Qat Jambiya και φιλότιμο

Μέσα στην έξαρση της συγκυρίας ένα  κίνημα καταλαμβάνει την εξουσία με μια τυπική πολεμική επιχείρηση και το θέμα περνάει στα δευτερεύοντα. Αναφέρομαι στην Υεμένη όπου το Ισλαμικό  κίνημα Χούθι κατέλαβε το κτίριο της προεδρίας στην Σαναά, φυλάκισε προσωρινά τον πρόεδρο Χάντι και σταδιακά αποκτά τον διοικητικό έλεγχο της βόρειο δυτικής περιοχής.Η αλλαγή   αυτή επαναφέρει τον παλαιότερο διχασμό Βορείου Νοτίου Υεμενης, καθώς ο πρόεδρος που διέφυγε προσπαθεί να ελέγξει κρατικές δομές από την στρατηγική πόλη Αντεν, την πρωτεύουσα κάποτε της Νοτίου Υεμένης.

Η ιδιαιτερότητα της Υεμενικής αναταραχής είναι ότι είναι σχεδόν ενδημική, καθώς η χώρα ιστορικά διχάζεται από διάφορα κινήματα, ιστορικά ρεύματα και στρατιωτικές ελίτ. Η πηγή των προβλημάτων βρίσκεται στην μοναδική οικολογική γεωγραφική και εθνολογική θέση της χώρας.

Η Υεμένη καταλαμβάνει το  νοτιοδυτικό χώρο της αραβικής χερσονήσου, ο οποίος είναι ορεινός, με ελάχιστο ορυκτό πλούτο. Στον ορεινό σχηματισμό ζουν 28 εκατομμύρια , τα οποία στην περίοδο 60-80 βίωσαν μια θεμελιακή αλλαγή. Στο μικροκλίμα αυτό επί αιώνες οι Υεμένιοι κατόρθωναν να επιζούν με ολιγαρκή αυτάρκη τρόπο αξιοποιώντας τους ελάχιστους υδάτινους πόρους. Οι τοπικές οικονομίες στηριγμένες στην  αγροτική παραγωγή ήταν ικανές να ικανοποιήσουν βασικές ανάγκες ενώ τα λίγα αστικά κέντρα αναπτύσσονταν λόγω του εμπορίου. Η ορεινή και ημιορεινή Υεμένη με δύο μικρές περιόδους βροχόπτωσης ( άνοιξη και τέλος καλοκαιριού)  παρήγαγε  δημητριακά και την μοναδική ποικιλία καφέ.  Ο καφές της Υεμένης είναι πολύτιμος και γνωστός πολύ πριν η γιγαντιαία παραγωγή της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής της άπω Ανατολής πλημμυρίσει τις διεθνείς αγορές. ‘Άλλωστε η ποικιλία Μόκα οφείλει το όνομα της στο λιμάνι εξαγωγής στην Ερυθρά Θάλασσα.

Τα τελευταία σαράντα χρόνια, οι διατροφικές ανάγκες καλύπτονται από εισαγόμενα δημητριακά ο καφές είναι μια περιθωριακή παραγωγή για ελάχιστη εσωτερική κατανάλωση ενώ οι μικροί ελάχιστοι πόροι αναλίσκονται στη διογκούμενη παραγωγή του qat.Το qat είναι φυτό που έρχεται στην Υεμένη από την Αιθιοπία, αλλά τελικά ενσωματώνεται πλήρως στην Υεμενική καθημερινότητα. Το qat περιέχει μια πολύ μεταβλητή ποσότητα αμφεταμινών που εκλύονται με το σίελο. Οι Υεμένιοι μασουλάνε μπάλες qat για να εκλύσουν μια αμφισβητούμενη ποσότητα αμφεταμινών ενώ σπαταλάνε άπειρες ώρες για να διαλέξουν το υποτιθέμενο καλό qat από τις εκατοντάδες ανοικτές λαϊκές αγορές. Το qat έχει παγιδεύσει την Υεμένη σε ένα φαύλο κύκλο: Καταναλώνει υδάτινους πόρους και έχει δημιουργήσει μια χρονοβόρα κοινωνική τελετουργία (1).

