Αποπαγκοσμιοποίηση , όχι ευχαριστώ. Η Αυτοκρατορία είναι εδώ.

 

Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε μια υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης προς όφελος των εθνικών κρατών. Όμως αυτή η τάση συνοδεύεται με πολλαπλές εξαιρέσεις:

·       Η Ρωσία και Ουκρανία είναι διασυνδεμένες με ενεργούς αγωγούς φυσικού αερίου.

·       Το Ισραήλ και ο Λίβανος οριοθετούν ΑΟΖ για εξορύξεις στη θάλασσα.

·       Η Κίνα διατηρεί αναλλοίωτη τη διακράτηση των Αμερικανικών ομολόγων.

·       Οι στρατηγικοί αντίπαλοι Ινδία Κίνα ενισχύουν το κοινό  σχήμα Brics κλπ κλπ.

Επομένως η διαδικασία «αποπαγκοσμοιοποίησης» είναι ένα πιο περίπλοκο φαινόμενο που δεν αναιρεί την κυρίαρχη επιβολή ενός υπερεθνικού δυναμικού σχηματισμού που οι Negri Hardt όρισαν σαν «Αυτοκρατορία».

Παραθέτω το απόσπασμα από το τελευταίο κοινό βιβλίο τους «Assemply», που τοποθετεί ένα πιο άρτιο εννοιολογικό πλαίσιο για την κατανόηση της περίπλοκης διαδικασίας.

 

Η καπιταλιστική παραγωγή αξίας, όπως έχουμε πει επανειλημμένα, δεν λαμβάνει χώρα πλέον πρωτίστως μέσα στα τείχη του εργοστασίου. Η αξία παράγεται στο κοινωνικό εργοστάσιο που εκτείνεται σε ολόκληρο το κοινωνικό έδαφος και σε όλους τους χώρους παραγωγής και αναπαραγωγής. Αλλά ούτε αυτό είναι αρκετό. Πολύ συχνά οι οικονομικές αναλύσεις, εστιάζοντας στην παραγωγή, αφήνουν έξω ή υποβαθμίζουν τις εκτιμήσεις της κυκλοφορίας και της κατανάλωσης και, εστιάζοντας στην επιμέρους επιχείρηση, αποτυγχάνουν να κατανοήσουν τον συνολικό κύκλο του κεφαλαίου. Χρειαζόμαστε μια επεκτατική άποψη που να μπορεί να ενσωματώσει την παραγωγή, την κυκλοφορία και την κατανάλωση στο επίπεδο του κοινωνικού συνόλου.

Η επιχειρηματική θεωρία και πρακτική τις τελευταίες δεκαετίες αντιμετώπισαν εν μέρει αυτήν την εντολή μέσω της αυξημένης εστίασης στα logistics, δηλαδή στον έλεγχο της ροής των υλικών και των εμπορευμάτων από το σημείο προέλευσης στο σημείο κατανάλωσης. Οι επιχειρηματίες στοχαστές υιοθετούν την έννοια της εφοδιαστικής κυρίως από τον στρατό: όπως χωρίς υλικοτεχνική υποστήριξη, χωρίς όπλα και τρόφιμα να φτάνουν στο μέτωπο, τα στρατεύματα δεν μπορούν να πολεμήσουν, έτσι επίσης, χωρίς υλικοτεχνική υποστήριξη, χωρίς το εμπόρευμα να φτάσει στον καταναλωτή, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί οικονομική αξία. Η «επανάσταση στα logistics» στις μελέτες επιχειρήσεων και διαχείρισης έχει φέρει μια εκτεταμένη έννοια της παραγωγής που βλέπει το αποκορύφωμα της διαδικασίας όχι όταν το εμπόρευμα κυκλοφορεί στη γραμμή συναρμολόγησης αλλά όταν το χρησιμοποιεί ο καταναλωτής. Υιοθετώντας αυτή την προοπτική, λοιπόν, οι επιχειρήσεις επιδιώκουν όχι μόνο να μεγιστοποιήσουν τη δημιουργία υπεραξίας στην παραγωγή αλλά και να περιορίσουν το κόστος,

 Ο Μαρξ θεωρητικοποιεί τα logistics, χωρίς να χρησιμοποιεί αυτόν τον όρο, όταν προτείνει την έννοια του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου. Στον τόμο 2 του Κεφαλαίου, αφού περιόρισε την οπτική του στον τόμο 1 στην παραγωγική διαδικασία του μεμονωμένου καπιταλιστή, ανοίγει την άποψή του σε ολόκληρο τον οικονομικό κύκλο, συμπεριλαμβανομένης της κυκλοφορίας και της κατανάλωσης. Η μεταφορά εμπορευμάτων και η μεταφορά πληροφοριών, για παράδειγμα, είναι αδιαχώριστες από την παραγωγική διαδικασία. Στις βιομηχανίες μεταφορών, «η ίδια η παραγωγική διαδικασία, και όχι το προϊόν που μπορεί να διαχωριστεί από αυτήν, πληρώνεται και καταναλώνεται». Οι βιομηχανίες μεταφορών, με άλλα λόγια, αποτελούν αφενός έναν ξεχωριστό κλάδο αναπαραγωγής και συνεπώς έναν ειδική σφαίρα για την επένδυση του παραγωγικού κεφαλαίου. αλλά από την άλλη αντιπροσωπεύουν τη συνέχιση των παραγωγικών διαδικασιών που κυκλοφορούν.

