Περί Γραμματολογίας του Derrida ; όχι αλλά των Ikhuan as Safa.

 

Το μνημειώδες έργο του Derrida «Περί Γραμματολογίας» (1967) είναι το πιo αντιπροσωπευτικό του έργο. Η Γραμματολογία είναι μια εξέταση της σχέσης μεταξύλόγου και γραφής και είναι μια διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο ο λόγος και η γραφή αναπτύσσονται ως μορφές γλώσσας.

Ο Derrida υποστηρίζει ότι η γραφή συχνά θεωρείται ότι προέρχεται από τονλόγο, και λέει ότι αυτή η στάση έχει αντικατοπτριστεί σε πολλές φιλοσοφικές καιεπιστημονικές έρευνες για την προέλευση της γλώσσας. Λέει ότι η τάση ναθεωρείται η γραφή ως έκφραση του λόγου οδήγησε στην υπόθεση ότι ο λόγος είναιπιο κοντά από το γράψιμο στην αλήθεια ή στα λογότυπα του νοήματος και τηςαναπαράστασης. Εξηγεί ότι η ανάπτυξη της γλώσσας συμβαίνει μέσω μιαςαλληλεπίδρασης λόγου και γραφής και ότι λόγω αυτής της αλληλεπίδρασης, ούτε ηομιλία ούτε η γραφή μπορούν σωστά να περιγραφούν ως πιο σημαντικά για την ανάπτυξη της γλώσσας.

Η Γραμματολογία χωρίζεται σε δύο μέρη. Το Μέρος Ι τιτλοφορείται «Γράψιμοπριν από το γράμμα» και το Μέρος ΙΙ έχει τίτλο «Φύση, Πολιτισμός, Γραφή». ΤοΜέρος Ι περιγράφει παραδοσιακές απόψεις για την προέλευση της γραφής και εξηγείπώς αυτές οι απόψεις έχουν υποτάξει τη θεωρία της γραφής στη θεωρία του λόγου. φιλοσοφία (Rousseau's Essay on the Origin of Languages).

Όλη η θεματολογία και οι αναφορές του Derrida αντλούνται από τη λεγόμενη «Δυτική Φιλοσοφία».

Το 1997 ο Kees Versteegh ,καθηγητής Αραβικών και Ισλαμικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Nijmegen , στην Ολλανδία, δημοσιεύει το βιβλίου «Νάρκες στη Γλωσσολογική Σκέψη» . Σε αυτό παρουσιάζει το σύνολο των φιλοσοφικών καιγλωσσολογικών μελετών που παρουσίασαν Άραβες μελετητές στο διάστημα 8-10 αιώνα μχ.

Ανάμεσα στα κεφάλαια του βιβλίου του παρουσιάζεται ένα μοναδικό έργο, άγνωστης ή και μυστηριώδους προέλευσης . Η Αδελφότητα των Καθαρών (Ikhuan as Safa) παρουσιάζει ένα μοναδικό πυκνό έργο ονομαζόμενο «Επιστολές» (Rasa΄il) , περίπου το 1050μχ, με διάφορες ερμηνείες του Κορανίου. Μέχρι σήμερα η πραγματική ταυτότητα της Αδελφότητας είναι άγνωστη.

Το πραγματικά ενδιαφέρον είναι , ότι σε μια από τις Επιστολές , προχωρούνσε μια ενδελεχή διαπραγμάτευση της βασικής θεματολογίας της «Γραμματολογίας».

Μάλιστα καταλήγουν μέσω από μια άλλη σειρά λογικών παρατηρήσεων και συλλογισμών στο ίδιο συμπέρασμα με τον Ντεριντά : Η φωνο-λογοκεντρική εξήγηση της γραφής είναι απόλυτα σχετική.

Συμπέρασμα : Η σύγχρονη φιλοσοφία πάσχει από ένα αφόρητο Ευρωκεντρισμό .

Παραθέτω αποσπάσματα από την «Γραμματολογία» (υπογράμμιση) και τις «Επιστολές» ( σε Bold οι "Επιστολές" και πεζά οι παρατηρήσεις του Versteegh)

