«Παλεύοντας» τον Οδυσσέα έφτασα στη σελίδα 540

Βρισκόμαστε στο 1904.

Ο Λέοπολντ  Μπλουμ είναι  ένας προκλητικός τύπος , όχι μόνο για τα σταθμά της εποχής του.

Είναι δυνητικά  αμφισεξουαλικός , που δέχεται να υποστεί μια αμφιλεγόμενη ιατρική γνωμάτευση  για να αποδειχθεί παρθένος, αλλά και αμφίφυλος που αργότερα γεννά οκτώ παιδιά !. Αν και στο λογοτεχνικό σύμπαν του Οδυσσέα ( James Joyce) , όπου συμβαίνουν όλα αυτά  , βρισκόμαστε στον αστερισμό της φαντασίωσης ( που ειδικά στο κεφάλαιο 15 υπερισχύει  του αστερισμού του  ρεαλισμού ) εν τούτοις η εκκεντρικότητα είναι θεμελιακή.

Αυτή , λοιπόν η καταστατικά έκκεντρη φιγούρα, ο Μπλούμ, διατυπώνει ένα πολιτικο θεολογικό πρόγραμμα που αρθρώνεται οργανικά  μέσω τριών επιπέδων : Τα εξισωτικά  προτάγματα , τις δραστηριότητες και το αισθητικό περίγραμμα.

Τα προτάγματα:

·       Ο καθένας έχει δικαίωμα στο θαύμα , ως ιδιοκτήτης ενός ατομικού λυχναριού Αλαντιν.

·       Οι Μονοθεϊσμοί ( Χριστιανισμός, Ισλάμ, Εβραϊσμός) συνενώνονται.

·       Όλα τα παιδιά λαμβάνουν τρία στρέμματα γης και μια αγελάδα.

·       Όλα τα πάρκα είναι ανοικτά όλο το εικοσιτετράωρο

·       Όλα τα πλυντήρια πιάτων είναι ηλεκτρικά

·       Εξαφανίζονται ο πόλεμος, η φυματίωση, η επιληψία , η επαιτεία.

·       Εβδομαδιαίο καρναβάλι με μάσκες και υιοθέτηση της εσπεράντο.

·       Ελεύθερο διαθέσιμο χρήμα για όλους , ελεύθερος έρωτας, ελεύθερα προσβάσιμοι όλοι ναοί.

Οι δραστηριότητες:

 Εμπόριο,Βιομηχανία, Διαφήμηση,Ελευθερία Σκέψης, Καθολική Ψηφοφορία, Κλασσική Μουσική, Παραθαλάσσιες ανοικτές Συναυλίες, Γαστρονομία, Ατομική Υγιεινή, Έρωτας ,Ανώδυνος Τοκετός και εκλαϊκευμένη Αστρολογία.

Το αισθητικό περίγραμμα :

·       Τα αγάλματα των εννέα μουσών

·       Όλα τα αγάλματα της Αφροδίτης ( Καλλίπυγος, Πάνδημος, κλπ)

·       Γύψινες  απεικονίσεις των  δραστηριοτήτων  

Το ενδιαφέρον είναι πως η προκλητική βλάσφημη Ουτοπία του Joyce, για το 1904, οργανώνεται με βάση δραστηριότητες  , που  σήμερα  , εκατό χρόνια και βάλε, είναι ο πυρήνας της παγκόσμιας οικονομίας και του ατομικού βίου. O Joyce, στον Οδυσσέα, επινοεί ,«κατασκευάζει» ανθρώπινους τύπους και καταστάσεις για να σοκάρει. Όμως φαίνεται πως η οργιώδης λογοτεχνική φαντασία του  ενώ εκκινεί να οριοθετήσει μια οργιαστική βλασφημία με έμβλημα «όλα είναι επιθυμητά και δυνατά» όταν γειώνεται στον βίο γίνεται πεζή . Ο πολύτροπος, πολύσχημος Οδυσσέας του, με τις πιο διαγώνιες ενορμήσεις και φαντασιώσεις «αναπνέει » σε ένα κοινωνικό πλέγμα που σήμερα είναι μια αυτονόητη  καθημερινότητα. Όσο και προκλητική αν είναι η ουτοπία δεν μπορεί να απογειωθεί από τον τρέχοντα βίο:

Οικονομία ( Έμποριο, Βιομηχανία, Διαφήμιση) , Πολιτική ( Ελευθερία Έκφρασης, Καθολική Ψηφοφορία), Τέχνη ( Κλασικισμός και Μαζική Διασκέδαση) , Υγεία  (Ατομική προστασία  και απαλλαγή από τον Πόνο)  και μαζική πρόσβαση στα πορίσματα της Αστρολογίας.