Η κίνηση των εμπορευμάτων, η οποία συνιστά επίσης μια στροφή στην κοινωνική τους διαμεσολάβηση, στις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις, γίνεται η ίδια παραγωγική δύναμη. Ο Μαρξ πηγαίνει τη θεωρία των logistics ένα βήμα παραπέρα μέσα από την ανάπτυξη της έννοιας του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου. Σε έναν άξονα, όπως οι σημερινοί επιχειρησιακοί θεωρητικοί των logistics, αναδεικνύει τη συνεχή μεταμόρφωση της αξίας μέσα από τα κυκλώματα παραγωγής, κυκλοφορίας και κατανάλωσης, την κοινωνική διαδικασία του κεφαλαίου. Προσθέτει σε αυτό έναν δεύτερο άξονα κατά μήκος του οποίου πρέπει να επεκτείνουμε την άποψή μας: αφού τα κυκλώματα των μεμονωμένων κεφαλαίων συνδέονται και προϋποθέτουν το ένα το άλλο, πρέπει να μετατοπίσουμε την άποψή μας από την ατομική επιχείρηση στο άθροισμα όλων των κεφαλαίων, το συνολικό κεφάλαιο. Η αγκαλιά αυτών των δύο βραχιόνων ή αξόνων είναι απαραίτητη για την ανάλυση των κινήσεων του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου. Χρειαζόμαστε ένα ακόμη στοιχείο για να ολοκληρώσουμε αυτήν την ανάλυση υποστηρίζουν οι Brett Neilson και Ned Rossiter, «τα   Logistics είναι κάτι περισσότερο από ένα σύστημα για την αναζήτηση και τη σύνδεση διαφορετικών επιχειρήσεων και εργατικών δυνάμεων με βάση το κόστος ή άλλες παραμέτρους.

 Τα logistics παράγουν επίσης ενεργά περιβάλλοντα και υποκειμενικότητες». . Από τα τέλη του εικοστού αιώνα μια σειρά από «ζώνες» χαρακτηρίζει την παγκόσμια οικονομική γεωγραφία: ζώνες επεξεργασίας εξαγωγών, ειδικές οικονομικές ζώνες, ζώνες ελεύθερων συναλλαγών, βιομηχανικά πάρκα, κόμβοι μεταφορών, συνοριακά βιομηχανικά προγράμματα και παρόμοια. Όπως τα logistics δεν είναι ουδέτερα, οι υποδομές δεν είναι απολιτικές: διευκολύνουν ορισμένες ροές και απαγορεύουν άλλες, και χρησιμεύουν ως όργανα για να επηρεάσουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των κεφαλαίων και να χρησιμοποιηθούν ενάντια στην εργασία. Οι ζώνες συλλαμβάνονται γενικά με όρους νομικών εξαιρέσεων, αλλά στην πραγματικότητα το καθεστώς τους είναι εξαιρετικό μόνο από τη σκοπιά του έθνους-κράτους. Αυτές οι ζώνες είναι συμπτώματα του σχηματισμού της Αυτοκρατορίας και της αναδυόμενης παγκόσμιας διακυβέρνησής της που κυριαρχεί στον αστερισμό των ποικίλων νομικών και οικονομικών δομών. «Ενώ εκθειάζεται ως όργανο του οικονομικού φιλελευθερισμού», γράφει ο Keller Easterling, η ζώνη «ανταλλάσσει την κρατική γραφειοκρατία με ακόμη πιο πολύπλοκα στρώματα εξωκρατικής διακυβέρνησης, χειραγώγησης της αγοράς και ρύθμισης».

Ερώτηση: το έθνος-κράτος κυβερνά τη ζώνη ή η ζώνη κυβερνά το έθνος-κράτος;

Απάντηση: ούτε το κράτος , ούτε η ζώνη.

Η Αυτοκρατορία αναδεικνύεται ως ένας ετερόκλητος και διασυνδεδεμένος ιστός νομικών και οικονομικών μορφών. Σε κάθε περίπτωση, χωρίς τις  υποδομές και χωρίς το αρχιπέλαγος των ειδικών ζωνών, τα έργα του κεφαλαίου στη σφαίρα των logistics θα κατέρρεαν. Η αλλαγή της οπτικής γωνίας στους δύο άξονες του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου και, συγκεκριμένα, η αναγνώριση ότι το κεφάλαιο είναι μια κοινωνική σχέση σημαίνει επίσης αναγνωρίζοντας όλη την κοινωνία ως πεδίο ταξικής σύγκρουσης. Όταν το κεφάλαιο κάνει πράξη την επανάσταση στα logistics, επεκτείνει ουσιαστικά το έδαφος της ταξικής σύγκρουσης πέρα ​​από τη σφαίρα της παραγωγής στη διανομή και την κυκλοφορία. Η Deborah Cowen αφηγείται, για παράδειγμα, πώς στη δεκαετία του 1970 οι εταιρείες μεταφορών υιοθέτησαν το τυπικό εμπορευματοκιβώτιο πλοίων, μια τεχνολογία που αναπτύχθηκε και βελτιώθηκε από τον αμερικανικό στρατό για την υλικοτεχνική υποστήριξη των στρατευμάτων του στο Βιετνάμ και, μαζί με τη μηχανοποίηση των λιμανιών και την απορρύθμιση του στον τομέα των μεταφορών, αυτή η υλικοτεχνική καινοτομία επέτρεψε μαζικές απολύσεις λιμενεργατών και υπονόμευσε άλλοτε ισχυρά και εξεγερμένα εργατικά συνδικάτα ως μέρος ενός «εσωτερικού κοινωνικού πολέμου κατά των εργαζομένων στις μεταφορές». και οι δύο αυξάνουν τα κέρδη τους και διευρύνουν το πεδίο του ταξικού πολέμου.