Η φωνοποίηση έχει μιὰν ἱστορία, καμιὰ γραφὴ δὲν ἐξαιρεῖται ἀπο λύτως, καὶ τὸαἴνιγμα αὐτῆς τῆς ἐξέλιξης δὲν μπορεῖ νὰ κυριαρχηθεῖ ἀπὸ τὴν ἔννοια τῆςΙστορίας. Αὐτή, ὅπως ξέρουμε, έμφανίζεται σὲ μιὰ καθορισμένη στιγμὴ τῆς φωνοποίησης τῆς γραφής και τὴν προαπαιτεῖ κατὰ τρόπο οὐσιώδη. Τί μᾶς διδάσκει ἄραγε πάνω σὲ αὐτὸ τὸ ζήτημα ἡ πιὸ μαζική πληροφόρηση, ἡ πιὸ πρόσφατη καὶ ἡ λιγότερο ἀμφισβητήσιμη; ᾿Αρχικὰ ὅτι, γιὰ δομικούς ἢ οὐσιώδεις λόγους, μιὰ καθαρά φωνητική γραφὴ εἶναι ἀνέφικτη καὶ ποτὲ δὲν ἔπαψε νὰ ὑποβιβάζει τὴν μὴ φωνητική. Ἡ διάκριση ἀνάμεσα στὴν φωνητική καὶ τὴν μὴ φωνητική γραφή, ὅσο ἀπαραίτητη καὶ νόμιμη κι ἂν εἶναι, παραμένει πολὺ παράγωγη ἀπέναντι σὲ ὅ,τι θὰ ἀποκαλούσαμε θεμελιώδη συνέργεια καὶ συναισθησία. "Επεται ὅτι ὁ φωνητισμὸς ὄχι μόνο δὲν εἶναι ποτὲ πανίσχυρος, ἀλλὰ ἐπίσης ὅτι ἀνέκαθεν ἐπεξεργαζόταν τὸ βουβό σημαίνον. Ἡ «φωνητικότητα» καὶ ἡ «μὴ φω- νητικότητα» δὲν ἀποτελοῦν ποτὲ γνήσιες ἰδιότητες ὁρισμένων συ- στημάτων γραφῆς, εἶναι οἱ ἀφηρημένοι χαρακτῆρες τυπικῶν στοι χείων, λίγο-πολύ πολυάριθμων καὶ κυρίαρχων, στὸ ἐσωτερικὸ κάθε συστήματος σημασίας ἐν γένει. Εξάλλου ἡ σπουδαιότητά τους ἐξαρ- τᾶται ὄχι τόσο ἀπὸ τὴν ποσοτική τους κατανομὴ ὅσο ἀπὸ τὴν δο μική τους ὀργάνωση. Ἡ σφηνοειδής γραφή, γιὰ παράδειγμα, εἶνα ἰδεογραμμικὴ καὶ συνάμα φωνητική. Καὶ δὲν μποροῦμε κἂν να ποῦμε ὅτι κάθε γραφικό σημαῖνον ἀνήκει σὲ αὐτὴ ἢ τὴν ἄλλη τάξη γιατὶ ὁ σφηνοειδής κώδικας παίζει ἐναλλακτικὰ σὲ δύο ἐπίπεδο Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι κάθε γραφική μορφή μπορεῖ νὰ ἔχει διττή  ἀξία– ἰδεογραφικὴ καὶ φωνητική. Καὶ ἡ φωνητική της ἀξία μπορεῖ νὰ εἶναι ἁπλὴ ἢπερίπλοκη. Τὸ ἴδιο σημαῖνον μπορεῖ νὰ ἔχει μία ἢ πολλὲς φωνητικὲς ἀξίες, μπορεῖμ εἶναι ὁμόφωνο ἢ πολύφωνο. Σὲ αὐτὴ τὴν γενικὴ περιπλοκότητα τοῦ συστήματος προστίθεται ἀκόμα μιὰ λεπτή προσφυγή σὲ κατηγοριακούς καθορισμούς σὲ φωνητικά συμπληρώματα ἄχρηστα στὴν ἀνάγνωση, σὲ μιὰ στίξη ὑπερβολικὰ ἄτακτη.  Ζακ Ντεριντά «Περί Γραμματολογίας» σ163.

Αν η ευγλωττία συνίστατο αποκλειστικά στην επίτευξη των άκρων ορίων των νοημάτων,

ολόκληρος ο κόσμος θα ήταν γεμάτος εύγλωτους ανθρώπους, τόσο μεταξύ της ελίτ όσο και μεταξύ των απλών ανθρώπων, γιατί όποιος εκφράζει αυτό που έχει στο μυαλό του, φτάνει στον στόχο του να κάνει τον ακροατή να καταλάβει. τι σκοπεύει να πει, ανάλογα με τις ικανότητές του και τη βοήθεια των αρθρωτικ ώνοργάνων του. Αλλά η ευγλωττία συνεπάγεται να γίνει κατανοητό το νόημα κάποιου με τις πιο συνοπτικές λέξεις και τον πιο εύγλωττο λόγο, έτσι ώστε ο ακροατής να το κατανοήσει με τον ευκολότερο τρόπο και με το συντομότερο μονοπάτι μέσω σαφούςεπεξήγησης και ειλικρινών λέξεων. (Rasâ'il III, σελ. 121)

Σε μια ιδανική επικοινωνιακή κατάσταση, ο εύγλωττος άνθρωπος έχει να κάνει με ένα άτομο με κατανόηση που καταλαβαίνει σωστά και αποτελεσματικά τι του λένε οι άλλοι. Ηδιαδικασία της ανάθεσης αληθινών νοημάτων στους ήχους και της εξαγωγής του ξανά από το μήνυμα στην καρδιά δεν είναι εύκολο να περιγραφεί. Σύμφωνα με τους Αδελφούς, τα νοήματα (ma'ânî) σχηματίζονται στην ψυχή και προσκολλώνται στους ήχους σε όλη τη διαδικασία παραγωγής και αντίληψης. Το ποια είναι η ακριβής κατάστασή τους παραμένει ασαφές. Από ορισμένες απόψεις, οι έννοιες εξαρτώνται από τους ήχους, όπως η καθαρή μορφή χρειάζεται πάντα την ύλη για να εκδηλωθεί, και ως εκ τούτου (Rasâ'il III, σελ. 108-9) «δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίσουμε ένα νόημα που εκπέμπει μεοποιοδήποτε ήχο σε οποιαδήποτε γλώσσα». Kees Versteegh σ 95

