Από τη Βάρκιζα στον Botero

Κατακαλόκαιρο μου τηλεφώνησε ο Ali Esteghlalian: Ιρανός με διπλό διαβατήριο εγκατεστημένος στην Καλιφόρνια. Παρότι ανήκει στους «κοσμικούς» κοσμοπολίτες που διεκδικούν ένα μοντέρνο φιλελεύθερο Ιράν έκανε μια σημαντική επαγγελματική διαδρομή στην Μ.Ανατολή λόγω μιας θρησκευτικής ιδιορρυθμίας : στο Ιράν τα Αραβικά είναι υποχρεωτικά ,στο δημοτικό,  για την κατανόηση του Κορανίου. Ο Ali «προχώρησε» στα Αραβικά έτσι όταν βρήκε δουλειά ως τεχνικός σύμβουλος στην Μ.Ανατολή την αποδέχτηκε εύκολα. Από τον Ali έμαθα τις αντιφάσεις  της Ισλαμικής Δημοκρατίας : την πλειοψηφία των γυναικών στα Πανεπιστήμια, την  Συνταγματική κατοχύρωση των βουλευτικών εδρών στην μικρή Εβραϊκή Κοινότητα και την πολυάριθμη Ζωροαστρική και τις ιστορικές Ελληνορθόδοξες εκκλησίες στο κέντρο της Τεχεράνης. Εγκατεστημένος τελευταία στην Καλιφόρνια είχε ένα ενδιαφέρον , αλλά εύλογο πάρεργο : την εκτίμηση χειροποίητων χαλιών.

-Θέλω να σε δω. Είμαι εκτάκτως στην Αθήνα.

-Βέβαια πότε;

-Σήμερα το απόγευμα ίσως; Αλλά θέλω μια μικρή χάρη. Μήπως ξέρεις  κανένα φίλο σου που να έχει σχέση με χειροποίητα χαλιά;

-Όχι δεν ξέρω. Ίσως μπορώ να βρω μια άκρη. Αλλά τι ακριβώς θέλεις;

-Ψάχνω να βρω ένα χειροποίητο χαλί αντίκα, ας πούμε ογδόντα εκατό χρόνων.

-Άσε να το δω και σε παίρνω πίσω.

Ξανακούρδισα το μυαλό και θυμήθηκα τον Προκόπη, τον φίλο από την Κοκκινιά που ασχολείται με τις Μικρασιατικές μνήμες. Δεν χρειάστηκαν παρά είκοσι λεπτά για να κλειστεί το ραντεβού των τριών, την ίδια μέρα στο Αντάμωμα

-Ξέρεις εδώ και έξι χρόνια παράτησα την εταιρεία και ασχολούμαι επαγγελματικά με τις εκτιμήσεις και ειδικές πωλήσεις χαλιών. Στην Αμερική  γίνονται ανεξέλεγκτες εισαγωγές ενώ οι τιμές για τα χαλιά «αξίας» είναι απερίγραπτες.

-Και ποια είναι αυτά τα χαλιά και τι τιμές;

-Αυτά είναι τα «Ιστορικά» όσα έχουν «πατηθεί» σε ιστορικά γεγονότα, τα μεγάλα μεγέθη που κατασκευάζονται σπάνια και οι «αντίκες», όσα μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι πάνω από εκατοπενήντα χρόνια. Όσο για τιμές άστο, βλέπεις τριακόσιες τετρακόσιες χιλιάδες δολάρια.

-Και συ τι ακριβώς κάνεις;

-Εξέλιξα τις εκτιμήσεις μέσω τεχνολογίας. Μπορώ από μια ίνα ενός χαλιού μέσω διάφορων αναλύσεων να βρω τύπο βαφής, τύπο φθοράς της ίνας, ηλικία αλλά και προέλευση μέσω DNA. Δεν είναι τόσο απλό γιατί χρησιμοποιώ μηχανήματα ανάλυσης που πολλά κοστίζουν εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια, ενώ έχω πρόσβαση σε αρχεία τελωνείων από το 1880 και έτσι μπορώ να «φιάξω» το βιογραφικό ενός χαλιού .

Ο Προκόπης άκουγε με ενδιαφέρον .Είχε πρόσφατα βρει ένα παλιό αργαλειό ηλικίας 90 ετών, ενώ ήξερε καλά την ιστορία της Ταπητουργίας στην Κοκκινιά.