Θα ήταν λάθος, ωστόσο, να δούμε τον ταξικό πόλεμο των logistics ως μια ανεξάρτητη καινοτομία των καπιταλιστών που επικεντρώνεται στην πραγματοποίηση κερδών. Οι καπιταλιστικές εξελίξεις στα logistics είναι πάντα μια απάντηση στις εξεγερμένες, ανεξέλεγκτες δυνάμεις της παραγωγής. Ο Στέφανο Χάρνεϊ και ο Φρεντ Μότεν εντοπίζουν αυτήν την απάντηση στη γέννηση της νεωτερικότητας. «Η σύγχρονη logistics ιδρύεται», γράφουν, «με την πρώτη μεγάλη κίνηση εμπορευμάτων, αυτά που μπορούσαν να μιλήσουν. Ιδρύθηκε στο δουλεμπόριο του Ατλαντικού, που ιδρύθηκε ενάντια στους σκλάβους του Ατλαντικού. … Η επιμελητεία δεν μπορούσε να περιέχει αυτό που είχε υποβιβάσει στο αμπάρι». Κάτω από κάθε επανάσταση στην επιμελητεία κρύβονται ατίθασα υποκείμενα και νέες μορφές εξέγερσης. Οι εργατικοί αγώνες εμφανίζονται συνεχώς στη σφαίρα των logistics με παλιές και νέες μορφές. Οι εργατικές εξεγέρσεις στο Όκλαντ και σε όλη τη δυτική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών διεξήχθησαν εν μέρει από τη Διεθνή Ένωση Longshore και Warehouse. Αλλά το πολυεθνικό εργατικό δυναμικό που απασχολείται από βιομηχανίες εφοδιαστικής, όπως η DHL, η Amazon και η IKEA, που συνήθως αποτελούνται από μετανάστες και δυσανάλογα γυναίκες, γενικά δεν εκπροσωπούνται από συνδικάτα. Και όμως αυτοί οι εργαζόμενοι βρίσκουν συνεχώς δημιουργικά μέσα για να επαναστατήσουν.Η Logistics αποτελεί πρόκληση σήμερα για την κατανόηση του πώς οι εργαζόμενοι μπορούν να οργανωθούν για να δράσουν αποτελεσματικά και πώς μπορούν να συνδεθούν με εργάτες σε άλλους τομείς παραγωγής και αναπαραγωγής.

Hardt, Michael; Νέγκρι, Αντόνιο. Assemply  (Αιρετική Σκέψη) (σελ. 178). Oxford University Press. Kindle Edition. Photo Maciej Urbaniak - Hope, 2016

Ωραία 180 λεπτά αλλά λείπουν Φιλέλληνες, δηλητήρια, κλπ

 

Όταν τα μεγάλα κείμενα της λογοτεχνίας μεταφέρονται στον κινηματογράφο, αξιωματικά, γνωρίζουμε ότι έχουμε ένα ριζικά νέο δημιούργημα. Έτσι και ο Κόμης Μόντε Κρίστο , στην νέα του κινηματογραφική εκδοχή δεν μπορεί να κριθεί ως ένα αυτόνομο κινηματογραφικό εγχείρημα.

Τελείως συμπτωματικά , το τελευταίο τετράμηνο ο «Κόμης» στην νέα πιο ενημερωμένη μετάφραση του ( περίπου 2000 σελίδες) με συντρόφευσε ως αναγνωστική παρέα. Σχεδόν αμέσως μετά είδα την ταινία.

Η ταινία ήταν αξιοπρεπέστατη. Κράτησε ζωντανή και πειστική την σκοτεινή ιστορία κατάφορης αδικίας και εκδίκησης.

Όμως αναγκαστικά για τον πρόσφατο αναγνώστη , αναδείχτηκαν οι διαφορές αισθητικής απόλαυσης μεταξύ ανάγνωσης και σινεμά.  Ταυτόχρονα όμως αναδύονται και οι πραγματολογικές διαφορές που αναγκαστικά έχουν παραληφθεί στη ταινία.

Κατ’ αρχάς απουσιάζει ο φλογερός φιλελληνισμός του Α.Δουμά. Σε δυο χιλιάδες σελίδες , σε δεκάδες παραγράφους υπάρχουν οι ‘Έλληνες και η  Ελλάδα ως το απόλυτο θετικό όριο: «όμορφη σαν Ελληνίδα Χιώτισσα» , « έξυπνος σαν Έλληνας  έμπορος» , «γενναίος σαν Έλληνας επαναστάτης» κλπ κλπ.Η κεντρική ηρωίδα Χάιδω είναι η κόρη της Ελληνίδας Βασιλικής. Τα δε γεγονότα με τον Αλή Πασά , η περίπλοκη πορεία του, η ανταρσία, ο ρόλος των ξένων, η καταστροφή περιγράφονται , αναπτυγμένα, με ακρίβεια ιστοριογραφίας.

Η διαδρομή του Κόμη δεν εμπεριέχει μόνο εκδίκηση αλλά και αποκατάσταση της αδικίας κυρίως προς την οικογένεια Μορέλ. Στην ταινία απουσιάζει ο περίπλοκος τρόπος της αποκατάστασης και οι δευτερεύουσες επιδράσεις στην βασική ιστορία. Απουσιάζει ολόκληρη η ιστορία αγάπης του γιού Μορέλ , που τελικά δικαιώνεται μέσω μια απίστευτης ίντριγκας του Κόμη.

Με πλήρη γνώση της Ιατρικής και της Χημείας της εποχής του, ο Δουμάς «στήνει» μια πολύ πειστική ιστορία εικονικών θανάτων με τη χρήση ειδικευμένων δηλητηρίων . Παρατίθενται λεπτομέρειες της προέλευσης, της παρασκευής και των ιδιοτήτων των δηλητηρίων που ίσως να αποτελούν όχι λογοτέχνημα αλλά στοιχείο «τεχνικής αρχαιολογίας».