Η πηγή όλων των κακών συναισθημάτων και της εχθρότηταςμεταξύ των ανθρώπων είναι το αποτέλεσμα της ακατάλληλης χρήσης των λέξεων,δηλαδή της χρήσης λέξεων που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ανοι άνθρωποι σταματούσαν να χρησιμοποιούν «αναληθείς» λέξεις, κάθε εχθρότητα θα εξαφανιζόταν και δεν θα υπήρχε πλέον καμία διαφωνία. Αυτόυπογραμμίζει την ηθική διάσταση της φιλοσοφίας των Ikhwan και τον σημαντικό ρόλο που αποδίδουν στη γλώσσα: Να ξέρετε ότι υπάρχουν δύο ειδών διαφωνίες: η αξιέπαινη και η κατακριτέα. Η αξιέπαινη διαφωνία είναι σαν τη διαφωνία μεταξύ των αναγνωστών του Κορανικού κειμένου ή των νομικών μελετητών, εφόσον δεν διαφωνούν για τις έννοιες και δενδιαστρεβλώνουν τις λέξεις και δεν αντικαθιστούν τη μια λέξη με μια άλλη... Αν μιλούν με τον σωστό τρόπο, η διαφωνία τους είναι ένα πλεονέκτημα, επειδή πολλοί Άραβεςδιαφωνούν μεταξύ τους σε πολλά πράγματα της αραβικής γλώσσας. Αλλά η άδικη διαφωνία είναι αυτό που συναντάμε σε αιρέσεις και σχολεία. (Rasâ'il III, σελ. 164

Με αυτόν τον τρόπο οι αδελφοί μπόρεσαν να μεταφέρουν τη θεωρία τους για τις εκπομπές από το σύμπαν στον κόσμο του λόγου: τα αληθινά νοήματα ωςαντανακλάσεις των υψηλότερων αρχών εκπορεύονται στις λέξεις, και όπως οι ιδέες με κάθε διαδοχική εκπόρευση γίνονται όλο και περισσότερες αλλοιωμένα, τα αληθινά νοήματα συγκαλύπτονται εν μέρει από την ανάγκη να τα εκφράσουμε με ατελείς λέξεις. Οι Αδελφοί αναφέρονται συνεχώς σε κρυμμένα μυστικά που είναι ανέφικτα για τους νόρμες. Στον υποσεληνιακό κόσμο είναι (σχεδόν) αδύνατο να φτάσει κανείς σε κατάσταση τελειότητας στη χρήση της γλώσσας. Αλλά στην ανώτερη σφαίρα βασιλεύει ο τέλειος ήχος, τον οποίο φιλοδοξούν όλοι οι άνθρωποι, και γιατί το να έχεις μια γλυκιά φωνή και έναν όμορφο ήχο είναι σημαντικό, αφού συμβολίζει τη λαχτάρα του ανθρώπου για τελειότητα και ενότητα με τις υψηλές σφαίρες. Επομένως,η γλώσσα των ανώτερων σφαιρών πρέπει επίσης να είναι τέλεια. Kees Versteegh  σ 95

Kees Versteegh «Landmarks in Linguistic Thought III» Routlege 1997

Image Marc Chagall "Country Joys" 1957

Πηγές εκλεπτισμένης και ακραίας Ρωσοφιλίας : Τ. Παπατσώνη "Άσκηση στον Άθω"

Σταθερά και διαχρονικά η Ελληνική Κοινή Γνώμη διάκειται ευνοϊκά προς τη Ρωσία. Μάλιστα η θετική εικόνα της Ρωσίας δείχνει ανεξάρτητη από πολιτικές συγκυρίες, πολιτεύματα και περιστάσεις. Φαίνεται πως η πολιτιστική συνάφεια είναι ισχυρότερη από πολιτικούς συσχετισμούς και ιστορικά δεδομένα.  Ενδεικτική της σαγήνης που ασκεί η Ρωσία είναι οι αναφορές του Τακη Παπατσώνη στις σημειώσεις του κατά την παραμονή του στο ‘Αγιο Όρος ( 1928) ,οι οποίες κυκλοφόρησαν ως ενιαίο βιβλίο με τον τίτλο : «Άσκηση στον Άθω» το 1963.

Γεννημένος  στην Αθήνα το 1895, πήγε στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα και μεταφράσεις ξένων ποιητών σε νεαρή ηλικία στην εφημερίδα «Ακρόπολις» αλλά και σε άλλες εφημερίδες και περιοδικά. Μετά το σχολείο γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών, παρακολουθώντας πολιτικές επιστήμες και Νομική μέχρι το 1920. Το 1927 πήγε στο πανεπιστήμιο στη Γενεύη για να συνεχίσει τις σπουδές του στις οικονομικές επιστήμες. Υπηρέτησε στο Υπουργείο Οικονομικών από το 1914 για σαράντα χρόνια και προβιβάστηκε στη θέση του Γενικού Γραμματέα και ύστερα του διευθυντή. Επίσης διετέλεσε σύμβουλος του ελεγκτικού συνεδρίου, ειδικός οικονομικός σύμβουλος και γενικός γραμματέας του υπουργείου τύπου. Το 1928 αποσύρθηκε στο Άγιο Όρος, όπου έζησε τον μοναχικό βίο για πολλούς μήνες.

