Hollywood Critical Theory : 1-0

 

 

Tο τελευταίο Mission Impossible (πηγή) βασίζεται σε ένα γνωστό μοτίβο : οι μυστικές υπηρεσίες έχουν ανεξέλεγκτες εστίες οι οποίες αυτονομούνται απολύτως. Οι αυτόνομοι πόλοι διαθέτουν χρηματικούς πόρους, τεχνολογία και υποκαθιστούν τους άλλοτε κλασσικούς «κακούς» («παραπέτασμα», παρανοϊκοί ιδιώτες κλπ) .O Ethan Hunt - Tom Cruise όπως παλαιότερα  ο Bourne –Matt Damon  (πηγή) ευρίσκονται σε μια ασφυκτική παγίδα καθώς ευρίσκονται αντιμέτωποι με την επίσημη Cia αλλά και τις αυτόνομες μυστικές καινοφανείς δομές. Η αλλαγή της φυσιογνωμίας του «κακού» δεν είναι απλή: από τον απόλυτο εξωτερικό εχθρό ευρισκόμαστε με στον εσωτερικό κίνδυνο ο οποίος προκύπτει ως κληρονομική ασθένεια ή  ως καρκινική μετάλλαξη. Με  το γνωστό  χονδροειδή ,σχεδόν αφελή τρόπο η Cia περιγράφεται μονίμως  ως μια δυνητική πηγή ανωμαλίας όπου διαρκώς ελλοχεύει ο κίνδυνος τεράστιων εκτροπών.

Μεταξύ του   Ethan Hunt - Tom Cruise και του Bourne –Matt Damon υπάρχει  μια διαφορά: Ο Crusie  είναι απομονωμένος αλλά κυρίαρχος διαθέτει πόρους και έχει διαρκείς επαφές με μια ομάδα εμπιστοσύνης. Ο  Matt Damon είναι κυριολεκτικά εξουθενωμένος και μόνος . Δεν έχει μνήμη, έχει λιγότερους πόρους και είναι κυριολεκτικά απομονωμένος. Με όρους κοινωνιολογίας ο ένας είναι ένα «στέλεχος» και ο άλλος «εργάτης». Ο Ethan προκαλεί μια ηθική επαναφορά στην «υπηρεσία» καθώς τελικά είναι αλώβητος αλλά ο Bourne ευρίσκεται σε ένα διαρκή πόλεμο καθώς η ψυχική του κατάσταση ο βίος του έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα. Ο ένας είναι αδικημένος Manager o άλλος θύμα «εργατικού» ατυχήματος με ανήκεστο βλάβη

Η διαφορά Ethan – Bourne έχει την ρίζα της στο εξήντα. Τότε ο James Bond του  Connery καθιερώθηκε  ως  ιδανική φιγούρα ,εμφανίζεται ο Michael Caine στον «Φάκελο Ipcress» (πηγή). Εδώ ο πράκτορας είναι αδύνατος εξαρτημένος ,ένας looser θύμα των μυστικών υπηρεσιών. Σε ένα μοναδικό σκοτεινό κινηματογραφικό κόσμο τύπου Κάφκα σκιαγραφήθηκε ο πρώτος πράκτορας -«εργάτης» θύμα μιας εσωτερικής ίντριγκας του «συστήματος».

Με κάποιο τρόπο η ανάδυση των δυναμικών αυτονόμησης, της διόγκωσης μιας πτυχής από ένα πολύπτυχο , της καρκινικής εξάπλωσης  , όλη αυτή η μορφολογία του εσωτερικού πολλαπλασιασμού αντιστοιχεί σε επίκαιρες συζητήσεις της συγκυρίας. Με κάποιο τρόπο η ρουτίνα της αδράνειας παραπέμπει στον διπολικό κόσμο του Bond με τους προφανείς κακούς «εκτός» , ενώ προφανώς κινούμαστε σε μορφολογίες ενδόρρηξης , ενδοσυστημικών ρηγμάτων  «εντός».

Ο S.Zizek δημοσίευσε ένα άρθρο για τη συγκυρία (πηγή). Η μετάφραση του δημοσιεύθηκε στην Εποχή.

