Μουσική-Διάσπαση-Μαγεία

 

Τον Απρίλιο  του 1962 συνέβη ένα μοναδικό περιστατικό στο χώρο της κλασσικής μουσικής.

Ο Λέοναρντ Μπερνστάιν , πριν την έναρξη της συναυλίας ανακοίνωσε ότι διαφωνούσε απολύτως με τον πιανίστα Γκλεν Γκουλντ για τον τρόπο και την μουσική εκτέλεση που θα ακολουθήσει. Παρά την διαφωνία , όμως, θα ολοκλήρωνε την συναυλία ως χειρονομία αναγνώρισης του Γκουλντ και του «αγωνιστικού» χαρακτήρα της μουσικής.

Η μουσική διαφωνία ήταν σαφής και αφορούσε τον ρυθμό που ήθελε ο πιανίστας σε ένα από τα μέρη του έργου. Από μουσικολογική άποψη η διαφωνία δεν ήταν καθόλου ασήμαντη καθώς ο ρυθμός του Γκουλντ ουσιαστικά αλλοίωνε την γνωστή ατμόσφαιρα του έργου. Ο τύπος του έργου , το «πρώτο κονσέρτο για  πιάνο του Μπραμς εμπεριείχε εξαρχής την πιθανότητα της διαφωνίας.

Σε τέτοια έργα οι δύο συντελεστές , διευθυντής και σολίστας είναι ισότιμοι και συνήθως «διαβάζουν» διαφορετικά το έργο. Φαίνεται όμως πως το 1962 η διαφορά ήταν τόσο μεγάλη ώστε αναπόφευκτα θα οδηγούσε ή σε ακύρωση ή την υποχώρηση του ενός από τους δύο. Προς γενική ανακούφιση η υποχώρηση του Μπερνστάιν διέσωσε τη συναυλία παράλληλα δημιούργησε ένα μεγάλο καλλιτεχνικό θόρυβο.

Εκ των υστέρων αποκαλύφθηκαν μια σειρά από τεχνικές δυσκολίες καθώς ο Γκουλντ είχε ξεκινήσει μόνος μια προετοιμασία προβάροντας το δικό του αργό ρυθμό. Οι πρόβες της ορχήστρας άρχισαν αργότερα και η τελική μορφή απαίτησε περισσότερη εργασία και χρόνο.

Το συμπέρασμα είναι πως κανένα έργο τέχνης δεν είναι συμπαγές ,αμόλυντο, ανέπαφο. Η ένταση ενυπάρχει παντοειδώς, μεταξύ μορφολογικών στοιχείων του ίδιου το έργου, μεταξύ διαφορετικών ερμηνειών του έργου ( στην συγκεκριμένη περίπτωση ο ρυθμός) μεταξύ ερμηνευτή και κοινού. Χωρίς τις εντάσεις αυτές δεν μιλάμε για τέχνη αλλά αναφερόμαστε σε λατρευτικές τελετές , όπου οι επιτρεπτές αλλαγές είναι ελάχιστες και περιφερειακές.

Τελικά το συλλαλητήριο για την Μακεδονία είχε ένα μουσικό επίδικο:

Ποιος μπορεί να αποσυνδέσει την Ρωμιοσύνη των Ρίτσου Θεοδωράκη  από την συγκροτημένη σαφή ,σε ιστορικές και κοινωνικές αναφορές, πολιτική μνήμη;

Με πιο δικαίωμα μπορεί να επιχειρήσει μια συναισθηματική σύζευξη με νέα ιστορικά και κοινωνικά συμφραζόμενα στον αντίποδα της προηγούμενης ταύτισης;

Εκ πρώτης όψεως η περιπλοκή φαίνεται να είναι διπλή .

Κατ’ αρχάς έγκειται στην επιχειρούμενη νέα συναισθηματική πολιτική ταύτιση δηλαδή σε μια μετατόπιση στο όριο της βλασφημίας , της προσβολής αν υπολογίσει κανείς τις τυπικές πολιτικές συντεταγμένες του «πριν και μετά» Δευτερευόντως  έγκειται στην καθ’ εαυτή πολιτική πλατφόρμα που παρουσίασε στην συγκέντρωση .

Εν τούτοις το πρόβλημα είχε μια διαφορετική διάσταση. Το πρόβλημα προέκυψε με την φυσική παρουσία του Θεοδωράκη στην συγκέντρωση ανεξάρτητα από τις απόψεις του και την επιχειρούμενη νέα συναισθηματική σύζευξη της μουσικής του με την νέα συγκυρία και τον  κόσμο της.

Η φυσική παρουσία του Μίκη επικράτησε της μουσικής του μνήμης και της πολιτικής του πλατφόρμας. Ο Μίκης παρευρέθηκε ως ένα συμπαγές πολιτικό και αισθητικό «όλον». Ο ομιλών Μίκης , ο φυσικά παρών, παρουσιάστηκε ως παράγοντας πολλαπλών διαδικασιών : της διάλυσης ή αμφισβήτησης των απομνημονευμένων συναισθημάτων ( ο Μίκης της αριστεράς ) και της  χαοτικής ανασυγκρότησης μιας νέας αισθητικής συναισθηματικής ταύτισης ( ο Μίκης της Μακεδονίας) . Χωρίς τη φυσική παρουσία του Μίκη ,η ίδια του η πολιτική πλατφόρμα τα ίδια του τα τραγούδια ως μουσική υπόκρουση του ίδιου του συλλαλητηρίου δεν θα παρήγαγαν το ίδιο αποτέλεσμα. Ούτε η αναπαραγωγή της μουσικής του σε άλλες συνθήκες ούτε οι όποιες πολιτικές του θέσεις, παράγουν αφ’ εαυτές καμία έκπληξη ή ανησυχία.

Αυτή η συνθήκη της φυσικής παρουσίας , αναίρεσε τις εσωτερικές εντάσεις του φαινομένου «Μίκης» , μετατόπισε όλες τις συνιστώσες  τέχνης που το συγκροτούν , δηλαδή τις αναστοχαστικές εσωτερικές εντάσεις της τέχνης και ανέδυε ένα συμπαγή αδιαμεσολάβητο Μίκη . Ακριβώς αυτός ο παρών, ο «όλος» Μίκης ενόχλησε γιατί παρουσιάστηκε ως υποτιθέμενος απόλυτος ιδιοκτήτης της τέχνης του, των συναισθηματικών και ιστορικών παραμέτρων της τέχνης του. Με μια έννοια ο Μίκης παρουσιάστηκε ως θρησκευτική φιγούρα με μυστικιστικά συμφραζόμενα και μαγικές επιδράσεις σε μια λατρευτική τελετή για πολλούς.  

Αυτή η αισθητική διάσταση του συλλαλητηρίου παρέπεμψε στον πιο ακραιφνή συντηρητισμό.