Πρωτογλώσσα και αγέλη

Η πρώτη ταινία για τον πλανήτη των πιθήκων γυρίστηκε το 1968 και αντιπροσώπευε την εποχή της (πηγή). Οι πίθηκοι είχαν επικρατήσει σε ένα άλλο πλανήτη. Επομένως η ταινία παρέμενε ως μια ενδιαφέρουσα αλληγορία χωρίς αγκύρωση στην πραγματικότητα.

Όμως η δεύτερη ταινία του 2011 (πηγή) και η τελευταία ταινία του 2014 (πηγή) κάνουν μια ενδιαφέρουσα υπέρβαση. Ο πλανήτης των πιθήκων είναι η γη, η οποία μετά από μια κατάρρευση είναι αβίωτη για τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι είναι εξαρτημένοι από τη στοιχειώδη τεχνολογία, ενώ δεν έχουν ανοσία στις νέες ασθένειες. Αντίθετα οι πίθηκοι είναι εξοικειωμένοι να ζουν σε ένα στοιχειώδη οργανικό κόσμο, χωρίς τεχνολογία, αντέχουν στους νέους ιούς και η ελαφρώς βελτιωμένη διάνοια τους , λόγω ενός πειράματος που κατέληξε αντίθετα από τις προσδοκίες, τους επιτρέπει να είναι τουλάχιστον ανταγωνιστικοί προς τους ανθρώπους .Το 2014 δεν έχει ανάγκη να επινοήσει νέους πλανήτες αλλά να αναπαραστήσει τον κόσμο σε μια λογικοφανή εκδοχή.

Το απόλυτο εύρημα της ταινίας είναι η γλώσσα των πιθήκων .Οι πίθηκοι μιλάμε μεταξύ τους μόνο με νεύματα , ως μια εξελιγμένη νοηματική γλώσσα, ενώ μιλάνε ανθρώπινα μόνο μονολεκτικά με λίγες κομβικές λέξεις .Ο πλανήτης των πιθήκων του 2014 είναι ουσιαστικά ο πλανήτης ανταγωνισμού μεταξύ του Homo Sapiens και ενός κινηματογραφικού προγόνου του, ο οποίος ονομάζεται πίθηκος αλλά τεχνικά είναι "αρχάνθρωπος". Ταυτόχρονα αναδύονται δυο διαφορετικές μορφές κοινωνικής  οργάνωσης και διοίκησης. Οι άνθρωποι βασίζονται στην εξουσία των ειδικών, των τεχνικών που χρησιμοποιούν τη γνώση ως κύρος. Οι πίθηκοι -αρχάνθρωποι συμβιώνουν στην κλασσική οργανική δομή του ισχυρού σοφού αρχηγού που αντλεί το κύρος από την συναισθηματική του ευφυΐα. Ο αρχηγός Καίσαρ είναι φυσικός ηγέτης, ένας βασιλιάς φιλόσοφος του κόσμου του.

Το εύρημα της αληθοφανούς, διγλωσσίας  των αρχανθρώπων  αναβαθμίζει την ταινία από το επίπεδο της προφανούς «αμερικανιάς» της. Οι άνθρωποι  μιλάνε μία γλώσσα  ενώ οι αρχάνθρωποι δύο. Στην ταινία η νοηματική γλώσσα διερμηνεύεται στην οθόνη, καθώς κανείς θεατής δεν μπορεί να την αποκωδικοποιήσει.