Παρότι ο Zizek εμφανίζεται ως εισηγητής των πιο ανοικτών αναγνώσεων της κριτικής θεωρίας , επιχειρώντας να δικαιολογήσει την αναμενόμενη Συριζαική  προσχώρηση  , επαναφέρει τη συζήτηση με τα εργαλεία ενός μαρξισμού ala Dia- Mat. Αντί να εμπλακεί στη δυσκολία ερμηνείας μιας εσωτερικής ανάδυσης καταφεύγει στην ευκολία του διπολικού σύμπαντος. Αντί να ομολογήσει πως η καταγωγή , η συγκρότηση και η ιδεολογία των κυρίαρχων υπομάδων που οριζοντίως συναρμόζονται στο κρατικό-κομματικό πλέγμα όρισαν τελικά την εθνική συναίνεση της υπογραφής πλάθει μια γραμμική εξήγηση από την παράδοση της γ διεθνούς. Ο «λαϊκός – εργατικός» Συριζα συγκρούεται με τον παγκόσμιο καπιταλισμό , συμβιβάζεται προσωρινά ,ανασαίνει και θα αντεπιτεθεί οσονούπω.

Για την τεκμηρίωση της άποψης του επιστρατεύεται ένα ψεύδος ολκής το οποίο ούτε η Εστία θα τολμούσε να εκστομίσει. Σύμφωνα με τον Slavoj στην Ελλάδα έχουμε ένα στρατό 2 εκατομμυρίων ( !!)  δημοσίων υπαλλήλων ο οποίος το τελευταίο επτάμηνο σαμποτάρισε , εν είδει , λευκής αντεπανάστασης ένα λαϊκό-προλεταριακό ρεύμα στην κυβέρνηση. Γράφεται :

Why? Because Greece was obviously not prepared for the brutal pressure from the EU—and next time, it must be. Until now, the Syriza government has operated without really controlling the state apparatus, with its 2 million employees.(πηγή)

Το πρόβλημα προφανώς δεν είναι το σόφισμα του Ζιζεκ.

Με κάποιο παράδοξο τρόπο το Χόλυγουντ είναι πιο πολιτικό από τον κριτικό φιλόσοφο.

Πιο έγκαιρα μετατόπισε τον προβληματισμό του από την διαμάχη «καλού-κακού», «έσω-έξω»  στη διερεύνηση του εσωτερικού αναπολλαπλασιασμού: η σύγχρονη πλοκή δεν μπορεί να εξαντληθεί στην ανάλυση δύο εξωτερικών πόλων αλλά στην κατανόηση των εσωτερικών κόμβων που αναδύονται και δημιουργούν ένα πολύπτυχο εξουσιών και επιλογών. Τα τεκταινόμενα του τελευταίου δίμηνου ορίζονται κυρίως από το πώς ένα πλέγμα διευθετήσεων και συμφερόντων βαθιά εντός του κυρίαρχου σχηματισμού αναδιατάσσεται (πηγή)  και νομιμοποιεί ηθικά εκσυγχρονιστικές αλλαγές τις οποίες οι ενδογενείς δυνάμεις δεν είχαν το δυναμικό να περατώσουν. Δεν έχουμε ένα  εμμενώς «αριστερό» ρεύμα που «συμβιβάζεται» αλλά αντιστρόφως μια ασθμαίνουσα νομιμοποίηση ενός αναγκαίου εκσυγχρονισμού από φορείς που συμμετέχουν ήδη στον  κατακερματισμό . Τα συμφέροντα αυτά σωρεύονται πέριξ των ευρωπαϊκών κονδυλίων  και απλώς ονοματίζουν ως «αριστερά» μια ρητορεία καλών προθέσεων η οποία εξευγενίζει τους καταναγκασμούς.

Αν αναλύαμε τη συγκυρία με όρους κριτικής αποτίμησης ενός ενεστώτος καπιταλισμού, τότε δεν έχουμε κανενός είδους «αριστερή-αντικαπιταλιστική» προώθηση αλλά αντίστροφα έχουμε περαιτέρω ηθική νομιμοποίηση του ενεστώτος μέσα ενός «πένθους» των «καθαρών».