Στο σύνθετο ορεινό περιβάλλον η οπλοφορία είναι καθολική. Οι Υεμένιοι φορούν στην μέση πάντα το ιστορικό σπαθί Jambiya, το οποίο είναι πολύ παραπάνω από ένα όπλο. Η Jambya αντλεί την αξία της από την ιστορία. Ο κάτοχος της συνήθως την έχει κληρονομήσει  και είναι υποχρεωμένος να την παραδώσει στην επόμενη γενιά. Η χρήση του σπαθιού για οποιοδήποτε λόγο αποτελεί μέρος της αξίας του. Στην αγορά της Σαναά πωλούνται Jambya αξίας εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ γιατί ανήκουν σε γνωστούς σείχηδες, έχουν χρησιμοποιηθεί σε μάχες ή εγκλήματα τιμής. Η ιστορική καθολική οπλοφορία ως κώδικας τιμής επιτρέπει να γενικευθεί η κατοχή και χρήση  πυροβόλων  τυφεκίων κλπ. Είναι λοιπόν σχεδόν φυσικό,  ένοπλες ομάδες κατά καιρούς να συσπειρώνονται για τοπικούς λόγους και δημιουργούν  οιονεί συνθήκες εμφυλίου.   

Ο κύριος όγκος του Υεμενικού πληθυσμού προσπαθεί να επιβιώσει σε μια συνθήκη ιστορικής εξέλιξης από μια σχεδόν αρχαϊκή δομή σε μια σύγχρονη κατάσταση μιας επαπειλούμενης  γενικευμένης δυσπραγίας. Δεν είναι τυχαίο πως λόγω αυτής αρχαικότητας η Υεμένη δεν συμμετέχει στoν οργανισμό για την οικονομική  συνένωση όλων των κρατών της Αραβικής χερσονήσου GCC. Ο χάρτης του GCC είναι όλη η χερσόνησος πλην της Υεμένης.

 Ωστόσο το ιδιόμορφο ορεινό περιβάλλον και οι μοναδικές εναλλακτικές που προσφέρει δεν έχει αφήσει τους Υεμένιους να περιπέσουν στην καταθλιπτική κατάσταση γενικευμένης φτώχειας του κέρατος της Δ.Αφρικής. Οι οικολογικές και αρχαϊκές αγροτικές ρουτίνες (2) των μικρών ορεινών καλλιεργειών που επιβιώνουν μέχρι σήμερα , έχουν στηρίξει μέχρι και σήμερα την Υεμένη να μην περιπέσει σε μια επαπειλούμενη ανθρωπιστική κρίση. Με ένα γνωστό σε εμάς τρόπο, οι Υεμένιοι έχουν ένα ψηλό φρόνημα σε αναντιστοιχία με τα ουδέτερα οικονομετρικά δεδομένα.

Η κατάσταση λοιπόν στην Υεμένη , παρότι έχει εξωτερικές συνάφειες με την κατάρρευση τύπου Λιβύης, Συρίας, Ιράκ έχει μια εσωτερική ιστορική προέλευση που με κάποιο τρόπο είναι ίσως και προδρομική. Η Υεμένη μόλις το 1990 έχει ενοποιηθεί άρα ο διαφαινόμενος κατακερματισμός είναι σχεδόν γνωστός.  

Στην πρώτη χώρα του καφέ, του qat, της Jumbiya το μέλλον δεν είναι άγνωστο μοιάζει τόσο πολύ με το αέναο παρελθόν.

(1)

Το qat θεωρείται πλέον ναρκωτικό , η κατοχή του τιμωρείται αμείλικτα .Όμως  η ενσωμάτωση του στην Υεμενική πραγματικότητα είναι αδύνατο να εκριζωθεί.

(2)

Αυτός ο οικολογικός σχηματισμός των μικρών δομών  δημιούργησε και τις συνθήκες επιβίωσης των μοναδικών Εβραϊκών αγροτικών κοινοτήτων οι οποίες διέσωσαν την Εβραϊκή γλώσσα στην πιο «καθαρή»  μορφή της. Ο αγροτικός Υεμενικός Εβραϊσμός έχει μια μοναδική ιστορία και απετέλεσε το αντικείμενο μιας ιστορικής πολεμικής επιχείρησης του 1949.