Από τον Υφαντή όπισθεν στον Ποιμένα

Καθώς η ειδική συνθήκη της πανδημίας συνεχίζεται αναδύονται προβλήματα σχετικά με τη ιδιομορφία των σχέσεων εξουσίας που εμπεδώνονται: αποφάσεις της εκτελεστικής εξουσίας χωρίς τυπικό κοινοβουλευτικό έλεγχο, επιτάξεις ενοικιαζόμενων ακινήτων, απουσία συναθροίσεων κλπ. Ταυτόχρονα το άμεσο οικονομικό μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό και ήδη λαμβάνονται αποφάσεις πρωτοφανείς για τα την παράδοση της ΕΕ.

Για την φύση της σημερινής εξουσίας γίνονται αναλύσεις με βάση την έννοιας της βιοπολιτικής οι οποίες αναδεικνύουν του κινδύνους για την παράταση ενός καθεστώτος «εκτάκτου ανάγκης» και τις συνέπειες για την τυπική Φιλελεύθερη Δημοκρατία Δυτικού τύπου .

Το 1999 σε μια περίοδο που η συζήτηση για τους κινδύνους της Βιοτεχνολογίας από την πιθανή επέμβαση στο ανθρώπινο γονιδίωμα ο Peter Sloderdijk δημοσιεύει ένα μικρό βιβλίο με τίτλο «Κανόνες για το Ανθρωποπάρκο». Στο κείμενο αυτό ο PS αναδεικνύει πως μια βιοτεχνολογική επέμβαση  στην φύση του ανθρώπου δεν είναι μια εξωτερική απροσδόκητη ρήξη γιατί η εξουσία έχει κατ’ αρχάς μέριμνα για την βιολογική ανθρώπινη φύση και δεν είναι εκτός λογικής ένας χειρισμός στην ανθρώπινη βιολογία. Το κείμενο είχε μια σειρά από αμφισημίες με αποτέλεσμα να τροφοδοτήσει μια έντονη συζήτηση , γνωστή έκτοτε «Σκάνδαλο Sloterdijk-Habermas».

Στο κείμενο αυτό ο PS έχει μια ενδιαφέρουσα ανάγνωση του Πολιτικού (1) του Πλάτωνα η οποία μπορεί να φωτίσει τα ζητήματα της συγκυρίας που διάγουμε.

Στο Πολιτικό αναφέρονται δύο μεταφορές για την περιγραφή των καθηκόντων της εξουσίας του κυβερνήτη -βασιλιά: η διακυβέρνηση ως Ποιμαντική και η διακυβέρνηση  ως Υφαντική.

Ο PS  επισημαίνει πως η Ποιμαντική ( νοούμενη ως διαχείριση αγέλης) προηγείται της Υφαντικής  ( νοούμενης ως ικανότητα διαχείρισης διαφορετικών ικανοτήτων) . Ακριβώς αυτή η «παλινδρόμηση» της  τέχνης της διακυβέρνησης από τα «υψηλά» της Υφαντικής στα «βασικά» της Ποιμαντικής προκαλεί και την αμηχανία. Ο Πλατωνική διαίρεση προσφέρει τα εργαλεία για την κατανόηση της συγκυρίας. Εύστοχα ο Sloterdijk αναφέρει πως «δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά τη διδασκαλία του Πλάτωνα φαίνεται πως δεν αποσύρθηκαν μόνο οι θεοί, αλλά και οι σοφοί αφήνοντας μας σε όλα μόνους με την ασοφία μας και την τις μισές μας γνώσεις».

Είναι ερεθιστικό πως λέξεις κλειδιά από τον Πολιτικό ανασύρονται και οργανώνουν τον δημόσιο διάλογο : η ανοσία «αγέλης» η σύγκρουση της πνευματικής και πολιτικής Ποιμαντικής.

Είμαστε κατ’ αρχάς αγέλη για την οποία οι Ποιμένες μπορούν να έχουν διαφορετικά διαχειριστικά σχέδια: αυστηρή κατανομή στα ποιμενοστάσια, ή ανάμειξη και προσδοκία ευγονικής επιλογής .Σε κάθε περίπτωση έχουμε για επίδικα τα οποία αφορούν την διακυβέρνηση σε κλειστούς χώρους κυριολεκτικά για την διεύθυνση ενός «ανθρωποπάρκου».

Οι θεωρητικοί που στοχάζονται την συγκυρία μέσω των εννοιών Βίος Ζωή προσκρούουν σε λογικά αδιέξοδα. O G.Agamben, προσπαθώντας να εντάξει τα πάντα στην προβληματική του Homo Sacer ,της βιοπολιτικής φιγούρας που ωθείται συνεχώς από τον πολιτικό βίο στην γυμνή ζωή , σχεδόν αμφισβητεί ακόμα και την επικινδυνότητα της νέας ίωσης καθώς στα μέτρα περιορισμού και πολιτικού ασκητισμού βλέπει μόνιμα την εξουσία να υποσκάπτει τον πολιτικό βίο. Η ανάλυση του συνάντησε εύστοχες αντιρρήσεις καθώς τα μέτρα φαίνονται πως είναι από τεχνική , ιατρική άποψη απαραίτητα , ενώ θα μπορούσαν να εννοηθούν ότι είναι μια  «φρόνιμη , από τα κάτω βιοπολιτική συναίνεση».( 2)

Ανθρωποπάρκο και αγέλη, είναι οι έννοιες που συγκροτούν την συνθήκη του εγκλεισμού.