Tom Cruise Zizek σημειώσατε ένα

Τεχνικές μεταμόρφωσης

Τα σταθερά χαρακτηριστικά της συγκυρίας είναι δεδομένα από καιρό. Η δυναμική έκφραση των αντίρροπων συμφερόντων , ο συγχρονισμός των πολιτικών επίδικων , η αρχιτεκτονική των πολιτικών κομμάτων φανέρωναν από καιρό ενός τύπου συμβιβασμό ( πηγή, πηγή , πηγή ). Εκείνο που ήταν τόσο αναπάντεχο ήταν ότι η μερίδα του αριστερόφωνου αστικού κομφορμισμού ήταν σε τόση απόσταση από την μικρή και ασθμαίνουσα επιχειρηματικότητα έτσι ώστε ανερυθρίαστα , κυνικά τόλμησε να ρισκάρει την οριακή σταθερότητα και τελικά να οδηγήσει στα capital control. Πίσω από την υπερβολική ηθικολογία, τον αμετροεπή εκτραχηλισμένο λόγο για τα «λαϊκά συμφέροντα» αναδύθηκε μια στεγνή τεχνική βούληση για «ξεκαθάρισμα» των μικρών δομών της αυτό-απασχόλησης. Ταυτόχρονα  ως κακέκτυπο εκφράσεων  του πολιτικού Ισλάμ (πηγή)  ο συριζαικός κομφορμισμός  περιστέλλει όλη την πολιτική θεματολογία σε μια σειρά προταγμάτων για τις προθέσεις, τον κόπο και το ήθος των πολιτικών στελεχών. Η φρικώδης μελωδία για τους φτωχούς εργατικούς ηθικούς συνταγματάρχες ακούεται ως κακόφωνη διασκευή από τους πιο αναπάντεχους μουσικούς παραγωγούς .

Ενώ λοιπόν η διαδρομή δεν είναι αναπάντεχη ,επιχειρείται μια ελεγχόμενη αλλαγή, μια συνειδητή μετατροπή έτσι ώστε να εμπεδωθούν καλύτερα οι σταθερές του εγχειρήματος των μνημονίων. Φαίνεται πως  οι ενδογενείς δυνάμεις για να κατασταλεί ο παραλυτικός κατακερματισμός είναι ιστορικά καχεκτικές ,έτσι η «εκ των άνω» επιβολή μέσω των μνημονιακών  «προαπαιτούμενων»  έγινε ιστορικά αναπόδραστη. Ο οκταετής  , τουλάχιστον, μνημονιακός κύκλος εκφράζει την αποτυχία μιας αυτόνομης εσωτερικής προσπάθειας αλλά και την ισχυρή βούληση για την συνέχεια της προσπάθειας μέσω ενός πολιτικού τεχνάσματος: της αποδοχής της «ιδιοκτησίας» ενός αυταρχικού   εκσυγχρονισμού μέσω μιας αρχικά πολωτικής ( 10-14) και αργότερα παρηγορητικής έκφρασης (15-18) .Δεν χρειάζεται μεγάλη ανάλυση για να τεκμηριώσουμε πως ο συριζαικός κομφορισμός  μέσω του «κλαυθμού του εκβιασμού»  προσφέρει την μέγιστη ηθική νομιμοποίηση στον αυταρχικό εκσυγχρονισμό επομένως ουδείς στις Βρυξέλες και το Βερολίνο διανοείται να τον αμφισβητήσει πλέον.

Το στρατηγικό δίλλημα των μνημονίων παραμένει : έξοδος μέσω της εφαρμογής τους ( Πορτογαλία, Ιρλανδία, Κύπρος) ή μέσω της ανεπιτυχούς  ως τώρα προσπάθειας να εκβιαστεί ο τερματισμός τους ως πολιτική απόφαση ( Σαμαράς μετά τις Ευρωεκλογές, Τσίπρας μέχρι τα Capital Control). Φαίνεται πως υπόρρητα προκρίνεται η πρώτη εκδοχή παρότι στην κοινωνία μια βουλησιαρχική στάση για την υπεροχή της «πολιτικής» λύσης είναι εδραία. Η πόλωση μεταξύ της μιας πολιτικής επιλογής για την «έξοδο μέσω εφαρμογής» και μιας λαϊκής  διάθεσης για την έξοδο «μέσω αγώνων» δημιουργεί ένα κενό. Αυτό το κενό μπορεί να καλυφθεί από ένα νέο «αντισυστημικο» ρεύμα που διαμορφώνεται τώρα. Ανεξάρτητα από τις αντιρρήσεις ο αριστερός πόλος της «πολιτικής  εξόδου»  ( Λαε, ΚΚε, Ανταρσυα) εκφράζεται με συνέπεια και πολιτική ηθική.