. Ό Παπατσωνης ανήκει στη γενιά των ποιητών του Μεσοπολέμου, ωστόσο ή γραφή του παραπέμπει σε περισσότερο μεταγενέστερους ποιητές. Όπως ο Σεφέρης , κατόρθωσε να συνδυάσει την ποιητική  παραγωγή με μια αδιάλειπτη καριέρα στο «βαθύ» Ελληνικό Κράτος. Ο Παπατσώνης είχε πολλές και σημαντικές θέσεις του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Έγινε αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εμπορικής Τράπεζας (1941), Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης (1953-1964), Αντιπρόεδρος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου (1955-1964). Το 1967 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Ο Τάκης Παπατσώνης τοποθετείται από τους ιστορικούς της λογοτεχνίας στην ποιητική γενιά του τριάντα, ως μια ιδιαίτερη όμως περίπτωση που υπερβαίνει τις όποιες κατηγοριοποιήσεις Η  θεματολογία του προέρχεται από την ευρύτερη σφαίρα της θρησκείας και κινείται στο μεταίχμιο μεταξύ ανατολικής και δυτικής πολιτιστικής παράδοσης.

Οι σημειώσεις του Άθω εμπεριέχουν περισσότερες αισθητικές – πολιτιστικές παρά θεολογικές παρατηρήσεις και καταγράφουν μια σειρά από πρωτογενή ή δευτερογενή ανέκδοτα από τη μοναχική ζωή

Βασικό επαναλαμβανόμενο μοτίβο είναι ένας άνευ όρων θαυμασμός προς οτιδήποτε Ρωσικό.

Ο Παπατσώνης άλλοτε εκστασιάζεται από απλά γεγονότα πχ  η διατήρηση μιας κλειστής ρωσικής κοινότητας, τα κτίσματα που θυμίζουν Ρωσία, το ύψος ενός μοναχού , η συντριπτική σύγκριση υπέρ των Ρώσων για τη διατήρηση κάποιων μνημείων . Όμως είναι απόλυτες  και ακραίες οι ιστορικές απόψεις του για την Ρωσία.

Η Ρωσία είναι η  ελλείπουσα «Δύση» της Ορθοδοξίας γιατί διασώζει την απαραίτητη «δουλεμένη»  χλιδή που χάθηκε και διέσωσε η «Δύση» σ 119.

Και ο παροξυσμός του Παπατσώνη φτάνει στο απόγειο καθώς για αυτόν η Οκτωβριανή Επανάσταση δεν είναι παρά μια εξαγορά από τους «Αραπάδες της μαύρης ψυχής» και τους «κόκκινους δαιμόνους των αιμάτων». Βέβαια στη θεία οικονομία , βασικό ρόλο παίζει ο «επάρατος λαός του Ισραήλ» και οι «σκυλο-οβριοί»

Ακολουθούν τα σχετικά αποσπάσματα:

 

Στήνουμε τὴν κουβέντα, ἀργά-ἀργὰ ἔρχονται τὰ ζητήμα- τα, οἱ θρῦλοι, οἱ ἱστορίες. Μεγάλο ζήτημα κι' αὐτὸ τὸ ρούσσικο. Πῶς τὰ κατάφεραν ἐδῶ κι᾿ ἑκατὸ χρόνια νὰ τὸ κάνουν ρούσσικο, ἐκεῖ μόνο τριάντα καλογέροι ἦταν οἱ ροῦσσοι καὶ τρακόσοι οἱ δικοί μας. Τὰ θυμᾶται ὅλα τοῦτα ὁ γέρο-Γερόντιος ποῦναι ἀκόμη ζωντανός, μὲ ἄλλους δώδεκα, καὶ κακο- τρῶνε, καὶ δὲν τοὺς ντύνουνε, κάθε τρία χρόνια ἕνα ράσο, καὶ κάθε μέρα νερωμένο μπὸρς καὶ παστόψαρο πότε-πότε. Οὔτε διακόνημα κανένα στὸ σλαύικον τοῦτο χῶρο δὲν ἔχει πιὰ κανένας ρωμιός, οὔτε διάκος, οὔτε πνευματικός. Μονάχα ποὺ ψέλνουν τοῦτοι οἱ δώδεκα, καὶ τὴ μισὴ λειτουργία τὴ λένε στὰ ρωμέικα. Κι' ἂν σηκωθοῦν καὶ φύγουν ἢ κοιμηθοῦνε τὸν αἰώνιο, γιατί εἶναι πολὺ γερόντοι, πάει πιά, ὅλο σλαύικα θὰ λένε τὴ λειτουργία. Σ 36

 

Πῶς τ᾿ ἀφῆσαν, ποὺ δὲν Εναι ταπεινό, ἀπορία μοῦ κάνει μεγάλη. Θἄπεσε βέβαια σλαύικος παρᾶς. Πᾶμε νὰ προσκυνήσουμε. Τί ἔχτασες, τί περιποίησες, τί κληματαριές, τί γοῦρνες, τί δρομάκια, τί σπιτάκια, ἐτοῦτο εἶναι ἀγροικία, σὰν τῆς Σιβηρίας, σὰν τοῦ Γκόγκολ. Σ 49

 