Στο φαντασιακό σύμπαν του Οδυσσέα, η ουτοπία , οι «γειωμένες»  δραστηριότητες συμπληρώνονται οργανικά από ένα τρίτο επίπεδο όπου συνυπάρχουν το «Ιερό» (τα αγάλματα των Μουσών και της Αφροδίτης)  με την αισθητική της καθημερινότητας που δεν είναι άλλη από τις γύψινες διακοσμήσεις.

Στον «Οδυσσέα» μπορείς να βρεις πολλές πλευρές της ανθρώπινης κατάστασης και πολλές λογοτεχνικές καινοτομίες ( για την εποχή του) , αλλά το μοτίβο της διολίσθησης από την εκκεντρική ουτοπία προς την πεζή , αν και τεχνολογικά προφητική , πραγματικότητα επαναλαμβάνεται. Ταυτόχρονα αναδύεται το «Ιερό» ως αισθητική απόλαυση ομότιμο με τις εκπτωχευμένες γύψινες διακοσμήσεις του βίου. Ουτοπία, «γείωση» , αισθητικοποίηση είναι ένα από τα πολλά δρομολόγια του Οδυσσέα.

Διαβάζοντας έτσι τον Joyce,μπορείς να δεις καλύτερα πως η κατάρρευση των μεγάλων ιδεολογιών και ουτοπιών οδήγησε σε μια αισθητικοποίηση του Ιερού και αποθέωση της εύκολης απεικόνισης : γύψινα αντίγραφα των δραστηριοτήτων παρατάσσονται ισότιμα με τα αγάλματα των Μουσών και μιας Θεάς. Ταυτόχρονα παρατηρείς πως η Ουτοπία του «όλα είναι δυνατά» δεν είναι παρά μια επινοημένη καρικατούρα δημιουργημένη απλώς για να προκαλέσει , μια άτεχνη πάλη με το αυτονόητο ( ενίοτε  αντιδραστικό και αναχρονιστικό). Όμως σ’ αυτό το κλειστό λογοτεχνικό Σύμπαν μπορείς να δεις πως τελικά το ζήτημα είναι να εξισορροπηθούν τα τρία αυτά επίπεδα (ουτοπία, δραστηριότητα,Ιερό)  αλλιώς.

Το πρωτείο της Πολιτικής Οικονομίας , που επικυριαρχεί σήμερα, ξερό χωρίς την Ουτοπία με το «Θείο» ως παραταγμένο «Έργο Τέχνης» , δηλαδή μια μετατροπή της σειράς του Οδυσσέα, φαίνεται να αναπαράγει την ίδια ξηρότητα.

Αναγκαστικά  , αν ψάχνουμε μια τάξη μεταξύ ουτοπίας, βίου, ιερού και αισθητικής, η τελευταία μοναδική επιλογή είναι η ολική αντιστροφή : αποκατάσταση ( από-αισθητικοποίηση) του Ιερού, οργάνωση και αισθητικοποίηση του βίου ανάδυση μιας Ουτοπίας ως εξισορρόπηση.    

 

Παραναγνώσεις

Καθώς η συγκυρία της πανδημίας εξελίσσεται σε νέα φάση, η δημόσια συζήτηση αναπτύσσεται προς διάφορες πλευρές. Ο Alain Badiou έκανε μια δημόσια παρέμβαση η οποία, με δεδομένη την πρόσληψη του έργου δημιούργησε εύλογα ερωτήματα (πηγή).