Ας ακολουθήσουμε τον Πλάτωνα:

"Καί τουτο μεν έπισκεψόμεθα, τόδε δε ίσμεν,ό'τι βουκόλω γε ουδείς αμφισβητήσει περί τούτων ούδενός, αλλ' αυτός τής αγέλης τροφός ό βουφορβός, αυτός ιατρός,αυτός οίον νυμφευτής καί περί τους τών γιγνομένων τόκους καί λοχείας μόνος έπιστημων της μαιευτικής. Ετι τοίνυν παιδιάς καί μουσικής εφ' όσον αυτού τα θρέμματα φύσει μετείληφεν, ούκ άλλος κρείττων παραμυθείσθαι καί κηλών πραυνειν, μετά τε οργάνων καί ψιλώ τω στόματι τήν της αύτον ποίμνης άριστα μεταχειριζόαενος μουσικήν.

( 268 Β)

Ο πολιτικός-ποιμένας είναι τροφός της αγέλης, ιατρός, μαιευτήρας αλλά ταυτόχρονα μουσικός και παραμυθάς. Αυτή την συμπύκνωση κυβερνητικών καθηκόντων βιώνουμε σήμερα στην συνθήκη εγκλεισμού. Η Πλατωνική διαίρεση έχει αξιοθαύμαστη επικαιρότητα.  Ο Χαρδιαλιάς,   ρυθμίζει τους χώρους ως « βουφορβός», αλλά ο Τσίορδας περιγράφει την ιατρική μέριμνα αλλά ταυτόχρονα επιμελείται  το «παραμυθείσθαι και κηλών πραύνειν» μέσω του ιδιαίτερου κατευναστικού ύφους.

Πόσο εύκολη ήταν η επιστροφή από τον ανοικτό χώρο του παγκόσμιου χωριού στον κλειστό «ανθρωποπάρκο»; 

Ο  Sloterdijk είχε ειδοποιήσει, δεν είναι καθόλου δύσκολη (3). Αντλώντας από τον  Νίτσε επισημαίνει πως ο άνθρωπος είναι τελικά «κατοικίδιο». Οι ίδιες ροπές « μετέτρεψαν τον λύκο σε σκύλο και τον άνθρωπο στο καλύτερο κατοικίδιο του ανθρώπου»  Τι ειρωνεία: φαίνεται πως η ίωση προέρχεται από μια ελαφρά μεταβολή στους θαμώνες του  ανθρωποπάρκου και των κατοικίδιων του. Ένας συγχρωτισμός με νέα είδη , σε νέες κλιματικές συνθήκες προκάλεσε μια απλή μεταφορά από τα νέα κατοικίδια στον άνθρωπο.

Αν ακολουθήσουμε την Πλατωνική τυπολογία , είναι φανερό πως λειτουργώντας και στοχαζόμενοι στο πλαίσιο της «Υφαντικής» δηλαδή της ρύθμισης των αντιθέσεων και ετεροτήτων , αισθανθήκαμε μια αμηχανία καθώς επιστρέφουμε στην προηγούμενη συνθήκη του «ποιμνίου», την οποία όμως ενστικτωδώς κατέχουμε και γνωρίζουμε κατά βάθος.  

Είναι ενδιαφέρον πως ενώ η τεχνολογία μέσω των δικτυακών «κόσμων» δίνει την ψευδαίσθηση μιας υπέρβασης του τοπικού, του χώρου, τελικά αδυνατεί να θεμελιώσει ένα νέο τόπο «Υφαντικής» , ενός νέου πεδίου σύγκρουσης και επίλυσης των διαφορών ,καθώς η συνθήκη του χωρικά εντοπισμένου ποιμνίου , υπερτερεί, είναι θεμελιακά διαφορετική και οντολογικά πρότερη,  σύμφωνα με την Πλατωνική αναφορά.

Είμαστε στην αρχή ή το μέσον της μεγάλης κρίσης , όπου κυριαρχεί το ερώτημα πόσο και πως μπορεί να παραταθεί αυτή η συνθήκη. Φαίνεται πως αυτό που ζούμε δεν είναι ενστικτωδώς άγνωστο, όσο και αν σε πρώτη ματιά είναι φαίνεται πρωτόγνωρο. Μήπως υποτιμάμε την αγελαία φύση μας;

  

Info: Peter Sloterdijk .Κανόνες για το ανθρωποπάρκο Εκδόσεις Scripta

(1) O Καστοριάδης στο βιβλίο του για τον Πολιτικό εστιάζει στις εξουσίες του Κυβερνήτη Βασιλέα και αποφαίνεται πως ο Πλάτωνας υποστηρίζει την Τυραννία όντας πολέμιος της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Πρόσφατα ο Σ.Δημητρίου ασχολείται με τον Πολιτικό για να καταλήξει στο αντίθετο συμπέρασμα: στον Πολιτικό ο Πλάτωνας στοιχειοθετεί την απαρχή της Δημοκρατικής Πολιτείας.

(2)  Μια πλήρης αναφορά για τις θέσεις του Agamben και τις αντιρρήσεις εδώ.

(3) Μάλιστα προχωράει ένα βήμα παραπάνω. Εμπλεκόμενος στον  Χαιντεγκεριανό προβληματισμό   για τον  « άνθρωπο ως ποιμένα του  Είναι» και το «ξέφωτο» υπενθυμίζει πως  χωρίς το «ξέφωτο» του κοινού χώρου του ανθρώπου με τα κατοικίδια του , δεν υπάρχει το οντικό «ξέφωτο» . «Αυτή την έκρηξη ο Χαιντέγκερ, με την πεισματική του επιφύλαξη σε κάθε ανθρωπολογία και με τον ζήλο του να διατηρήσει οντολογικά την αφετηρία του, δηλαδή την ύπαρξη και το «είναι-μέσα-στον κόσμο», δεν θέλησε να λάβει σοβαρά υπ’ όψιν».