Καὶ μεγάλη ή σλαύικια  συμβολή στην τέχνη τη θεωτικιά. Ετούτη ἡ χλιδή ἡ δουλεμένη, ἐτοῦτες οἱ ψυχὲς οἱ καλοδουλεμένες στὴν πίστη και τὰ ἔργα τῆς πίστης δὲν εἶναι πράματα ποὺ βλέπουνται, οὔτε συναντιοῦνται ἀλλαχοῦ. Μὲ τὸ σκίσμα τὸ ἐπάρατο, σκιστήκαμε ἀπὸ τὶς χλιδὲς τῆς Δύσης. Τὰ Βυζάντια εἴχανε τὶς πρωτόγονες χλιδές τους. Χρειαζόταν ὅμως ὕστερα στὴν κατάπτωση τὴν τόνωσή της ἡ ᾿Ανατολή. Πολλά ἐγκαινίαζε  το βάφτισμα τοῦ Δνείστερου. Ἰσάξιο τοῦ Ἰορδάνη γίνηκε βάφτισμα ἐκεῖνο. Ἐκεῖνο ποὺ καὶ στερούμαστε ἀπὸ τὴ Δύση, καὶ πού, τέλος-τέλος, μᾶς εἶναι καὶ ξένο, ἐκεῖνο τ᾽ ὄργανο μὲ τὰ χουνιά, ἐκείνη ἡ τιάρα μὲ τὰ πετράδια, μᾶς ροσφέρνει μὲ δαψίλεια ὁ Βοριάς. Ὁ Βοριάς τῆς Ρουσας Μεγάλης, τῆς ῾Αγίας, εἶναι ἡ δύση τοῦ νότου μας του ταπεινού και της ανατολής μας. Σ 119

 

Εἶναι νὰ κλαῖς, ποὺ βλέπεις ρέπια ένα μέγαρο φανταχτερό, τὸ φωτεινό σκολειὸ τοῦ Εὐγένιου τοῦ Βούλγαρη, σ' ένα βουνό, κορφή, ἡ ᾿Αθωνιάδα, ἔρημη καὶ γκρεμισμένη, νὰ δέχεται τις βροχὲς στὰ ρεποθέμελα, ἀντὶς νὰ βρέχει τὶς διδαχὲς στὰ κούτσουρα ἐτοῦτα ποὺ ἀπομεῖναν. Γιὰ τοῦτο τιμῶ τοὺς ρούσσους.

 

 

Πο νὰ πάει ὁ νοῦς σου πὼς μπορεῖ ἐτοῦτος ὁ Γίγαντας νὰ προ ευχηθεῖ, εἴτε νἄναι καλόγερος. Μόνο ροῦσσος. Μόνο ροῦσος μποροῦσε νὰ εἶναι, καθὼς καὶ ἦταν, ὁ Θεὸς ὁ Τατάρος Φίλε μου Λέοντα Σεστώφ, μόνο δικός σου πατριώτης ὁ ᾿ ασκητής ὁ σιδεράς, ἀπ᾿ τὴν πατρίδα ποὺ δὲν ἔχει σύνορο, στὴν πατρίδα ποὺ ἤξερε ν᾿ ἀγγίζει ἐπὶ τῆς γῆς τὰ τείχια - τὰ περιμαντρώματα τὰ κινεζικά, κι' ἐπὶ τῶν οὐρανῶν παύει τὰ γένεια τοῦ Θεοῦ.Σ 158

 

 

 

Πέρασε σ᾽ ἐκεῖνο τὸ πρωινό ὅλο τὸ ἄρμα τὸ τραγικὸ τῆς Μεγάλης Ρουσσίας. ᾿Αγάπαγε νὰ ὑποφέρει, ἐτοῦτος ἦταν ὁ χαραχτηρισμός της. Καὶ ὁ Θεός της έπαιξε μαζί της. Τὴν έκανε νὰ ὑποφέρει ἀκόμα πιὸ πολύ, ὅσο παίρνει μιὰ ἔχταση νὰ ὑποφέρει. Τὴν ξεγύμνωσε. Τὴν ἔχει ἀκόμα ἔτσι ἁπλωμένη, υπο ξεγυμνωμένη. Ποιός ξέρει τὶς βουλὲς τοῦ Θεοῦ. Τῆς ἔριξε τοὺς ἀραπάδες ἐκείνους τῆς ψυχῆς τῆς μαύρης, τοὺς κόκκινους δαιμόνους τῶν αἱμάτων, νὰ τὴν πινίξουν στὴν ἐξαγορά. Κράτησε τὸ λαό Του τὸν Ἰσραήλ, τὸν ἐπάρατο, ποὺ ἀφοῦ θανάτωσε τὸ Γιό του, θεληματικά, θανατώνει καὶ τὴν Κόρη Του, θεληματικά. Ὅσο νὰ βγεῖ ἡ ᾿Ανάσταση. Γιατί νἄχουν οἱ ρῶσσοι τέτοιες μεγάλες καμπάνες; Εἶναι γιὰ νὰ σημάνουν τὴν ἐρχόμενη ᾿Ανάσταση. Τσάροι καὶ Τσαρίτσες, περνάω τ' ἀχανῆ τὰ δώματα, Τσάροι καὶ Τσαρίτσες. Τοὺς βλέπω καὶ τιμάω τοὺς σκυλο-ὁβριοὺς ποὺ τοὺς πατήσανε, γιατὶ τοὺς βλέπω σκεύη ποὺ ἔκλεξεν ὁ Θεὸς νὰ δοκιμάσει τὴν ἁγία Ρουσσία. Καὶ τ᾿ ὄνομά της ἐξαλείφθηκε. Καὶ τ᾿ ὄνομά της κὰν δὲ μένει. Χωρὶς νὰ εἶναι ἡ Βαβυλώνα. Εκείνη ἦταν ἡ Μεγάλη ἡ Ἱερουσαλὴμ τῆς Πίστεως. Καὶ τὴν ἐσύντριψεν ὁ Κύριος, ἔτσι θεληματικά, ἀπὸ ἔρωτα κι' ἀγάπη, νὰν τὴν ἀναστήσει ὕστερ᾽ ἀπὸ τὰ σκοτάδια. Ἐτοῦτος ὁ τραγικός της ἀσκητισμὸς ὁ σημερινὸς εἶναι ἡ χάρη τοῦ Κυρίου, ἐτούτη νέκρωσή της εὐλογία. Θαμπώνομαι ἀπὸ τώρα, βλέπονται τὸ τί θὰ βγεῖ ἀπὸ τὸν ποντισμό. Επεσε τὸ μεγάλο μετέωρο τὸ πωρωμένο καὶ τὴν ἔκαψε «τὴν ἄμπελον ταύτην, ἣν ἐφύτευσεν ἡ δεξιά του». Ἀπὸ τὰ θειάφια θὰ βγεῖ τὸ μελαψο κρασὶ γιὰ νέες κοινωνίες. Θάρρεψε, ἐγκαρτέρεψε καὶ κραται ὡσου, γιατὶ ἀντίκρυσες πιὰ τὸ Θεό σου, πρόσωπο πρὸς πρὸσωπο, καθὼς τὸν ἐπιθύμησες τόσους αἰῶνες. ΚαρτερικιΣ187

