι ελαιώνες , κανείς δε συμφωνεί μα κανένα, δεν μπορεί να βρεθεί τοποθεσία και μέθοδος κατεργασίας. Τα χρήματα υπάρχουν και η λύση δεν βρίσκεται. Έτσι καθώς τα πράγματα είναι στο μη περαιτέρω προκρίνεται η απόλυτη διαστροφή. Σχεδιάζεται επέκταση της παραλίας προς την Μεσόγειο με την κατασκευή γιγαντιαίου λιμενοβραχίονα.

-Δηλαδή

-Φίλε επιχωματώνουν την Μεσόγειο και δημιουργούν χωματερή δίπλα στο κύμα. Μιλάμε για τρέλα

-Μα καλά κανείς δεν αντιδρά

-Εδώ αρχίζουν τα ενδιαφέροντα. Με την ανακοίνωση του έργου οι σχετικοί προσφεύγουν στην κυβέρνηση και την καλούν να το ξανασκεφτεί. Έλα όμως που εδώ υπεισέρχεται το   προσφυγικό. Ο Λίβανος έχει σήμερα πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες, χωρίς δομές αλλά σχεδόν ενσωματωμένους στην χώρα. Ξέρεις η σχέση Λιβάνου Συρίας ήταν ανέκαθεν ρευστή. Τα σύνορα  είναι διάσπαρτα, οι επίσημες δίοδοι με στοιχειώδεις ελέγχους, έχει μεσολαβήσει τετραετής κατοχή του Λιβάνου όλα είναι διάτρητα. Μόλις η Ευρωπαϊκή Ένωση μαθαίνει τα καθέκαστα διαμαρτύρεται στην Λιβανική κυβέρνηση και η απάντηση ήταν σαφής : η μας αφήνετε να θάψουμε τα σκουπίδια στην «παραλία» ή σας στέλνουμε τους πρόσφυγες.

-Τι λες τώρα

-Ναι ρε φίλε και ο εκβιασμός πιάνει. Δεν μιλάει κανείς, μα κανείς. Έτσι και εγώ πηγαινοέρχομαι στη Βηρυτό ημιεπίσημα, μιλάμε με το Υπουργείο για το σενάριο της επόμενης μέρας, υποβάλουμε εκθέσεις αλλά όλα γίνονται , σα να μη τρέχει τίποτα και άτυπα, δηλαδή είμαι στην Βηρυτό σαν τουρίστας.

-Μα καλά , Ισραήλ , Κύπρος , Τουρκία αυτοί έχουν μόλυνση άμεση δεν κάνουν τίποτα

-Τίποτα ρε φίλε. Είναι περίοδος που αν προσθέσουν και ένα πρόβλημα Λιβάνου η περιοχή θα αναφλεγεί. Για αυτό σου λέω οι κορώνες του Tramp είναι άσχημες αλλά οι επιπτώσεις δεν υπάρχουν ενώ δίπλα μας, «καίγεται το πελεκούδι» και δεν μιλάει κανείς

Είδα δυο ωρίτσες τον Μεχμέτ μου έκανε την καρδιά περιβόλι. Μετά άνοιξα το Google για την Βηρυτό  πήρα τηλέφωνο τον φίλο μου που είναι υπεύθυνος καθαριότητας σε Δήμο, μου επιβεβαίωσε τα περί Φυλής και χάλασα την έναρξη του καλοκαιριού μου.