Απουσιάζει ακόμη η «Ιταλική» προπαρασκευαστική περίοδος του Κόμη, που καλύπτει στο βιβλίο περίπου 300 σελίδες και εξηγεί καλύτερα την γρήγορη είσοδο του στην ελίτ του Παρισίου.

Ίσως η μεγαλύτερη απουσία είναι η εξαφάνιση της ιστορίας του αντιμοναρχικού πατέρα του Βιλφόρ, που εξηγεί ακόμα περισσότερο την συμπεριφορά του. Ο πατέρας Βιλφόρ είναι τόσο κεντρικός στην ιστορία , έτσι ώστε στο εξώφυλλο της Ελληνικής έκδοσης να είναι το δεύτερο πρόσωπο μετά τον Μόντε Κρίστο.

Συμπερασματικά, ανεξάρτητα από τη θεμελιακή αισθητική διαφορά βιβλίου σινεμά, ήταν αδύνατο να μεταφερθεί ολόκληρη η γραμμική ιστορία. Κάποια κομμάτια ήταν αναμενόμενο να απουσιάζουν ,όμως στον πρόσφατο αναγνώστη , αυτές οι απουσίες αφήνουν μια παράξενη υπογεύση παρά τα χορταστικά 180 λεπτά στην Δεξαμενή.

 

Κυνόδοντας + Θου Βου = Ιστορίες Καλοσύνης

 

Οι «Ιστορίες Καλοσύνης» αποτελούνται από τρεις ιστορίες σε μια ταινία, όπου ίδιοι ηθοποιοί να παίζουν τους 5-6 ρόλους που έχει η κάθε ιστορία.

Οι ιστορίες έχουν μερικά κοινά μοτίβα:

·       Νοσοκομείο , Κτηνιατρείο ,Νεκροτομείο ( βιομηχανικές διαδικασίες υγείας)

·       Ακρωτηριασμός  Αυτοτραυματισμός,  Αυτοκτονία ( αυτοκαταστροφή)

·       Μονοζυγωτικοί Δίδυμοι  και Σωσίες ( σύγχυση)

Τα μοτίβα ορίζουν μια αποπνικτική ατμόσφαιρα που διανθίζεται από σύντομες  σκηνές από το ρεπερτόριο του σπλάτερ  και του πορνό σινεμά  ,όμως συνεχώς διαχέεται ένα νέφος ειρωνείας και αυτοσαρκασμού. Σε αυτό το όριο «νοσηρότητας» και γκροτέσκου ισορροπεί η ταινία με μεγάλη επιτυχία.

Όλες οι ιστορίες είναι εξωφρενικές και απόκοσμες. Παρότι ήδη πολλές κριτικές αποκαλύπτουν το περιεχόμενο, αυτό από μόνο του απλά αποκαλύπτει την οριακότητα και εκκεντρικότητα.

Το γκροτέσκο επιτείνεται με πολλούς και διάφορους τρόπους: πχ  από τη διαδοχή των ηθοποιών στις τρεις ιστορίες . Μια χονδροειδής μπαλαφάρα οργανώνεται καθώς ο ίδιος ηθοποιός παίζει το σιωπηλό ήρωα -εθελοντή της αυτοκτονίας του ενώ  ταυτόχρονα στην επόμενη ιστορία , ως άλλος ήρωας, «ανασταίνεται» από την υπερφυσική δύναμη μιας  ημιθανούς κτηνιάτρου…

Σε άλλη ανεπανάληπτη σκηνή , κυρία με υπερφυσικές ικανότητες γεύεται τον ιδρώτα των ομοιδεατών της μετά από παραμονή σε σάουνα για να τεκμηριώσει , μέσω γεύσης , αν έχουν επιμολυνθεί μετά από σεξουαλική επαφή…

Ένας σπάει το πόδι του για να προκαλέσει οίκτο και κυκλοφορεί μονόπατα με ένα νάρθηκα στο πόδι ( βγαλμένη κίνηση από τον Χοντρό Λιγνό) , μία κυρία ακρωτηριάζεται για να μαγειρέψει τα μέλη της με μπρόκολο στο σύζυγο ( κατόπιν επιταγής του) ενώ μια άλλη κυρία αυτοκτονεί γιατί μια  προφητεία το απαιτεί.

Με μια έννοια έχουμε ένα υπολανθάνον ντελίριο αχαλίνωτου σουρεαλισμού εφάμιλλου του πράκτορα Θου Βου.

 Χωρίς αυτές τις κωμικοτραγικές διαστάσεις, η ταινία δεν στέκεται παρά ως μονομανής νοσηρότητα χωρίς έρμα.  Όλοι  οι ήρωες είναι «βλαμμένοι» δεν είναι τραγικοί.

Σε αυτό το σύνορο λανθάνουσας ή επερχόμενης νοσηρότητας και κωμικού υπερρεαλισμού ο Λάνθιμος μας απασχολεί ένα δίωρο με μεγάλη επιτυχία. Ασχολείται με τα πυρηνικά του βίου, τα ψηλαφεί από τις πιο δυσάρεστες δύσκολες πλευρές αλλά με την   pop και ambient launch διάθεση του ( όχι τη μουσική του που έχει δωδεκατονικές μοντερνιές και Eurythmics )   μας προβληματίζει τόσο όσο . Τόσο για να τον συζητήσουμε όσο για να τον προσπεράσουμε γρήγορα σε αναμονή της επόμενης.