 

 

Frankenstein Junior + Kama Sutra = Poor Things

 

Καθώς το Poor Thinks προβλήθηκε μετά από ένα μακρόχρονο επιμελημένο Marketing με αρκετά προσχεδιασμένα Spoilers, υπήρξε η δυνατότητα ενός σχολιασμού για το βασικό δεδομένο της ταινίας: την ανάδυση μιας νέας προσωπικότητας μετά από μια ριζική νευρολογική επέμβαση.(εδώ)

Όμως η προβολή της ταινίας δίνει την ευκαιρία ενός σχολιασμού βασισμένου στο βίωμα της θέασης.

Υποστηρίζω πως το Poor Things είναι μια πανέξυπνη παρωδία που εξελίσσει αισθητικά και διανοητικά το Frankenstein Junior του Bel Brooks ( 1974). Παρότι τα δύο φίλμ τοποθετούνται σε διαφορετικές πίστες εκκίνησης έχουν σημαντικά κοινά βασικά μοτίβα:

·        Κατ’ αρχάς έχουμε μια πολύπτυχη  ιστορία με ήρωες ένα επιστήμονα και  ένα πλάσμα -προϊόν μιας επαναστατικής νευρολογικής εγχείρησης

·        Η «ολοκλήρωση-ανθρωποποίηση» του πλάσματος της νευρολογικής εγχείρησης γίνεται μέσω της σεξουαλικής εμπειρίας.

·        Ο κινηματογραφικός χώρος είναι επιμελημένα εικαστικός

·        Όλοι οι δευτερεύοντες ρόλοι είναι φιγούρες που επιτείνουν το γκροτέσκο και εκκεντρικό κόσμο της ταινίας.

·        Η χοντρή ασπρόμαυρη  μπαλαφάρα του FrJr γίνεται πολύχρωμη εκλεπτυσμένη ιστορία στο PT που διογκώνεται από το overdose των στάσεων Kama Sutra που παρουσιάζει η Bella.

·        Ο σημαδεμένος , ευνουχισμένος Godwin Baxter που μηρυκάζει τις τροφές με τη βοήθεια εξωτερικού μηχανήματος και εκκρίνει θαυμάσιες χρωματιστές φούσκες συναγωνίζεται σε παράνοια τον Dr Frankestein . O Godwin (νικητής θεός) συναγωνίζεται σε θεϊκή αλαζονεία τον Frankenstein του Wilder που εκστασιάζεται όταν το δημιούργημα του ζει.

·        Η εκφοβιστική οικονόμος του FrJr Frau Blücher , συναγωνίζεται σε αυστηρότητα και βλοσυρό ύφος την Mrs Prim .

·        Ο γκαφατζής υπάκουος υπηρέτης  Igor ( Marty Feldman)  εξελίσσεται στον μονομανή αιώνιο «καλό» ,σπασίκλα φοιτητή και υπάκουο , αιώνιο ερωτευμένο Max.

·        Ο επιθεωρητής Kemp, ένας μονόφθαλμος αξιωματούχος της αστυνομίας με προσθετικό χέρι ,ο αστυνόμος του χωριού , είναι ίδιος και απαράλλακτος με τον πελάτη της Bella στο Παρίσι.

·        Η μικρονοική Bella είναι ερωτεύσιμη μόνο για την εμφάνιση της και την άγνοια στον έρωτα , όπως το «πλάσμα» του FrJr είναι σεξουαλικά ελκυστικό μόνο για το τεράστιο Schwanzstucker ( υδραυλικό «εργαλείο») του.

·        Κομβικές σκηνές είναι ταυτόσημες: Η Bella διαβάζει ανατομία και το πλάσμα Financial Times

·        H χειρουργική επέμβαση είχε ένα λάθος. O Frankenstein Junior τοποθετεί λάθος εγκέφαλο και ο Baxter το συνειδητοποιεί αργότερα και επανορθώνει: δημιουργεί την Felicita ( Ευτυχία) με μειωμένη δυνατότητα μάθησης.

