Tel Aviv - Athens

Οι εκλογές στο Ισραήλ τελείωσαν με την νίκη του Νετανιάου  ( το χ είναι ελληνική ευφωνική εφεύρεση). Οι εγχώριες αναλύσεις  ανέδειξαν την νέα ισορροπία δεξιάς αριστεράς . Ωστόσο έτσι κοντεύει να χαθεί η «μεγάλη εικόνα»:

Το Ισραήλ έχει μια σειρά από προβλήματα με επίδικα οξείας διλληματικής μορφής, έχει μια από τις πιο ανεπτυγμένες τυπικές δημοκρατίες, λειτουργεί με ανόθευτη απλή αναλογική.  Εντός αυτού του περιβάλλοντος έχει σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης, μέσο εισόδημα 50 % πάνω από το αντίστοιχο της Ελλάδος και οικονομική διάρθρωση που απλώς είναι απώτατο ρητορικό όραμα της εγχώριας ιδεοκίνησης.

Το Ισραήλ είναι πολύγλωσσο, πολυθρησκευτικό, με τα πιο αντίρροπα πολιτιστικά ρεύματα ενεργά και διεκδικητικά να διεγείρουν την δημοκρατική ισορροπία συνεχώς και σε υψηλούς τόνους. Αυτή η ερεθισμένη συγκρουσιακή μορφή αντί να είναι παράγοντας βύθισης είναι τελικά παράγοντας ανάπτυξης. Κοσμικοί δυτικόφιλοι, ορθόδοξοι εβραίοι διαφόρων αποχρώσεων ( οι πιο ιδεολόγοι αρνητές στράτευσης ) , άραβες κοσμικοί, άραβες χριστιανοί, άραβες μουσουλμάνοι, ρωσόφωνοι, εσκενάζι, σεφαρντίδες, φονταμεταλιστές , punk,αριστεριστές, καλλιτέχνες στην πρωτοπορία κλπ κλπ συνθέτουν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κοινωνικά μάγματα παγκοσμίως. Όλοι αυτοί επιζούν με το συνεχές τραύμα της Γάζας και της Δυτικής όχθης και όμως η συγκρουσιακή τους συνύπαρξη λειτουργεί όπως η κλασσική μπαταρία : οι αντίθετοι πόλοι παράγουν ενέργεια.

Η πλουσιοπάροχη Ισραηλιτική σύγκρουση δεν μας είναι άγνωστη. Με αντίστοιχο τρόπο η Ελληνική ιστορία είναι γεμάτη από περιόδους όπου η σύγκρουση, η διαμάχη, η πόλωση συνυπήρξε με ένα ηθικό και εργασιακό ήθος που τελικά παρήγαγε ανάπτυξη και συνύπαρξη.  Η ιδέα της ανάπτυξης μέσα από τάξη και ησυχία είναι τυπικός συντηρητικός μύθος και δεν έχει επιβεβαιωθεί στην Ελληνική και Ισραηλιτική περίπτωση

Κι’ όμως ξαφνικά η Ελληνική περίπτωση χάνει το δυναμισμό της. Αντί η σύγκρουση να είναι έκφραση αδιοχέτευτου πλεονάσματος, έχει γίνει σύγκρουση απελπισίας, επιστροφής του χαμένου παράδεισου, έχει γίνει τελετή  μαρτυρίου νοηματοδοτημένου   ως ολική αδυναμία.