Εκεί που είδα την ταινία , παρόλες τις προειδοποιήσεις των κριτικών και σκληρότητα και δυστροπία, στο τέλος χαμογελαστές φάτσες πήγαιναν να απολαύσουν βιαστικές τις γεύσεις της διπλανής πιτσαρίας.

 

Ανέμελα Παιδιά ...

 

Η πολιτικο-κοινωνικὴ σταθερὰ εἶναι ἀταλάντευτη: τὸ νόμισμα (ἀποτέλεσμα, ἄλλωστε, έτυμολογικό τοῦ νέμω-διανέμω) εἶναι πάντοτε μιὰ ἐξηρτημένη καὶ ἑτεροπροσδιορισμένη μεταβλητή, ἐντὸς τῆς κυριάρχου κοινωνικής συναλληλίας καὶ τῆς κατ᾿ ἰσομοιρίαν ἀλληλοπεριχωρήσεως τῶν ἀναγκῶν μεταξύ ἴσων, πτωτικῶν, ξεπεσμένων καὶ παρακατιανῶν κοινωνῶν πολιτῶν. Οὐδεὶς προνομιούχος, οὐδεὶς γαλαζοαίματος, οὐδεὶς «ξύπνιος»... Κ.Ζουράρις «Εισαγωγή στην απογείωση της πολιτικής» σ 121.

 
Είδα σε νυκτερινή εκπομπή ασχολούμενη με αστυνομικά θέματα , την περίπτωση πολλαπλής απάτης  που είχε μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία :

Τα θύματα ήταν πολίτες με ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, σταθερές εργασίες , διαθέσιμα εισοδήματα και φιλοδοξίες πολιτικής δράσης σε τοπικό επίπεδο, κάπου στα λεγόμενα βόρεια προάστια  : δημογραφικά χαρακτηριστικά πολύ διαφορετικά από αυτά που το αστυνομικό δελτίο αποκαλύπτει σε παρόμοιες καταστάσεις.

Ο φερόμενος  ως απατεώνας υποσχόταν επιπλέον εισοδήματα με δεδομένα καταφανώς ανόητα και  ατεκμηρίωτα σε στοιχειώδη έλεγχο.  πχ επιχειρηματίας με πολλά καταστήματα πίστευε στην ύπαρξη «μυστικών» κονδυλίων Εσπα τα οποία παρέχονται εκτός τυπικού λογιστικού συστήματος ελέγχων κλπ. Όμοιες ήταν όλες οι περιπτώσεις που αναφέρθηκαν: εξωφρενικοί ισχυρισμοί διαψεύσιμοι με τον πιο απλό λογικό έλεγχο. Ενδεικτικά,  «θύμα» δημόσιος υπάλληλος θεώρησε πως με την καταβολή 120,00 ευρώ θα αποκόμιζε 800,000 ευρώ υπό τη μορφή κρυφού μπόνους παραγωγικότητας.

Παρότι προφανώς ο δράστης διάθετε ικανότητες πειθούς ,  μου προκάλεσε έκπληξη ο τερατώδης αυτό- ευνουχισμός , της κρίσης  των θυμάτων .

Όμως στην πορεία της εκπομπής , φάνηκε πως η αρχιτεκτονική της απάτης ήταν διαφορετική. Τα θύματα είχαν την αίσθηση ενός αφανούς μηχανισμού διανομής πόρων προς ημετέρους , πριν την εμφάνιση του πρωταγωνιστή. Αυτός δεν τους παρουσίασε ένα καινοφανή άγνωστο μηχανισμό : απλά τους έδειξε μια δίοδο πρόσβασης για κάτι που οι ίδιοι ήδη  αισθάνονταν.

Αυτή η «αίσθηση» ήταν το υπόβαθρο επί του οποίου ο πειστικός μικρο-απατεώνας κινήθηκε. Η  κοινή «αίσθηση» αυτών των ασφαλών , insiders, πέριξ του κυβερνητικού κόμματος αποκαλύπτει το πρόβλημα της συγκυρίας: εκατομμύρια  φαίνονται να διαχέονται προς διάφορες κατευθύνσεις , μέσω κλειστών ανεξέλεγκτων μηχανισμών.

 Τι πιο απλό για  τους περιφερειακούς κουτοπόνηρους  της ΝΔ παρά να πιστέψουν πως μπορούν να πάρουν μέρος στο πάρτι. Δεν επρόκειτο για γιγαντιαία αφέλεια , αλλά για μικρομεσαία βουλιμία να πάρουν ένα κομμάτι από το κέικ. Οι «πτωτικοί ξεπεσπέμενοι παρακατιανοί πολίτες»  του Ζουράρι εν δράσει.

 Photo Monsieur Minimal

Γιατί Λάσλο;

 

 

Ανακάλυψα τον Λασλο Κρασναχορκάι όταν διάβασα το «Πόλεμος και Πόλεμος» το 2015 και ενθουσιάστηκα. Ένας μοναδικός μακροπερίοδος λόγος ( με παραγράφους των πενήντα έως εκατό σελίδων) περιγράφει , ανατέμνει, διεισδύει , φωτίζει όλες τις γωνίες του σύγχρονου κόσμου. Ταυτόχρονα σε υπνωτίζει με μοναδικά εγκιβωτισμένα κειμενικά σώματα με πολύ επεξεργασμένα πραγματολογικά υλικά από όλες τις περιοχές της γνώσης ( ιστορία, χημεία, αρχιτεκτονική). Σε αντίθεση με τον υπερβολικό σκανδαλώδη ή μάλλον σκανδαλοθήρα  Ουελμπέκ ο ΛΚ αποδίδει πολύ καλύτερα το έρεβος του σύγχρονου κόσμου. Όλα τα βιβλία του Λάσλο προσέφεραν μοναδικές αναγνωστικές και φιλοσοφικές εμπειρίες.