Για την τριετή παράταση του αυταρχικού εκσυγχρονισμού οι ευθύνες των κυνικών ηθικολόγων του Μαξίμου είναι μεγαλύτερες από τις ανεπάρκειες της Σαμαρικής διαχείρισης. Και η καλύτερη τιμωρία θα είναι η υποχρεωτική τους συνύπαρξη στην κυβέρνηση με το κουτσαβακικό δεξιό μόρφωμα.

Για μια τέτοια  εξέλιξη θα χρειαστούν μερικές ιδέες μεταμόρφωσης.

Πολλές φορές  κατά την «άγρια» φάση της αντιμνημονιακής περιόδου η Αργεντινή εμφανίστηκε ως ιστορικό αντίστοιχο της κρίσης μας. Η χαρακτηριστική εικόνα του ελικοπτέρου που διασώζει τον De la Rua από την κορυφή ενός κρατικού κτιρίου συμβόλισε την απαίτηση για μια ανατροπή της κυβέρνησης της χρεωκοπίας. Κι’ όμως από την αντιστοίχηση με τη θυελλώδη αλλαγή στην Αργεντινή, έχει διαφύγει μια πιο εντυπωσιακή απόδραση. Ο υπουργός Οικονομίας  Domingo Cavallo είχε γίνει από καιρό αντικείμενο δυσαρέσκειας και οι διαδηλωτές τον αποδοκίμαζαν συγκεντρωμένοι στο Υπουργείο φορώντας καρναβαλικές μάσκες με το πρόσωπο του. Όταν ο Cavallo ευρίσκεται απομονωμένος στο Υπουργείο και κινδυνεύει από λιντσάρισμα, τότε βρίσκει την απόλυτη λύση: φορά την καρναβαλική μάσκα που τον διακωμωδεί και δραπετεύει μέσα στο πλήθος. Ο Cavallo γίνεται μια καρικατούρα του εαυτού του και αυτός ο καρναβαλικός εαυτός του τον διασώζει. Ο εκκεντρικός Zizek έχει δώσει μια εξωφρενική εξήγηση: στην Αργεντινή  η Λακανική ψυχαναλυτική σχολή είναι παραδοσιακά ισχυρή  και επομένως ο Cavallo γνωρίζει ότι «το πρόσωπο είναι τελικά η καλύτερη του μάσκα» (1). Ο μασκοφόρος  Cavallo  δεν είναι ένας ψεύτικος ως «απάτη» αλλά απολύτως είναι  τόσο Cavallo όσο όλες οι εκδοχές του Cavallo.

Στο κλασσικό γιγαντιαίο μυθιστόρημα του Robert Musil «Ο ‘Άνθρωπος χωρίς Ιδιότητες» ο υπερσυναισθηματικός ήρωας Urlich εμφανίζεται να μεταμορφώνεται  προσωρινά αλλά επώδυνα. Ο Urlich είναι αντιφασίστας και φανατικός καπνιστής. Όταν ξαφνικά βρίσκεται χωρίς τσιγάρα ορμάει έξω από το σπίτι του , χωρίς να συνειδητοποιήσει ότι  γίνεται μια τεράστια φασιστική διαδήλωση. Μέσα στον κόσμο ο Urlich δυσκολεύεται να φτάσει στο καπνοπωλείο και ως μοναδική λύση έχει να αρχίσει να συμμετέχει στα συνθήματα της διαδήλωσης και ως μέρος της να την διασχίσει κάθετα. O Musil περιγράφει  αριστοτεχνικά   πως ο Ulrich σχεδόν έχει παρασυρθεί ασυνείδητα στην φασιστική ροή και χρειάζεται τελικά ένα ξύπνημα για να ξεφύγει.  