Φαίνεται πως εκτός από την έλλειψη των  χρηματικών  πόρων, αρχίζει να αναδύεται μια έλλειψη ανθρώπινου  ηθικού και ιδεολογικού πλεονάσματος . Ποιά κοινωνικά πλέγματα και ρεύματα μπορούν να «τραβήξουν» την κοινωνία στον «παλιό καλό» συγκρουσιακό δρόμο της ανάπτυξης;

 Η κλασσική αριστερόφωνη  πρόταση ενώ ρητορικά αναφέρεται σε μια μεγάλη κοινωνία των «εκτός» , ξέρουμε ότι τελικά έχει ανάγκη από δυναμικές μειοψηφίες   για να πυροδοτήσει κύκλους έξαρσης. Οι δυναμικές μειοψηφίες είναι πολιτιστικές, πολιτικές, επιχειρηματικές και ετερογενείς μεταξύ τους. Την δεκαετία του 50 όταν η Ελλάδα ήταν διχασμένη είχαμε το δυναμικό φαινόμενο, όπου  η κοινωνική εγγράμματη αριστερά  αποκλεισμένη από το κράτος τελικά να γίνει ο μοχλός μιας δυναμικής ιδιωτικής οικονομίας. Τα μυθιστορήματα του Μάρκαρη έχουν περιγράψει αυτές τις παράδοξες πλοκές ζωής, ιδεών, πρακτικών. Όπως και στο Ισραήλ του 15 ο συγχρονισμός ενός οξύτατου ανταγωνισμού παρήγαγε μια διεγερμένη διεκδικητική   δημοκρατική απαίτηση. Αλλά και η συντηρητική Ελλάδα των σταθερών αξιών της περιστολής δείχνει να έχει μην μπορεί να ξεφύγει από το πιο σκληρό κορσέ της. Ενώ η κοινωνία αποδέχτηκε την συντηρητική καταλλαγή ως έδαφος στοιχειώδους ανασυγκρότησης τελικά η συντηρητική παράταξη πνίγηκε μέσα στα απόνερα της.

Όμως σήμερα στην Ελλάδα του 15 είναι δύσκολο να δούμε τον αναδυόμενο Ελληνικό δυναμισμό της παραγωγικής σύγκρουσης. Η γενιά των σαραντάρηδων της κυβέρνησης παραπέμπει περισσότερο στον ρητορικό ψευδοαντικονφορμισμό πασοκικής κατασκευής του 80. Οι αυθεντικοί outsiders μέσω των άπειρων δικτύων της ελληνικής πολυσθένειας  βρίσκουν ισορροπίες στα χαμηλά των απαιτήσεων της βιοπάλης. Ο ελληνικός παραγωγικός «εξαιρετισμός» είναι ο πιο αδύνατος σχετικά στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Είναι τώρα δέκα εβδομάδες όπου η πάλαι ποτέ συγκρουσιακή δυναμική Ελλάδα, ναρκισσεύεται για την πρωτοφανή επιτυχία να βρίσκει ευρώ στα ΑΤΜ. Εύχομαι να κάνω λάθος αλλά μήπως μένουμε από ανθρώπινους πόρους; 

Ο οικόσιτος χοίρος και ο Herr Frugger

Η πρόσφατη τηλεοπτική εικόνα του Χαρδούβελη στην Τσαπανίδου παρέπεμπε στον γνωστό  φοβικό ήρωα του Λαζόπουλου «άει χάσου» :  Μια συνεσταλμένη  φιγούρα , με ύφος προς το πάτωμα,  βλέμμα παρθένου θεατή πρώτη φορά σε splatter  , τρεμάμενη φωνή. Ανεξάρτητα από την ηθική ή νομική εκτίμηση της συμπεριφοράς του η εικόνα ήταν συντριπτική. Στον αντίποδα του νάρκισσου κοσμοπολίτη Βαρουφάκη ο Χαρδούβελης  εμφανίστηκε ως η προσωποποίηση της απόλυτης «μούχλας».