Στη παρέμβαση αυτή ο ΑΒ διατυπώνει μερικές κομβικές γνωματεύσεις

Κατ’ αρχάς «δεν βλέπει για ποιον λόγο θα έπρεπε, πέρα από τη λήψη των προφανών μέτρων προστασίας για το διάστημα που θα πάρει ο ιός μέχρι να εξαφανιστεί ελλείψει νέων στόχων-θυμάτων, να εξοργιστούμε και να κατεβάσουμε το βαρύ πυροβολικό». Περαιτέρω αναφέρεται με μεγάλη ανοχή (αν όχι επιδοκιμασία) προς τον Μακρόν «του οποίου η μεταφορά έχουμε πόλεμο είναι σωστή» ενώ οι «τα κίτρινα γιλέκα και οι συνδικαλιστές απλά «φλυαρούν» καθώς «κανένας πριν τον Μακρόν δεν πρόβλεψε την πανδημία». Τέλος σημειώνει πως «περιστάσεις αυτού του είδους είναι ιδιόμορφα «ουδέτερες»».

Είναι φανερό πως ο ΑΒ πόρρω απέχει από μια τυπική καταγγελία και υπερανάλυση της συγκυρίας όπου τελικά όλα τα επίδικα μετατρέπονται σε πολιτικά διλήμματα. Βέβαια η κατακλείδα του για «ουδετερότητα» των περιστάσεων είναι πραγματικά εντυπωσιακή.

Όπως αναμενόταν μια τέτοια τοποθέτηση προκαλεί αμηχανία, την οποία προσπάθησε να σπάσει ο καθηγητής Δ.Δρόσος με παρεμβατικό του κείμενο (πηγή).

Όμως ατυχώς, ο ΔΔ για να αντιμετωπίσει τις θέσεις του ΑΒ, προχωρά , μέσω ενός πραγματικά εκλεπτυσμένου λεξιλογίου , σε μια σειρά από θέσεις που δεν αντιμετωπίζουν την ουσία και τα συμφραζόμενα   αλλά τελικά γνωματεύουν πως ο ΑΒ στερείται στοιχειωδών ιστορικών γνώσεων ή ακόμη χειρότερα, δεν μπορεί να δει τον καταλυτικό ρόλο που μπορούν να έχουν γεγονότα σαν αυτά της πανδημίας. Πίσω από την έντεχνη ακαδημαϊκή ρουτίνα του σχήματος «συμφωνούμε μεν ,αλλά…» και μέσω της διατύπωσης πως ο ΔΔ  απλά «παραλλάσει ή τροποποιεί θέσεις του ΑΒ»   τελικά ο ΑΒ παρουσιάζεται περίπου ως αστοιχείωτος για την ιστορία ( ο ΑΒ δεν ξέρει πως οι πόλεμοι γεννούν επαναστάσεις) (ο ΑΒ δεν βλέπει πως ο Όρμπαν κινείται εντός της κρίσης)  ( ο ΑΒ δεν υποψιάζεται την έννοια του ιστορικού καταλύτη) κλπ

Το πρόβλημα είναι πως ο ΔΔ δεν είδε τη παρέμβαση του ΑΒ στο πλαίσιο του συνολικού έργου του και δεν πρόσεξε την κατακλείδα της παρέμβασης του η οποία με σαφήνεια αναφέρεται σε «πολιτικό νεωτερισμό της τρίτης φάσης του κομμουνισμού» . Δηλαδή ,ο ΔΔ δεν είδε πως οι αναφορές για «ουδετερότητα» γίνονται στα συμφραζόμενα της κλασσικής Μπαντιουικής προβληματικής για την απόρριψη του «δημοκρατικού υλισμού» της υιοθέτησης της «υλιστικής διαλεκτικής» και της ευρύτερης θεματολογίας για την πολιτική ως «διαδικασία αλήθειας».

Στο έργο του «Logic of Worlds»  περιγράφει τον δημοκρατικό υλισμό ως την τρέχουσα φιλοσοφική ατμόσφαιρα που διέπεται από το απόφθεγμα «υπάρχουν μόνο Σώματα και Γλώσσες». Αυτός ο κόσμος είναι πολυποίκιλος , χρωματιστός, πολύπλοκος με εντάσεις και πολεμικές επιχειρήσεις. Όμως αυτή η τρομακτική ποικιλότητα τελικά μπορεί να είναι παρά ένας «άτονος κόσμος» όπου δεν σημειώνονται ιστορικές καμπές και εξελίξεις. Η συνεχής ροή και αλληλοσυμπλήρωση γλωσσών και σωμάτων δεν οριοθετεί αφ’ εαυτής καμία ρήξη κανένα «συμβάν». 