-Φίλε ο Προκόπης είναι ο άνθρωπος σου. Ποιο είναι το θέμα σου;

-Κάνω μια εκτίμηση για ένα μοναδικό χαλί από την Ελλάδα με αγοραστή ένα Νεουορκέζο.

-Και γιατί μοναδικό;

-Γιατί είναι ταυτόχρονα ιστορικό και μεγάλο και αντίκα.

-Το ιστορικό και αντίκα καταλαβαίνω , γιατί το μέγεθος έχει αξία;

Ο Ali και ο Προκόπης κρυφογέλασαν με το ύφος του ειδικού

-Αν θυμάσαι φωτογραφία από ταπητουργικό αργαλειό αυτές δείχνουν πλάτος το πολύ τρία μέτρα. Για να «κτίσεις» ένα χαλί πλάτους δέκα μέτρα θέλεις ένα αργαλειό ιδιοκατασκευή που θέλει ειδικό μάστορα και συνεργείο. Αυτά τα χαλιά γίνονται μόνο μετά από παραγγελία και είναι ίσως μόνο το δύο ή τρία της παγκόσμιας παραγωγής.

Ο Ali γύρισε στον Προκόπη αποφασιστικά

-Προκόπη έμαθα ότι έχεις ένα χαλί αντίκα, πως θα το δώ; Ίσως να πάρω δείγμα μιας ίνας από κανένα σημείο φθοράς ;

Ο Προκόπης χαμογέλασε

-Ali , θα σου δείξω ένα μικρό χαλί ηλικίας πάνω από εκατό δέκα χρόνια ,τύπου «Σπάρτα» από τα «Σπάρτα», αλλά δεν μπορούμε να το αγγίξουμε. Κατάλαβα τι κάνεις , οπότε για ίνες έχω κάτι που σου είναι πιο χρήσιμο ένα αυθεντικό Ντάι Μπουκ ηλικίας σαράντα ετών

Με το άκουσμα της λέξης Ντάι ο Ali γούρλωσε τα μάτια. 

Κατάλαβα πως δεν σκάμπαζα κάτι που οι δυο τους θεωρούσαν σημαντικό : ένα «βιβλίο θάνατος»

-Ρε βάλτε με στο κόλπο. Τι είναι το «πεθαμένο βιβλίο»;

Το μειδίαμα και των δύο ήταν στο όριο της προσβολής

-Μιλάμε για Dye Book και όχι για Die Book. Είναι ένα ημερολόγιο βαφής ενός βαφείου που έχει συνταγές και ίνες. Τέτοια ήταν αναγκαία σε όλα τα βαφεία μέχρι το εβδομήντα ογδόντα και έχει μοναδική αξία.

-Δηλαδή;

Ο Ali ένευσε στον Προκόπη και του ζήτησε να μου εξηγήσει

-Ξέρεις η βαφή ερίου σε ίνα δεν είναι τόσο απλή .Μέχρι το 1880 

χρησιμοποιούσαν φυσικές βαφές, τεχνική που παραμένει παράλληλα ίσως στην Κίνα . Αυτές οι βαφές είναι άριστες για το περιβάλλον αλλά σχετικά ασταθείς και κάποτε επιβλαβείς για την αντοχής της ίνας. Μετά αρχίζει η εποχή της κλασικής συνθετικής βαφής που παρείχε σταθερότητα, αλλά επιβάρυνε το περιβάλλον . Μην ξεχνάς πως όλα τα βαφεία εριουργία ήταν δίπλα σε ρέματα και ποτάμια . Ο Ποδονίφτης στη Ν.Ιωνία «ξεβάφει» ακόμα όταν βρέχει. Ταυτόχρονα όμως  δημιούργησε μια νέα «τέχνη» , αυτή του Χημικού Βαφέα.

-Και γιατί τέχνη

-Γιατί οι συνταγές των εταιρειών παρείχαν ευελιξία , έτσι που ο Χημικός , κάποτε και εμπειρικός, τις «πείραζε» δημιουργώντας δικές του μοναδικές αποχρώσεις. Αυτές οι συνταγές ταξινομημένες κατά ημερομηνία και ένα ματσάκι από την βαμμένη ίνα, αποτελούσαν τα λεγόμενα Ημερολόγια Βαφείου ή Dye Book. Δεν ήταν απλή δουλειά , έτσι μπορείς να πεις πως από 1930 ως το 80 να υπήρχαν 8-10 το πολύ μεγάλοι βαφιάδες στην Ελλάδα.