Ο φουκαράς Χαρδούβελης είναι ταυτόχρονα  ακούσιο θύμα μιας ετυμολογικής σύμπτωσης. Χαρδούβελης είναι ο κρίκος που φοράνε στη μύτη των  οικόσιτων γουρουνιών για να μη σκάβουν (πηγή)

Εκεί όμως που μας εντυπωσίασε ο Υπουργός ήταν η δυσανεξία του προς τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Μας αποκάλυψε την φοβία του προς ποσά άνω των δέκα χιλιάδων ευρώ για τα οποία δεν εμπιστεύεται την ηλεκτρονική μεταφορά τους. Μεταξύ μας ο φόβος προς τις αόρατες μεταφορές δεν είναι αδικαιολόγητος. Η ίδια η λέξη Τηλεπάθεια, ενώ σηματοδοτεί την ικανότητα εμπειρίας του επέκεινα, ουσιαστικά δεν είναι παρά μια πάθηση, μια ασθένεια. Οι πρόγονοι μας αναφέρονταν στην Τηλεπάθεια μόνο ως μεταφορά συναισθημάτων δηλαδή πόνου, όμως εμείς το γενικεύσαμε στα πάντα.

Η οργανική καθυστέρηση του Χαρδούβελη προς τις αόρατες μεταφορές είναι ανεξήγητη. Ιστορικά οι άνθρωποι της χρηματοοικονομικής διαχείρισης είχαν τόσο καλή σχέση με το αόρατο.

Ο ζάμπλουτος Γερμανός Anton Fugger χρηματοδοτούσε τις ναυτικές εξερευνητικές αποστολές με αντίτιμο την αναγνώριση της ευγενείας του μέσω μιας δωρεάς τίτλου από τους βασιλείς. Πρόσφατα τεκμηριώθηκε πως ήταν ο μεγαλύτερος χρηματοδότης των αποστολών του Χριστόφορου Κολόμβου . Ο Fugger όμως είχε πολύ σύγχρονα ενδιαφέροντα : είχε την έμπνευση  να χρησιμοποιήσει την παραψυχολογία που τότε ονομαζόταν και ήταν   «μαγεία»  ως τεχνικό εργαλείο management της εποχής του

Η Anna Megerler ήταν φίλη και σύμβουλος του Fugger και τον μύησε στην τεχνική διαβάσματος της γυάλινης σφαίρας. Σύμφωνα με τις πηγές ο Fugger, μετά από αρκετά  μαθήματα έμαθε να  χρησιμοποιεί  την κρυστάλλινη σφαίρα. Αντί όμως να βλέπει το μέλλον  , προσπαθούσε να δει σε πραγματικό χρόνο μακριά : η μαγική τηλεπάθεια ως εργαλείο management. Είδε κάποτε στην γυάλα του τους υφιστάμενους του να χαζεύουν και έπραξε τα δέοντα της εποχής , δηλαδή μερικές εκτελέσεις ρουτίνας. Ιστορικά ο Fugger είναι ο πρώτος manager που προσπάθησε να διοικήσει με υψηλή τεχνολογία μέσω remote management (1)

Η πρωτοπόρος σύμβουλος όμως κυρία Megerler ,   συνελήφθη και προσήχθη στην δικαιοσύνη με την ενδιαφέρουσα κατηγορία της μαγείας, η οποία με τα τότε ειωθότα επέσυρε την θεαματική ποινή της καύσης στην πυρά. Επειδή όμως στην Μεσαιωνική Αλεμανία οι συστατικές επιστολές έπαιζαν ρόλο , μια επιστολή του πανίσχυρου Funger έσωσε την Frau Anna από το θανατηφόρο σπορ της λιποθυμικής στατικής πυροβασίας.       

Δεν φτάνει που ο κρίκος στην μύτη του γουρουνιού είναι φοβισμένος είναι και τουλάχιστον πέντε αιώνες  πίσω όσον αφορά την τεχνολογία.

  (1)  Τα στοιχεία από το P Sloterdijk “On the emerge of World System” 2013    

Qat Jambiya και φιλότιμο

Μέσα στην έξαρση της συγκυρίας ένα  κίνημα καταλαμβάνει την εξουσία με μια τυπική πολεμική επιχείρηση και το θέμα περνάει στα δευτερεύοντα. Αναφέρομαι στην Υεμένη όπου το Ισλαμικό  κίνημα Χούθι κατέλαβε το κτίριο της προεδρίας στην Σαναά, φυλάκισε προσωρινά τον πρόεδρο Χάντι και σταδιακά αποκτά τον διοικητικό έλεγχο της βόρειο δυτικής περιοχής.Η αλλαγή   αυτή επαναφέρει τον παλαιότερο διχασμό Βορείου Νοτίου Υεμενης, καθώς ο πρόεδρος που διέφυγε προσπαθεί να ελέγξει κρατικές δομές από την στρατηγική πόλη Αντεν, την πρωτεύουσα κάποτε της Νοτίου Υεμένης.