Θα μπορούσαμε να εξαντλήσουμε τον κατάλογο με τις αντιστοιχίες. Η πρόσληψη του PT ως ιδεολογικά πλούσιας ταινίας , μάλιστα με χειραφετητικό περιεχόμενο μου προκαλεί μια αμηχανία. Βέβαια  το ασπρόμαυρο του Mel Brooks γίνεται ένα μεγαλειώδες εικαστικό τεχνούργημα που διευκολύνεται από τη ψηφιακή τεχνολογία.

Ως εκκεντρική ρομαντική κομεντί το Poor Things είναι απολαυστικό .Πέραν τούτου δεν προσφέρει τίποτα  σημαντικό εκτός από τη μοναδική Hanna Schygulla.

Οντολογία και γάμος-τεκνοθεσία ομοφύλων.

 

Σε πρόσφατη συνέντευξη του  ( εδώ )  ο Πατήρ Νικόλαος Λουδοβίκος αναφέρθηκε στο ζήτημα του γάμου και της τεκνοθεσίας ομοφύλων. Όπως αναμενόταν διαπραγματεύτηκε το θέμα στο επίπεδο της φιλοσοφίας , των άρρητων προϋποθέσεων της συζήτησης. Από τον χονδροειδή λόγο μιας επιμελημένης φοβίας για τη διάλυση της οικογένειας ως πυρήνα του έθνους μετατόπισε το επίδικο σε ένα ανώτερο πεδίο αφαίρεσης.

 

Ο Π.Λουδοβίκος εκκινώντας , γνωματεύει  ότι κατέρρευσε η  οντολογία και επομένως αδυνατούμε να διατυπώσουμε  μια αντίστοιχη ηθική. Σήμερα κυριαρχεί η επιθυμία , το «γούστο» το οποίο διεκδικεί μια πολλαπλή νομιμοποίηση όλων των γούστων. Η σημερινή συνθήκη ,λοιπόν, χωρίς την παραδοχή κοινών αξιών ( απότοκο της έλλειψης διαπραγμάτευσης για την αλήθεια των όντων) , οδηγεί κάθε συζήτηση σε ένα πόλεμο με μοχλό τη «βούληση» για δύναμη.  

 

Σε αυτό το καθεστώς επικοινωνίας , η εκκλησία και κάθε θρησκευτική παράδοση υποστηρίζει την άρνηση «του γάμου των ομοφύλων»  διεκδικώντας κατ’ αρχάς μια οντολογία που θεμελιώνεται σε μια «κληρονομιά σημασιών». Σε αντίθεση με το καθεστώς διεκδίκησης των μερικών δικαιωμάτων της ατομικής επιθυμίας , το οποίο ευλόγως διεκδικεί όλα τα ατομικά δικαιώματα , οι θρησκευτικές παραδόσεις δεν επιδιώκουν μια διαπραγμάτευση δικαιωμάτων, αλλά μετατοπίζουν το πρόβλημα σε ένα επίπεδο «πριν» : τι είναι οντολογικά ο άνθρωπος και πως οι τυπικές αστικές ρυθμίσεις μπορούν να διατηρήσουν αυτή την ανθρώπινη κατάσταση.

 

Κεντρική έννοια στην επιθυμητή ανθρώπινη  κατάσταση είναι το «κατ’ αλήθειαν ζειν» του Μαξίμου του Ομολογητή.

 

Το ενδιαφέρον είναι πως η άρθρωση της επιχειρηματολογίας είναι ταυτόσημη  με αυτή του πιο δραστήριου «οντολόγου» της εποχής : του Alain Badiou. Βέβαια ο Badiou , ακολουθώντας την ίδια λογική σειρά καταλήγει στο αντίθετο συμπέρασμα.

 

Παραθέτω αυτούσιο ένα απόσπασμα από το Logic of Worlds σ. 34. Καθώς αναμένουμε ο Badiou χρησιμοποιεί το δικό του φιλοσοφικό λεξιλόγιο. Στο κείμενο παραθέτω επεξηγηματικές παρενθέσεις .

 Όπου η υλιστική διαλεκτική  ( ανθρώπινη κατάσταση Badiou)  υποστηρίζει τη συσχέτιση αληθειών και υποκειμένων, ο δημοκρατικός υλισμός (τρέχουσα ιδεολογία του «γούστου» κατά Λουδοβίκο)   προωθεί τη συσχέτιση της ζωής και των ατόμων.

 

Αυτή η αντίθεση είναι επίσης μία μεταξύ δύο αντιλήψεων για την ελευθερία. Για τον δημοκρατικό υλισμό ( τρέχουσα ιδεολογία) , η ελευθερία ορίζεται ξεκάθαρα ως ο αρνητικός κανόνας αυτού που υπάρχει. Υπάρχει ελευθερία εάν καμία γλώσσα δεν απαγορεύει σε μεμονωμένα σώματα που χαρακτηρίζονται από αυτήν να αναπτύξουν τις δικές τους ικανότητες. Ή πάλι, οι γλώσσες αφήνουν τα σώματα να διαπραγματευτούν και να αναπτύξουν  τους ζωτικούς πόρους τους.