-Ακριβώς είπε ο Ali . Έχω τέσσερα τέτοια Books από Τουρκία, που τα βρήκα σε παλαιοπωλεία στην Άγκυρα και είναι μεγάλο βοήθημα. Και τώρα ο Προκόπης θα μου δείξει το δικό του, είπε ξεροβήχοντας διπλωματικά

-Θα στο δείξω αλλά δεν ξέρω αν θα στο δώσω. Είναι του 1967 ,του Ναθαναήλ γνωστού Χημικού , θείου της ηθοποιού της Έλενας.

-Ωραία δεν πάμε να δούμε το χαλί και το Book;

Δύο εβδομάδες μετά

Ο Ali ήταν στην Αμερική. Είχε δει , ψηλαφήσει και φωτογραφήσει το χαλί του Προκόπη « Το έσωσε ο παππούς μου , καθώς είχα προλάβει να το εξάγει από τα Σπάρτα πριν την καταστροφή το 1920 , μαζί  με άλλα τρία. Τι νομίζεις με αυτά τα χαλιά ξαναστάθηκε γρήγορα στα πόδια του» είχε πει ο Προκόπης. Είχαν συμφωνήσει και το Dye Book του Ναθαναήλ ήταν στην Αμερική με ενέχυρο μια επιταγή του Ali με ένα ενδιαφέρον πενταψήφιο νούμερο με την υπόσχεση να το επιστρέψει σε δυο μήνες. Ο Ali τελικά έδωσε το ΟΚ για το ιστορικό χαλί , που ήταν ήδη στον δρόμο για εκτελωνισμό και εξαγωγή. Το χαλί ανήκε στην οικογένεια του τσιμεντοβιομήχανου Κανελλόπουλου ,ήταν κατασκευασμένο στην Ν.Ιωνία «βρήκα 20% μαλλί Ν. Ζηλανδίας σημείωσε ο Ali, δείγμα κατασκευής από μεγάλη εταρεία», « αυτό μόνο στην Ν.Ιωνία μπορούσε να γίνει συμπλήρωσε ο Προκόπης». Ήταν το χαλί στην σάλα της έπαυλης  του στα Βλάχικα της Βάρης. Ήταν το χαλί που πατήθηκε όταν υπογράφηκε η Συμφωνία της Βάρκιζας. Το χαλί είχε πωληθεί το 1981 σε έμπορο , ως αντίκα . Κατόπιν πωλήθηκε σε Τράπεζα  για τις ανάγκες των κεντρικών της γραφείων. Ο Ali εξέτασε το χαλί στα γραφεία της Τράπεζας, όπου βρήκε μια πρόσφατη φθορά ένα κάψιμο. Είχε την δυνατότητα να πάρει δείγμα από τις ίνες και είχε μια ενδιαφέρουσα ανακάλυψη. Το χαλί είχε φθορές από πρόσφατους πυροβολισμούς. Μας ενημέρωσε αλλά αρνήθηκε πεισματικά να μας πει το όνομα της Τράπεζας. Επανάλαβε όμως στο τηλέφωνο και το μαίηλ πως η Τράπεζα έχει σχέση με την Κολομβία. Δεν ήταν πολύ τιμητικό αλλά επιπόλαια υποτιμήσαμε την παρατηρητικότητα κάποιου που μπορεί να γνωματεύει για μικροδιαφορές σε ίνες. Περνάω τόσες φορές την οδό Αμερικής και μόλις χθες συγκεντρώθηκα στο άγαλμα του Κολομβιανού Botero στην είσοδο του κτιρίου δίπλα από το θέατρο. Ο Ali μας τα είχε πει όλα. Ο Ali θα έρθει σε δυο βδομάδες. Θα παραδώσει το Dye Book και μας ζήτησε μερικές ιστορικές πληροφορίες. Ο έμπορος που πούλησε το «χαλί της Βάρκιζας» ισχυρίζεται πως βρήκε το χαλί της «εκεχειρίας Σκόμπυ Σίαντου» . Ο Αλι μας έστειλε μια σχετική φωτογραφία με τον Ζεύγο να πατάει μια υπέροχη Μπουχάρα.