Απέναντι σε αυτή την ατμόσφαιρα ο ΑΒ αντιτάσσει την δική του κοσμοθεωρητική ατμόσφαιρα που ονομάζει «υλιστική διαλεκτική» και  η οποία διέπεται από το απόφθεγμα «υπάρχουν μόνο Σώματα ,Γλώσσες και Αλήθειες». Η έννοια της Αλήθειας είναι κομβική στο Μπαντιουικό οικοδόμημα και δεν αναφέρεται σε μια Χαιντεγκεριανού τύπου «αλήθεια , εκκάλυψη από τη λήθη» ,αλλά ορίζεται ως ένα οιονεί Πλατωνικό ιδεώδες του οποίου η ύπαρξη κυριολεκτικά αποδεικνύεται μέσω των μαθηματικών. Η ύπαρξη και αναζήτηση αυτής της «Αλήθειας» χωρίζει με άβυσσο τον ΑΒ από όλες τις αναζητήσεις για την Φιλοσοφία της Γλώσσας που σχετικοποιούν ή ρευστοποιούν την Αλήθεια και είναι τελικά «αντιφιλοσοφίες» . Η πολιτική είναι μια από τις τέσσερις διαδικασίες «Αληθείας» , ενώ οι άλλες τρεις είναι η Επιστήμη, η Αγάπη και η Τέχνη .

 Η πολιτική στον ΑΒ είναι ριζική διαδικασία που σκοπεύει προς ένα «συμβάν» το οποίο είναι αξιωματικά μη περιγράψιμο με τους υφιστάμενους γλωσσικούς κώδικες, αλλά η ύπαρξη του αποδεικνύεται απόλυτα στέρεα μέσω της εργασίας του Cohen για τα γενολογικά σύνολα ( Being and Event)

Η μικρή αυτή συμπύκνωση είναι αναγκαία για να διευκρινιστεί πως  αν δεν ιδωθεί όλο το Μπαντουικό περίγραμμα, είναι δυνατόν να αξιολογηθεί ο ΑΒ ως περίπου ανίκανος να δει την έννοια της «ιστορικής κατάλυσης».

Ο ΔΔ , καθώς δεν εντοπίζει  την κατακλείδα του κειμένου του ΑΒ με το αίτημα για την «πολιτική νεωτερικότητα της τρίτης φάσης του κομμουνισμού» δεν διακρίνει  την αξιολόγηση της πανδημίας υπό το πρίσμα μιας «πολιτικής της Αλήθειας» .Τελικά δεν βλέπει τις πραγματολογικές επισημάνσεις του ΑΒ στο πλαίσιο μιας πολιτικής της "αλήθειας" της "υλιστικής διαλεκτικής"  όπου προφανέστατα η πανδημία μπορεί κάλλιστα να είναι μια "ουδετερότητα" . Χωρίς ορατό το αίτημα της ριζικής πολιτικής του «Συμβάντος» όλες οι γνωματεύσεις του ΑΒ φαντάζουν σχεδόν εξωφρενικές στα μάτια μιας συγκεκριμένης αριστερόφωνης διανόησης: «ο Μακρόν τα πάει ανεκτά, δεν γίνεται τίποτα το καινούργιο κλπ»

Κατά την ταπεινότατη γνώμη μου το έργο του ΑΒ είναι αν μην τι άλλο εξαιρετικά πρωτότυπο, σχεδόν εκκεντρικό. Όμως όπως σε όλους τους  μεγάλους φιλόσοφους σε αυτό το έργο υπάρχουν διαβαθμίσεις, επίπεδα  και αναγνώσεις που ξεπερνούν και τον πολίτη Badiou. Είναι κοινότοπο να θυμίσουμε την δείλια και σχεδόν εξαχρείωση του πολίτη Heidegger ο οποίος οικοδόμησε ένα από τα πιο σημαντικά πνευματικά δημιουργήματα. Έτσι και ο Badiou κινδυνεύει από φίλους και εχθρούς  που απλώς βλέπουν ένα συμπαγή Μπαντιουσιμό για να υπερασπίσουν η να κατατροπώσουν. 

Τουλάχιστον πριν τον κρίνουν ας τον διαβάσουν προσεκτικά

Εικόνα : Braiden Bugazzi