Με αυτή την ζέση ανέμενα το «Herscht 07769» και ρίχτηκα κυριολεκτικά στο διάβασμα. Στην αρχή όλα είμαι Λάσλο , όλα λεπτά επεξεργασμένα με τη διαβολική μακρόχρονη γραφή. Όμως όταν το τελείωσα κατάλαβα πως κάτι δεν πήγαινε καλά.

·       Για πρώτη φορά φύγαμε από την Ουγγαρία και βυθιστήκαμε στην Γερμανία. Ο πονηρός αναγνώστης ρωτάει , μήπως κανένας ατζέντης σφύριζε στον Λάσλο πως έχει πιο πολλές πωλήσεις στο Γερμανόφωνο κοινό ;

·       Ακολούθως ένιωσα πως η ιστορία είχε μια τόσο καταιγιστική δράση , όπου ο μακροπερίοδος λόγος δεν «κόλλαγε».

Παρότι οι γνωστές ανατομικές ιδιότητες αναδεικνύονται, το βιβλίο αφήνει μια στιφή αίσθηση «επινόησης» , ωσάν ο Λάσλο έχει κατακτήσει ένα κώδικα μια συνταγή και απλώς τώρα τον εφαρμόζει ως άσκηση τεχνικής.

Με μια αμήχανη αίσθηση μικρής απογοήτευσης το «Herscht 07769» παρέμενε στη στοίβα «μήπως να το ξαναδώ» ώσπου διάβασα με σχεδόν λύτρωση τη κριτική του Φώτη Καραμπεσίνη στο Bookpress ( εδώ). Μάλλον δεν είμαι ο μόνος : κάτι δεν πήγε καλά με τον τελευταίο Κρασναχορκάι.

Με το απαιτούμενο τακτ μιας κριτικής σε ένα μικρό βιβλιοφιλικό κοινό , ο Φ Καραμπεσίνης αναδεικνύει το πρόβλημα :

«Εντούτοις, η κριτική δεν μπορεί να είναι άξια του ονόματός της, αν ο κρίνων δεν καταθέσει τις αντιρρήσεις του, τις αδυναμίες που διέγνωσε. Σ’ αυτό το βιβλίο ο Κρασναχορκάι έδωσε μεγαλύτερη έκταση σε σχέση με τα προηγούμενά του. Δεν θεωρώ ότι το εγχείρημά του υπήρξε απόλυτα επιτυχές, καθώς οι 100 ίσως επιπλέον σελίδες δεν προσέθεσαν κάτι τόσο υφολογικά όσο και θεματικά. Κι αν το ιδιαίτερο στιλ του συγγραφέα είναι εκείνο για το οποίο ο αναγνώστης προστρέχει στα βιβλία του, το περιεχόμενο, η ιστορία που θέλει να πει, δεν αντιστοιχεί στην έκταση, αφού η τελευταία θεωρώ ότι την αποδυναμώνει, με συνέπεια ο συγγραφέας να παρεμβάλει κάποιες δευτερεύουσες πλοκές και πρόσωπα τα οποία δεν έχουν τελικά τόσο ενδιαφέρον. Οι οπτικές τους, μέσω της τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης που υιοθετεί σε όλο το βιβλίο ο συγγραφέας, δεν προσθέτουν κάτι στο σύνολο. Αντιθέτως θεωρώ ότι αποσπούν την προσοχή, οπότε σε σημεία βρήκα τον εαυτό μου να αδιαφορεί για την τύχη (δράσεις και σκέψεις) των συγκεκριμένων, ανυπομονώντας την επιστροφή στο κύριο ρεύμα της αφήγησης»

Λάσλο πρόσεξε το επόμενο : έχουμε απαιτήσεις.

 

 

Τηλεοπτική λογοδοσία; Καλά λέω να πάω στην Κανταχάρ.

 

Tον Αύγουστο του 2008, o Faizulhaq Moshkani, κέρδισε $20.000 για την επιχείρησή του στην ανακύκλωση πλαστικών. Ήταν ιδιοκτήτης ενός εργοστασίου ανακύκλωσης πλαστικών στην Κανταχάρ στο νότιο Αφγανιστάν. Λίγο καιρό μετά ο Moshkani έκλεισε το εργοστάσιο λόγω του υψηλού κόστους των καυσίμων στις γεννήτριες ενέργειας.  Χρησιμοποίησε το χρηματικό έπαθλο των 20.000 δολαρίων για να μεταφέρει την επιχείρηση στην Καμπούλ, όπου σχεδίαζε να κατασκευάσει ένα μίνι υδροηλεκτρικό εργοστάσιο για να τροφοδοτήσει το νέο εργοστάσιο ανακύκλωσης.

Το 2009 , παρουσιάστηκε η ιστορία του  στην τηλεόραση για να δημοσιοποιηθεί η πρόοδος του.

Μιλάμε το τηλεοπτικό πρόγραμμα Fikr wa Talash ,η Αφγανική εκδοχή του Dragons Den . (εδώ)

Περίπου 15 χρόνια μετά το ίδιο πρόγραμμα μεταφέρεται στην Ελλάδα σε δύο συνέχειες , με μια ενδιαφέρουσα εξαίρεση : Δεν παρουσιάστηκε κανένα στοιχείο για την τύχη των επενδύσεων της πρώτης περιόδου. Δεν μιλάμε καν για τα στοιχεία που παραθέτει η Αγγλική μεταφορά : εκεί παρατίθενται τα λάθη των επενδυτών που δεν υπολογίζουν σωστά και εταιρείες μετά την απόρριψη απογειώνονται.