Η ιδιαιτερότητα της Υεμενικής αναταραχής είναι ότι είναι σχεδόν ενδημική, καθώς η χώρα ιστορικά διχάζεται από διάφορα κινήματα, ιστορικά ρεύματα και στρατιωτικές ελίτ. Η πηγή των προβλημάτων βρίσκεται στην μοναδική οικολογική γεωγραφική και εθνολογική θέση της χώρας.

Η Υεμένη καταλαμβάνει το  νοτιοδυτικό χώρο της αραβικής χερσονήσου, ο οποίος είναι ορεινός, με ελάχιστο ορυκτό πλούτο. Στον ορεινό σχηματισμό ζουν 28 εκατομμύρια , τα οποία στην περίοδο 60-80 βίωσαν μια θεμελιακή αλλαγή. Στο μικροκλίμα αυτό επί αιώνες οι Υεμένιοι κατόρθωναν να επιζούν με ολιγαρκή αυτάρκη τρόπο αξιοποιώντας τους ελάχιστους υδάτινους πόρους. Οι τοπικές οικονομίες στηριγμένες στην  αγροτική παραγωγή ήταν ικανές να ικανοποιήσουν βασικές ανάγκες ενώ τα λίγα αστικά κέντρα αναπτύσσονταν λόγω του εμπορίου. Η ορεινή και ημιορεινή Υεμένη με δύο μικρές περιόδους βροχόπτωσης ( άνοιξη και τέλος καλοκαιριού)  παρήγαγε  δημητριακά και την μοναδική ποικιλία καφέ.  Ο καφές της Υεμένης είναι πολύτιμος και γνωστός πολύ πριν η γιγαντιαία παραγωγή της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής της άπω Ανατολής πλημμυρίσει τις διεθνείς αγορές. ‘Άλλωστε η ποικιλία Μόκα οφείλει το όνομα της στο λιμάνι εξαγωγής στην Ερυθρά Θάλασσα.

Τα τελευταία σαράντα χρόνια, οι διατροφικές ανάγκες καλύπτονται από εισαγόμενα δημητριακά ο καφές είναι μια περιθωριακή παραγωγή για ελάχιστη εσωτερική κατανάλωση ενώ οι μικροί ελάχιστοι πόροι αναλίσκονται στη διογκούμενη παραγωγή του qat.Το qat είναι φυτό που έρχεται στην Υεμένη από την Αιθιοπία, αλλά τελικά ενσωματώνεται πλήρως στην Υεμενική καθημερινότητα. Το qat περιέχει μια πολύ μεταβλητή ποσότητα αμφεταμινών που εκλύονται με το σίελο. Οι Υεμένιοι μασουλάνε μπάλες qat για να εκλύσουν μια αμφισβητούμενη ποσότητα αμφεταμινών ενώ σπαταλάνε άπειρες ώρες για να διαλέξουν το υποτιθέμενο καλό qat από τις εκατοντάδες ανοικτές λαϊκές αγορές. Το qat έχει παγιδεύσει την Υεμένη σε ένα φαύλο κύκλο: Καταναλώνει υδάτινους πόρους και έχει δημιουργήσει μια χρονοβόρα κοινωνική τελετουργία (1).