Η καρναβαλική μάσκα αλλά και η αδρανής συνύπαρξη με τον φασισμό είναι τεχνικές μεταμόρφωσης που κάπως λειτουργούν. Οι δικοί μας κυνικοί ηθικολόγοι  επιλέγουν και τις δύο : άλλοτε παρηγορητικές  τηλεπερσόνες φορούν τη μάσκα της συμπόνιας  για τους πολλούς , άλλοτε ομολογούν πως αναμειχθήκαν με τον όχλο των αντιπάλων προσωρινά μέχρι το επόμενο καπνοπωλείο. Ο Carvallo κατέληξε στη φυλακή και ο Ούλριχ έμεινε ένας αιώνιος ημιτελής.

(1 )   S.Zizek .The Parallax View p.27

Πέραν του "καλού" και του "κακού". Ο κίνδυνος του copy paste Ερντογανισμού

 

 

 

 

 

Η περίοδος μετά το τριπλό συμβάν ( δημοψήφισμα ,  capital controls,  συμφωνία ) διαφαίνεται σκοτεινή. Η «επιτυχία» της κυβέρνησης να σοκάρει την οικονομία , να την  οδηγήσει σε χαμηλότερο επίπεδο με δυσμενέστερες προοπτικές διογκώνει ταυτόχρονα το συναίσθημα ανικανότητας που διακατέχει την κοινωνία. Μετά από πέντε χρόνια διαχείρισης της κρίσης με διάφορα πρόσημα φαίνεται η αναλυτική και εκτελεστική ανικανότητα των αρμόδιων διαχειριστών. Ο Γαπ δεν μπόρεσε να οργανώσει καν τη δική του άποψη για την  διαχείριση της κρίσης, ο Σαμαράς επέτυχε μακροοικονομικές αντιστροφές   τις οποίες δεν μπόρεσε να περατώσει και να μετατρέψει σε στοιχειώδη πολιτική υποστήριξη , ενώ ο Τσίπρας επένδυσε την αποτυχία του με την πιο παρηγορητική συμπονετική ρητορεία. Είναι οξύμωρο αλλά ο πρώτος που προσπάθησε να δώσει συμπονετική εξήγηση μιας πολιτικής πράξης ήταν ο Γλύξμπουργκ. Επικαλέστηκε πόσο θλιμμένος ήταν στην φωτογραφία με τους Απριλιανούς για να εξηγήσει την δύσθυμη προσχώρηση του. 

Οι πολιτικές ελίτ εμφανίζουν σημάδια εκτελεστικής παράλυσης όχι μόνο συγκρινόμενες με τις ιστορικές ανάγκες της εποχής αλλά κυρίως απέναντι στις δικές τους αυτοδεσμεύσεις. Έχουμε ασθμαίνοντα εκσυγχρονισμό, ατελή συντηρητική διαχείριση και  μια αριστερόφωνη πλήρη υπαναχώρηση.

Με την κυβέρνηση σε αμηχανία, τις κρατικές δομές να τρεκλίζουν, με το αίσθημα της ανικανότητας παντού, η κοινωνία μπορεί να βρεθεί σε περαιτέρω αποσάθρωση. Στην προηγούμενη περίοδο υο κοινωνικό κεφάλαιο αποδείχθηκε μεγαλύτερο του αναμενόμενου και αναχαίτισε σε ένα βαθμό μια διευρυμένη πτώση. Ωστόσο παραμένει αίνιγμα κατά πόσο η κοινωνική αλληλεγγύη εκτός του λεγόμενου «κοινωνικού κράτους» μπορεί να αντέξει το νέο σοκ.