Έτσι λοιπόν το ελληνικό  Dragons Den βυθίστηκε στο οικοσύστημα της έλλειψης λογοδοσίας, υστερώντας και από το Αφγανικό. Ενδιαφέρουσα υστέρηση.

Dune 2 - Πότε ευδοκιμούν οι αντιστάσεις στο υπέδαφος;

 

Το Dune 2 ακολουθεί με ασφάλεια μερικά από τα μοτίβα των μεγάλων παράγωγών επιστημονικής φαντασίας:

·       Η Αναλογική και ενίοτε η προβιομηχανική τεχνολογία χρησιμοποιείται για την επίλυση των θεμελιακών επίδικων , ενώ η ψηφιακή , κβαντική και μετά κβαντική τεχνολογία  αναδύεται υπαινικτικά ως η βάση των μεταφορών και κάποιων επικοινωνιών. Έτσι στο Dune o γαλαξίας είναι επισκέψιμος σε χρόνους dt, αλλά η κυριαρχία του ορίζεται από την έκβαση μιας ξιφομαχίας .

·       Οι εξουσίες είναι αρχαϊκής μυκηναϊκής συγκρότησης με διαδοχές αίματος και παλατιανές ίντριγκες . Όταν οι εξουσίες είναι εταιρικές οι μηχανισμοί επικυριαρχίας απλά αλλάζουν όνομα.

·       Υπάρχουν υποτελείς κοινότητες με οργανική οικολογική σύμφρηση με το περιβάλλον σε μια ισορροπία που απειλείται.

Τα μοτίβα παραμένουν αλλά διαφορές αναδύονται ανάλογα με την έμπνευση και το σχεδιασμό πχ στο Avatar η υποτελής κοινότητα απολαμβάνει ένα ονειρικό αμφίβιο περιβάλλον ενώ στο Dune οι «ιθαγενείς» έχουν προσαρμοστεί σε ένα αμμώδες οικοσύστημα χωρίς νερό.

Στο Dune 2 το κυρίαρχο πολιτικό επίδικο  είναι η υποτέλεια , η αρπαγή και η ανισότητα . Δεν είναι τυχαίο πως ταινίες σαν το Dune αρέσουν σε μερίδες της Αριστεράς ( εδώ, εδώ, εδώ ) παρότι  όλα τα συμφραζόμενα έχουν πολλαπλές όψεις μιας κυρίαρχης καθεστωτικής αισθητικής . Με μια ενδιαφέρουσα ανατομική πολιτική έκφραση οι υποτελείς επαναστάτες Fremen συνίστανται από δύο διακριτά ρεύματα : τους ορθολογιστές και ισοπολιτειακούς «βόρειους» και τους φονταμενταλιστές μεσσιανικούς μυστικιστές «νότιους».

 Με μια πιο ενδιαφέρουσα δημιουργική επέμβαση , οι υποτελείς επαναστάτες Fremen μιλούν μια καινοφανή γλώσσα με εμφανή την επίδραση της Αραβικής και ήχων από γλώσσες του Καυκάσου . Η γλώσσα είναι πλήρης συντακτικά ηχητικά  έτσι ώστε κάποιοι μπορούν να δουν μια πιθανή επέκταση της. ( εδώ)

Στο πολύπτυχο του Dune 2 είναι εμφανής η  γυναικεία επικυριαρχία τόσο ως υπερβατική μυστική ιερή Μητέρα αλλά και ως νεαρή ένοπλη Αμαζόνα.

Εκτός λοιπόν από την αναμενόμενη μουσική οπτική πανδαισία στην ταινία ενσωματώνονται όλα τα σύγχρονα επίδικα της πολιτικής.

Oι συγκρούσεις στη Γάζα και την Ουκρανία αναδεικνύουν τα όρια της ψηφιακής τεχνολογίας. Η Ρωσία μοιάζει με τους μονολιθικούς διαχειριστές της ενέργειας Harkonnen ( με ηγέτη – δεσπότη τον Vladimir…). Η Χαμάς μοιάζει με τους Νότιους Φονταμενταλιστές που μπορούν να αντιστέκονται λόγω της επικράτησης στο υπέδαφος της ερήμου. Ο πόλεμος ανεξαρτησίας «από τα πάνω»  των «Ατρειδών» έχει στοιχεία αυτουπονόμευσης καθώς αποκαλύπτεται μια σχέση αίματος με τους αμείλικτους Harkonnen.

H ελπίδα φαίνεται μόνο στην πανέμορφη αμαζόνα των Βορείων Ghani που αντιλαμβάνεται τα όρια του πολέμου ανεξαρτησίας, όταν σ’ αυτόν επικρατούν οι Μυκηναϊκές ίντριγκες και οι γάμοι συμφέροντος και η ανισότητα των φύλλων. Φαίνεται ότι και οι αντιστάσεις  του υπεδάφους δεν μπορούν να τελεσφορήσουν σε καθεστώς μυστικισμού και μεσσιανισμού

Oppenheimer: Προμηθέας ή Φιλοκτήτης

 

H πολυβραβευμένη, εμπορική επιτυχία του C.Nolan Oppenhaimer βασίζεται στην βιογραφία  «American Prometheus: «The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer» των Kai Bird,Martin  και J. Sherwin.

 

Οι βιογράφοι συνδέοντας τον Oppenhaimer με τον Προμηθέα εντοπίζουν το δράμα του ήρωα στην ανακάλυψη ή κλοπή ενός κοσμικού μυστικού για το οποίο ο ήρωας τελικά ταλαιπωρείται από τους θεούς.