Στο σύνθετο ορεινό περιβάλλον η οπλοφορία είναι καθολική. Οι Υεμένιοι φορούν στην μέση πάντα το ιστορικό σπαθί Jambiya, το οποίο είναι πολύ παραπάνω από ένα όπλο. Η Jambya αντλεί την αξία της από την ιστορία. Ο κάτοχος της συνήθως την έχει κληρονομήσει  και είναι υποχρεωμένος να την παραδώσει στην επόμενη γενιά. Η χρήση του σπαθιού για οποιοδήποτε λόγο αποτελεί μέρος της αξίας του. Στην αγορά της Σαναά πωλούνται Jambya αξίας εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ γιατί ανήκουν σε γνωστούς σείχηδες, έχουν χρησιμοποιηθεί σε μάχες ή εγκλήματα τιμής. Η ιστορική καθολική οπλοφορία ως κώδικας τιμής επιτρέπει να γενικευθεί η κατοχή και χρήση  πυροβόλων  τυφεκίων κλπ. Είναι λοιπόν σχεδόν φυσικό,  ένοπλες ομάδες κατά καιρούς να συσπειρώνονται για τοπικούς λόγους και δημιουργούν  οιονεί συνθήκες εμφυλίου.   

Ο κύριος όγκος του Υεμενικού πληθυσμού προσπαθεί να επιβιώσει σε μια συνθήκη ιστορικής εξέλιξης από μια σχεδόν αρχαϊκή δομή σε μια σύγχρονη κατάσταση μιας επαπειλούμενης  γενικευμένης δυσπραγίας. Δεν είναι τυχαίο πως λόγω αυτής αρχαικότητας η Υεμένη δεν συμμετέχει στoν οργανισμό για την οικονομική  συνένωση όλων των κρατών της Αραβικής χερσονήσου GCC. Ο χάρτης του GCC είναι όλη η χερσόνησος πλην της Υεμένης.

 Ωστόσο το ιδιόμορφο ορεινό περιβάλλον και οι μοναδικές εναλλακτικές που προσφέρει δεν έχει αφήσει τους Υεμένιους να περιπέσουν στην καταθλιπτική κατάσταση γενικευμένης φτώχειας του κέρατος της Δ.Αφρικής. Οι οικολογικές και αρχαϊκές αγροτικές ρουτίνες (2) των μικρών ορεινών καλλιεργειών που επιβιώνουν μέχρι σήμερα , έχουν στηρίξει μέχρι και σήμερα την Υεμένη να μην περιπέσει σε μια επαπειλούμενη ανθρωπιστική κρίση. Με ένα γνωστό σε εμάς τρόπο, οι Υεμένιοι έχουν ένα ψηλό φρόνημα σε αναντιστοιχία με τα ουδέτερα οικονομετρικά δεδομένα.

Η κατάσταση λοιπόν στην Υεμένη , παρότι έχει εξωτερικές συνάφειες με την κατάρρευση τύπου Λιβύης, Συρίας, Ιράκ έχει μια εσωτερική ιστορική προέλευση που με κάποιο τρόπο είναι ίσως και προδρομική. Η Υεμένη μόλις το 1990 έχει ενοποιηθεί άρα ο διαφαινόμενος κατακερματισμός είναι σχεδόν γνωστός.  

Στην πρώτη χώρα του καφέ, του qat, της Jumbiya το μέλλον δεν είναι άγνωστο μοιάζει τόσο πολύ με το αέναο παρελθόν.

(1)

Το qat θεωρείται πλέον ναρκωτικό , η κατοχή του τιμωρείται αμείλικτα .Όμως  η ενσωμάτωση του στην Υεμενική πραγματικότητα είναι αδύνατο να εκριζωθεί.

(2)

Αυτός ο οικολογικός σχηματισμός των μικρών δομών  δημιούργησε και τις συνθήκες επιβίωσης των μοναδικών Εβραϊκών αγροτικών κοινοτήτων οι οποίες διέσωσαν την Εβραϊκή γλώσσα στην πιο «καθαρή»  μορφή της. Ο αγροτικός Υεμενικός Εβραϊσμός έχει μια μοναδική ιστορία και απετέλεσε το αντικείμενο μιας ιστορικής πολεμικής επιχείρησης του 1949.