Εντός του Πόνου , πέραν του Φόβου .

Η τρέχουσα συγκυρία φαίνεται πως ακολουθείται από μια εξαιρετικά οδυνηρή φάση. Παρότι σε κάθε κρίση δίπλα από τις καταστροφές αναδύονται  survivors και winners είναι φανερό πως το επόμενο διάστημα ακολουθούν δύσκολες μέρες. Το θέμα περιπλέκεται καθώς έχει προηγηθεί μια περίοδος μεγάλων οικονομικών απωλειών, αντιδράσεων και πολιτικών ανατροπών. ‘Ένα νέο κύμα πόνου φαίνεται αφόρητο ,ίσως αδιανόητο , και απαιτεί άλλη μια νέα διαχείριση με βασικό χαρακτηριστικό την υπομονή.

Η Βιβλική ιστορία του Ιώβ είναι η αρχετυπική   έκφραση της υπομονής. Ο Ιώβ χάνει τα πάντα, υφίσταται απίστευτα παθήματα ωστόσο παρότι εξανίσταται, δεν  περνά το όριο της πίστης και στο τέλος αποκαθίσταται μέσω της Θεϊκής παρέμβασης.

Από τον Benjamin και μετά σχηματίζεται σταδιακά μια γραμματεία της κριτικής σκέψης με μαρξιστική προέλευση η οποία βυθίζεται κυριολεκτικά στην χριστιανική θεολογία . Δεν πρόκειται απλά για μια υλιστική κοινωνιολογία της θρησκείας αλλά για μια ανασυγκρότηση ενός ριζοσπαστικού λόγου ο οποίος αντλεί από την θεολογία μοτίβα και σχήματα που οριοθετούν ένα βαθύτερο πολιτικό-υπαρξιακό πρόγραμμα. (1)  Από την πλούσια αυτή γραμματεία ξεχωρίζει το κείμενο το A.Negri «The Labor of Job » ( εφεξής «LJ») . Ο ίδιος ο Negri καταγγέλλει  ένα ψευδο-ορθολογικό υλισμό που απλά επιχειρεί να κοσμικοποιήσει τον Χριστιανισμό αφαιρώντας το ηθικό, πρακτικό και ψυχικό περιεχόμενο του ( LJ p 77)

Για τον Negri  η θεματολογία του βιβλικού κειμένου αναδεικνύει τρεις  ενότητες:

α.-Την ασύμμετρη, μη διαλεκτική σχέση πόνου και αμαρτίας στον Ιώβ.

Ο Ιώβ υφίσταται όχι απλώς ένα δυσανάλογο φορτίο οδύνης, αλλά τελικά ένα μη υπολογίσιμο, εκτός πάσης επιμέτρησης   εκτός κάθε αναλογικότητας πόνο. Για τον Negri αυτό το στοιχείο της μη αναλογικότητας είναι βασικό στην οριοθέτηση ενός ριζικού πολιτικού προτάγματος: ένα απελευθερωτικό πρόγραμμα δεν αποκαθιστά λογιστικά μετρούμενες ανισότητες, αλλά δημιουργεί ένα πολιτικό επίπεδο όπου ο βίος και η εργασία δεν ανταμείβονται αλλά τοποθετούνται υπεράνω ενός οικονομικού δούναι λαβείν. ( εδώ)  

β.-Τη ριζοσπαστική φύση των γογγυσμών του Ιώβ.

Ενώ η κλασική ανάλυση βλέπει στα εύλογα παράπονα του Ιώβ την ανθρώπινη προσωρινή αμφιβολία ,   η οποία τελικά αποκαθίσταται από την θεϊκή παρέμβαση , για τον Negri o γογγυσμός είναι παραγωγικός. Η αμυδρή οριακή αμφιβολία του Ιώβ είναι τελικά μια πολιτική στάση που αναδιατάσσει την σχέση του με τον Θεό , o Ιωβ "κατασκευάζει" τον κόσμο του.

γ.-Την ηθική και πολιτική αυταξία του πόνου σε αντιδιαστολή με τον φόβο.

Γράφει ο Negri (LJ p90):

Ο Πόνος υπερβαίνει τη λογική , την ορθολογική γλώσσα. Ο πόνος είναι το κλειδί που ανοίγει την θύρα προς την κοινότητα. ‘Όλα τα μεγάλα συλλογικά υποκείμενα σχηματίζονται από τον πόνο ,τουλάχιστον αυτά που μάχονται εναντίον της εκμετάλλευσης.