 

Όμως στη ταινία ο ήρωας βασανίζεται από τύψεις για τη χρήση της τεχνολογίας που ανακάλυψε ως εάν να είναι ο ίδιος ο χειριστής  της ρίψης της βόμβας. Ο Nolan μετατοπίζει το δράμα του ήρωα σε ένα βαθύτερο επίπεδο : στη σύνθετη  σχέση του δημιουργού του όπλου, του κατόχου – ιδιοκτήτη του όπλου και του εκτελεστή χρήστη .  Με την έννοια αυτή επίδικα της περίπτωσης Oppenheimer δεν ανάγονται στον Προμηθέα αλλά στον Φιλοκτήτη.

 

Ως γνωστόν ο Φιλοκτήτης έχει στη κατοχή του τα όπλα του Ηρακλή , τα οποία χρειάζονται για την τελική νίκη στην Τροία. Οι συμπολεμιστές του που τον άφησαν ανάπηρο και άρρωστο στη Λήμνο προσπαθούν να υφαρπάξουν  τα όπλα όμως ο Ηρακλής επεμβαίνει και σώζει τον Φιλοκτήτη υποχρεώνοντας να συνοδεύσει τα όπλα στην Τροία. Ο Ηρακλής αποκαθιστά μια οργανική ενότητα μεταξύ της ιδιοκτησίας και της χρήσης των όπλων. Τα όπλα ανήκουν ως τεχνολογία στον Ηρακλή , ο Φιλοκτήτης τα κατέχει ως μοναδικός αδιαμφησβήτητος χρήστης και δεν είναι δυνατόν να τα αποχωριστεί.

 

Ο Oppenheimer  ζει την τραγική κατάσταση που επιβάλει ο από μηχανής θεός Ηρακλής : τα όπλα της Νίκης δεν κατατέμνονται σε εφεύρεση, τυπική ιδιοκτησία , χρήση ή εκπαίδευση και τελικό χειρισμό. Τα όπλα εμπεριέχουν τους πάντες. Έτσι σωστά ο Oppenheimer βλέπει τα λιωμένα σώματα των θυμάτων της βόμβας ως εφιάλτες.

 

Ο Ρίτσος στο δικό του Φιλοκτήτη έχει δει αυτή την όψη.

 

Παρότι τοποθετεί το θέμα με μια θεμελιακή σκηνική αντιστροφή, τοποθετώντας τον Φιλοκτήτη ως ένα βουβό ακροατή του επισκέπτη Νεοπτόλεμου , μονίμως διαπραγματεύεται τη σχέση του τραγικού ήρωα με τον οπλισμό, την ιδιοκτησία του, την χρήση του τη σχέση του μέσα στον πόλεμο.

 

Παρότι τα όπλα είναι του Ηρακλή  ανήκουν και  στον Φιλοκτήτη γιατί τα «κέρδισε τίμια με φιλία και θυσία» . Ο Φιλοκτήτης χρειάζεται να δείξει την χρήση στον Νεοπτόλεμο :

 

Ἴσως κ' ἐσὺ, μιὰ ἀνάλογη στιγμή, σεβάσμιε φίλε, θ᾽ ἀποφάσισες ν' ἀποσυρθεῖς. Τότε, θαρρῶ, θ' ἀφέθηκες νὰ σὲ δαγκώσει τὸ φίδι τοῦ βωμοῦ. Γνώριζες, ἄλλωστε, πὼς μόνον τὰ ὅπλα μας χρειάζονται, κι ὄχι τοὺς ἴδιους ἐμᾶς (ὅπως εἶπες). Ὅμως ἐσὺ εἶσαι τὰ ὅπλα σου, τὰ τίμια κερδισμένα μὲ τὴ δουλειά, τὴ φιλία καὶ τὴ θυσία, δοσμένα ἀπ᾿ τὸ χέρι ἐκείνου ποὺ στραγγάλισε τὴν Ἑπτακέφαλον, ἐκείνου που σκότωσε τὸν φύλακα τοῦ ᾿Αδη. Καὶ τόδες μὲ τὰ ἴδια σου τὰ μάτια· καὶ τὄζησες: κληρονομιά σου καὶ τέλειο όπλο σου. Αὐτὸ νικάει μονάχα. Τώρα, παρακαλῶ σε νὰ μοῦ δείξεις τὴ χρήση. Ἡ ὥρα ἔφτασε. Σ 261

 

 

Ο Ρίτσος συναισθάνεται τον Φιλοκτήτη που θα πρέπει να ξαναμπεί στο πνεύμα του πολέμου, μετά από μια στοχαστική απομόνωση. Έτσι , στην δική του εκδοχή,  ο Νεοπτόλεμος  του προσφέρει  ένα προσωπείο να το φορέσει και να κρύψει τα αποτυπωμένα συναισθήματα στο πρόσωπο. Στον επιλογικό τεχνικό κείμενο του μονολόγου ο Ρίτσος μας αποκαλύπτει πως το προσωπείο τελικά δεν χρειάστηκε γιατί ο ίδιος ο Φιλοκτήτης αφομοίωσε την πολεμική διάθεση.

 

Θα μπορούσε να υποθέσει πως αρχική η συσχέτιση του Oppenheimer με τον Προμηθέα είναι ίσως ευνοϊκή για τον ήρωα : βασανίζεται εξ’ ονόματος της ανθρωπότητας. Όμως ο C.Nolan , χωρίς να το σημειώσει πουθενά, τοποθετεί το δράμα στη περιπέτεια του Φιλοκτήτη πιο κοντά στο Ρίτσο παρά το Σοφοκλή.