 

Παρεμπιπτόντως, αυτός είναι ο λόγος που στον δημοκρατικό υλισμό  (τρέχουσα ιδεολογία) η σεξουαλική ελευθερία είναι το παράδειγμα κάθε ελευθερίας. Αυτή η ελευθερία στην πραγματικότητα τοποθετείται αναμφισβήτητα στο σημείο άρθρωσης μεταξύ των επιθυμιών (σωμάτων), αφενός, και των γλωσσικών, παρεμποδιστικών ή διεγερτικών νομοθεσιών, αφετέρου. Το άτομο πρέπει να έχει το δικαίωμα να «ζει τη σεξουαλικότητά του» όπως κρίνει κατάλληλο. Θα ακολουθήσουν αναγκαστικά και οι άλλες ελευθερίες. Και είναι αλήθεια ότι ακολουθούν, αν λάβουμε υπόψη κάθε ελευθερία ως προς το μοντέλο που υιοθετεί όσον αφορά το σεξ: τη μη απαγόρευση των χρήσεων που μπορεί να κάνει ένα άτομο, ιδιωτικά, του σώματος που το εγγράφει στο ο κόσμος.

 

Αποδεικνύεται, ωστόσο, ότι στην υλιστική διαλεκτική ( ανθρώπινη κατάσταση Badiou), στην οποία η ελευθερία ορίζεται με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο, αυτό το παράδειγμα δεν είναι πλέον βάσιμο.

 

Στην πραγματικότητα, δεν είναι θέμα ενός καθεστώτος  απαγόρευσης, ανοχής ή επικύρωσης  όταν οι γλώσσες διαχειρίζονται  την εικονικότητα των σωμάτων. Είναι θέμα να γνωρίζουμε εάν και πώς συμμετέχει ένα σώμα, μέσω των γλωσσών, στην εξαίρεση μιας αλήθειας. Μπορούμε να το θέσουμε ως εξής: το να είσαι ελεύθερος δεν αφορά το μητρώο των σχέσεων ,μεταξύ σωμάτων και γλωσσών, αλλά άμεσα με αυτό της ενσωμάτωσης σε μια αλήθεια.

 

 

 

Αυτό σημαίνει ότι η ελευθερία προϋποθέτει την εμφάνιση ενός νέου σώματος στον κόσμο. Οι υποκειμενικές μορφές ενσωμάτωσης που έγιναν δυνατές από αυτό το καινοφανές σώμα-που αρθρώνεται από μόνο του σε μια τομή  ή προκαλεί μία ρήξη-καθορίζουν τις αποχρώσεις της ελευθερίας.

 

Κατά συνέπεια, η σεξουαλικότητα απορρίπτεται από την καθεστωτική της θέση - χωρίς να γίνεται, όπως σε ορισμένες θρησκευτικές ηθικές , αντίθετο παράδειγμα. Απλά ανάγεται σε μια καθαρά συνηθισμένη δραστηριότητα, αφήνει χώρο για τις τέσσερις μεγάλες φιγούρες του «εκείθεν»: την αγάπη (η οποία, από τη στιγμή που υπάρχει, υποτάσσει τη σεξουαλικότητα στον εαυτό της). πολιτική (της χειραφέτησης), τέχνη και επιστήμη.

 

Βλέπουμε λοιπόν σημαντικές ομοιότητες στην επιχειρηματολογία:

 

Η σημερινή κατάσταση ( δημοκρατικός υλισμός Badiou- γούστο Λουδοβίκος) είναι ένα καθεστώς ανταλλαγών σωμάτων , γλωσσών , επιθυμιών. Εντός αυτού του καθεστώτος επικρατεί ένα αίτημα να έχουμε τις λιγότερες απαγορεύσεις. Η ελευθερία της σεξουαλικής έκφρασης είναι θεμελιακή και ορίζει ένα υπόδειγμα για όλες τις άλλες ελευθερίας.

 

Η υπέρβαση αυτής της κατάστασης με την κατοχύρωση μιας θετικής ελευθερίας μπορεί να γίνει μόνο με μια κίνηση υπέρβασης προς ένα καθεστώς «αληθείας».  Στον Λουδοβίκο αυτή η «αλήθεια» αρύεται από τον Μάξιμο τον Ομολογητή , ενώ στον Badiou έχουμε τέσσερεις διακριτές διαδικασίες «αλήθειας» που αρύονται στην οντολογία των Μαθηματικών ( λέγε με Πλάτωνα)

 

Και στους δύο η σεξουαλικότητα εννοείται ως ένα από τα περιεχόμενα της ευρύτερης έννοιας του έρωτα – αγάπης .

 

Στον Badiou , αυτή η υπέρβαση προς το καθεστώς «αληθείας» αφήνει την σεξουαλικότητα , ένα «επίπεδο πίσω» ( « απορρίπτεται»  σύμφωνα με την έκφραση του Badiou) επομένως οι οποιεσδήποτε νομικές αστικές ρυθμίσεις , δεν έχουν σημασία.

 

Στον Λουδοβίκο η υπέρβαση προς το «κατ’ αλήθειαν ζειν» είναι αδύνατη αν η σεξουαλικότητα δεν έχει την δέουσα νομική – αστική τακτοποίηση. Με μια έννοια , ο Λουδοβίκος ενώ αποδέχεται τη μερική φύση της σεξουαλικότητας ως ένα υποσύνολο του ‘Ερωτα,  εν τούτοις με έμμεσο τρόπο συνεχίζει να την «σέρνει» προς το νέο καθεστώς «αληθείας» ως προαπαιτούμενο. Με την έννοια αυτή , κατά παράδοξο τρόπο ο Λουδοβίκος είναι πιο «σεξουαλικός» από τον «αριστερό» Badiou.

 

Η συζήτηση στο οντολογικό επίπεδο είναι πραγματικά ενδιαφέρουσα.