Ο δύο κόσμοι ευρίσκονται σε ένταση. Όμως σε συνθήκες κατάρρευσης οι πρωτογλώσσες και οι αγέλες αναδύονται και επικρατούν. Η ανεπτυγμένη γλώσσα των πολλαπλών επιπέδων, σημάνσεων και της τεχνικής ακρίβειας, είναι άχρηστη σε ένα οργανικό κόσμο επιβίωσης, αγέλης, ορμών. Μάλιστα η στοιχειώδης διγλωσσία, η κατοχή μιας πυκνής γλώσσας των νευμάτων και του βλέμματος, είναι απροσπέλαστο πλεονέκτημα: ο θεατής χρειάζεται διερμηνεία. Για κάποιο ανεξήγητο λόγο οι άνθρωποι αδυνατούν να κατανοήσουν τη πλούσια νοηματική  πρωτογλώσσα, ενώ μπορούν να χειριστούν όλα τα υπολογιστικά προγράμματα. Ταυτόχρονα τόσο  η φυσική εξουσία του αρχηγού αρχάνθρωπου όσο και το κύρος του τεχνοκράτη διοικητή αμφισβητούνται. Ο καθένας έχει το πρόβλημα του. Ο αρχάνθρωπος αμφισβητείται από τον κακόβουλο υπαρχηγό του, ο άνθρωπος από την διαφορετική τεχνική ανάγνωση της κατάστασης που εκτιμά ο συνεργάτης του.

Η ταινία , παρότι εξελίσσεται  δραματουργικά στην χονδροειδή γραμμή της πολεμικής δράσης μεταξύ καλών και κακών , οι οποίοι  υπάρχουν τόσο  ανάμεσα σε ανθρώπους όσο και ανάμεσα σε  αρχανθρώπους, συνεχώς βυθίζεται στο πρόβλημα των γλωσσών. Οι δίγλωσσοι αρχάνθρωποι των πεπερασμένων "φτωχών" γλωσσών έχουν όλες τις πρωτοβουλίες, ενώ οι "ανεπτυγμένοι" άνθρωποι αδυνατούν να συνεννοηθούν.

Η απλοϊκή βαρβαρική αμερικανική "επιστημονική φαντασία" έχει μπει στο αναλυτικό εργαστήριο εδώ και καιρό (πηγή) . Τα αφελή γραμμικά σενάρια , τα οποία φτιάχνονται για τον καταναλωτή idiotic θεατή με το ποπ κορν , μεταφέρουν όχι μόνο τις αδρές παιδαριώδεις φιγούρες των καλών και κακών αλλά και τους υποσυνείδητους φόβους και προσδοκίες της εποχής.

Στον "πλανήτη των πιθήκων", η αποτύπωση ενός νέου κόσμου που χαρακτηρίζεται από εσωτερική φυσική βιολογική οργάνωση και στοιχειώδη πρωτόγονη ιδιογλώσσα είναι σχεδόν ανατομική. Τελικά πίσω από την αφελέστατη ιστορία που προετοιμάζει το sequel, αναπτύσσεται μια μελέτη του ενδεχόμενου  κόσμου της κατάρρευσης.

Πρωτογλώσσα  και αγέλη.

Ανεξάρτητα από τους θεμελιακούς νόμους και μηχανισμούς που οδηγούν στην κατάρρευση, τότε αυτό που αναδύεται έχει τυπικά επαναλαμβανόμενα στοιχεία μιας κοινωνίας των αρχανθρώπων. Ποιες είναι δομές που αναδύονται στο Ιρακ, στην Ουκρανία στην Ανατολική Νιγηρία; Με ποια γλώσσα μπορείς να συνεννοηθείς και πως χαρτογραφείς τις ιεραρχίες; Όμως υπάρχουν και οι "φυσικές" κοινότητες που σχηματίζονται στο εσωτερικό μιας υποτιθέμενης συγκροτημένης κοινωνίας. Αυτές δεν δημιουργούνται ως τοπικές εξουσίες, αλλά ως σέκτες που παρασιτούν στην λειτουργική περιφέρεια. Με ποιά ακριβώς γλώσσα μπορείς να συνεννοηθείς με το λεγόμενο παρασυρμένο λαικό χρυσαυγητισμό; Πως αποκαθηλώνεις ιεραρχίες που έχουν μια εσωτερική υπόσταση μιας αγελαίας συναίνεσης; Μήπως το παιδαριώδες σενάριο του Χολυγουντ κάτι ξέρει κατά βάθος, χωρίς να γνωρίζει ότι το ξέρει;