Εδώ και μερικές εβδομάδες η κυβερνητική αφήγηση ρέπει προς την πιο αντιπολιτική ηθικολογία : το τεκμήριο της «επιτυχίας» είναι οι αγαθές προθέσεις, ο κατατεθειμένος μόχθος στις διαπραγματεύσεις. Τα αποτελέσματα έχουν δευτερεύουσα σημασία καθώς αυτά φωτίζονται από τον υπέρτερο ηθικό εξοπλισμό. Το τρίτο μνημόνιο καθίσταται το απόλυτο πολιτικό πρόγραμμα λιτότητας με την ισχυρότερη ηθική επιβεβαίωση.

Η ανυπόφορη κυβερνητική ηθικολογία κινδυνεύει να δημιουργήσει μια νέα ασύμμετρη συναίνεση : Ας ψάξουμε τους νέους ηθικούς κυβερνήτες. Επαναφέρονται δια της πλαγίας  οι φρικαλέες προκείμενες του φασιστικού προτάγματος: ελλείψει πολιτικών ταξινομήσεων το μοναδικό επίδικο είναι η καλή προαίρεση των κυβερνητών ,ας αναζητήσουμε τους νέους «αμόλυντους».

Η εκτραχηλισμένη κυβερνητική ηθικολογία διαμορφώνει και άλλους κινδύνους

Σε συνθήκες παρατεταμένης δυσπραγίας η ενεργός αλληλεγγύη , η πραγματοποιημένη ηθική προσταγή είναι το μοναδικό αντίβαρο. Όταν ο πολιτικά κυρίαρχος στοιχειοθετεί την ηγεμονία του στην επαναλαμβανόμενη μοραλιστική υπεροχή , όταν τελικά αντιμετωπίζει το πρόβλημα ΤΙΝΑ ( there is no alternative) μέσω μιας εκτροπής του πολιτικού επίδικου στην περιοχή της ηθικολογίας , οδηγεί σε ένα «υποβιβασμό»  του πεδίου του πολιτικού ανταγωνισμού. Η αδυναμία να οριοθετηθεί πολιτικά η ασκούμενη πολιτική , η υπεκφυγή μέσω της «ηθικής καθαρότητας» τελικά θα συμπτύξει το πολιτικό με το κοινωνικό. Αυτή η σύμπτυξη είναι ο πυρήνας του Πολιτικού Ισλάμ. Η δυναμική του Τσίπρα τον οδηγεί στον πρώιμο Ερντογανισμό όπου ο ηγέτης δρα πολιτικά ως ηγέτης ενός πληβειακού ηθικού ρεύματος. Όμως ο Ερντογάν είχε και μια συγκροτημένη ιδεολογική στοίχιση  πολύ πριν επιχειρήσει το σχέδιο του (πηγή). Στην περίπτωση Τσίπρα η διαχείριση ενός υπαρκτού ή φαντασιακού εκσυγχρονισμού γίνεται κυριολεκτικά εν κενώ.

Η σύσταση του Μπαλτά να προσφέρει το κόμμα του Συριζα νερά στους πάσχοντες στις ουρές , υποδηλώνει ακριβώς αυτή την «έκπτωση» του πολιτικού στο κοινωνικό και προσπαθεί να προβάλει την ονομαστική ηθική ως καθολικό κομματικό πρόταγμα. Όσο η διαχείριση του τρίτου μνημονίου δεν γίνεται μέσω μιας πολιτικής διαδικασίας αυτοκριτικής των θεμελιωδών της Συριζαικής υπόσχεσης , τόσο ρέπει προς ένα πολιτικό αταβισμό ο οποίος δεν είναι εκτός των υποσχέσεων της κοινωνίας (πηγή).

Κινδυνεύουμε να μετατραπεί η τρέχουσα ηγεμονία Τσίπρα σε μια πολιτική καθίζηση, όπου τελικά γίνεται ένας πόλεμος «καλού» «κακού». Με την έννοια αυτή η «πολιτικοποίηση» που προσφέρουν οι αντιρρησίες του Συριζα είναι σημαντική προσφορά στη δημοκρατία. Επαναφέρουν την πολιτική σε ένα ρεύμα το οποίο σχηματίζεται δυναμικά ως καινοφανής Ερντογανισμός ala Ελληνικά . Ο Ερντογανισμός δεν τα πήγε άσχημα , όμως επειδή οι αντιγραφές πάντα αποτυγχάνουν καλό είναι να μην μας συμβεί.