Ο Πόνος  είναι το δημοκρατικό θεμέλιο της πολιτικής κοινωνίας , ενώ ο φόβος αποτελεί τη βάση των δικτατορικών εξουσιαστικών κοινωνιών.Ο Hobbes και όλοι οι λεγόμενοι ρεαλιστές φιλόσοφοι της Πολιτικής Φιλοσοφίας είναι πάνω από όλα ανήθικοι γιατί μιλάνε για τον φόβο, αυτό που προστίθεται επί του πόνου, και αυτό το δίδυμο σχήμα γίνεται ο όρος της πολιτικής συγκρότησης.

Ο Πόνος είναι αρκετός για τη συνέχιση της ζωής δεν έχει ανάγκη να προσδιορίζεται από τον φόβο. Ο Πόνος και μόνο ο αυτός μπορεί να οριστεί ως το θεμέλιο της κοινωνικής ζωής. Η ίδια η γεννεολογία των κοινωνιών έχει οριστεί από τον Πόνο και όχι βέβαια από τον Φόβο που ουσιαστικά είναι το αντίθετο.   

Η ανάλυση του Negri για την συσχέτιση πόνου φόβου είναι επίκαιρη.

Είναι φανερό πως ο αυτοπεριορισμός της καραντίνας με την ιατρική της τεκμηρίωση δημιουργεί ένα υπόκωφο ρεύμα πόνου-φόβου. Ο φόβος ενίοτε εκφράζεται ως ανορθολογική απόρριψη της ιατρικής , αλλά δεν παύει να είναι μια αυθεντική στάση απέναντι στον «ασύμμετρο» πόλεμο. Εδώ και πάλι ο Negri ευστοχεί : η ασυμμετρία είναι αφόρητη καθώς η δοκιμασία δεν αντιστοιχεί μια ενεργητική «αμαρτία». Κυριολεκτικά η ποινή φαντάζει ως υπερβατική ενορχήστρωση απλά και μόνο για να δοκιμαστούμε. 

Όμως αν η αναστροφή της δοκιμασίας δεν έχει το βαθύτερο χαρακτήρα ενός «μη υπολογιστικού» ηθικού προτάγματος τότε είναι πιθανόν να βυθιστούμε στο έρεβος ενός χαώδους παιγνίου με άγνωστες συνέπειες. Οποιαδήποτε έξοδος από την κρίση που θα οριστεί από τον φόβο και ένα εξωηθικό οικονομισμό απλώς θα δημιουργήσει ένα νέο Χομπσιανό κόσμο με επικυρίαρχο ένα καινοφανή ιατρικο-κυβερνητικό Λεβιάθαν.

Κοιτώντας προσεκτικά τα κείμενα του Negri με τις αναφορές στις διάφορες μεταφράσεις του εβραϊκού πρωτότυπου, είδα με έκπληξη πως η κλασική ελληνική μετάφραση των Εβδομήκοντα δεν μεταφέρει αυτούσιες τις ονομασίες των δύο τεράτων που επικαλείται ο Θεός στην συνομιλία του με τον Ιώβ. Αυτά είναι ο Leviathan και ο Behemoth. Στην μετάφραση των Εβδομήκοντα τα ονόματα απουσιάζουν και τα τέρατα ονοματίζονται απλά ως «Ρινόκερος» και «Θηρίο». Ενδιαφέρον φιλολογικό ζήτημα που όμως επιτρέπει ένα εύλογο αστεϊσμό.  Λες οι υπόλοιποι να την βρουν από τον Χομπσιανό Λεβιάθαν και εμείς απλά να τρακάρουμε με τον Ρινόκερο;

Info: T.Negri:The Labor of Job. The biblical text as parable of human labor.Bayard 2002

(1). Στην σύγχρονη αυτή γραμματεία  βρίσκουμε αυθεντικά κείμενα θεολογίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε A.Badiou (St.Paul.The foundation of Universalism), S.Zizek .John Milbank (The Monstrosity o Christ) Roland Boer ( On Marxism and Theology) Slavoj Žižek and Christianity (Sotiris Mitralexis  Dionysios Skliris)  κλπ Μια ευρύτερη ανάλυση επίσης στα Ν.Στεβαστάκη ( Αυτό το Πνεύμα που παραδίδει το Πνεύμα) Χ.Βέντη ( Εσχατολογία και Ετερότητα).

Photo Snow White by Victoria Miller